Мэнахем Бэгін

Мэнахем Бэгін лац. Menachem Behin
מנחם בגין
прэм’ер-міністар Ізраілю[d]
20 чэрвеня 1977 — 10 кастрычніка 1983
Папярэднік	Іцхак Рабін
Наступнік	Іцхак Шамір
міністар сельскай гаспадаркі Ізраілю[d]
19 чэрвеня 1983 — 10 кастрычніка 1983
Папярэднік	Сімха Эрліх[d]
Наступнік	Pesah Grupper[d]
міністар сувязі Ізраілю[d]
20 чэрвеня 1977 — 24 кастрычніка 1977
Папярэднік	Aharon Uzan[d]
Наступнік	Meir Amit[d]
міністар абароны Ізраілю[d]
28 траўня 1980 — 5 жніўня 1981
Папярэднік	Эзэр Вейцман[d]
Наступнік	Арыэль Шарон[d]
міністар абароны Ізраілю[d]
14 лютага 1983 — 23 лютага 1983
Папярэднік	Арыэль Шарон[d]
Наступнік	Moshe Arens[d]
міністар без партфэлю Ізраілю[d]
5 чэрвеня 1967 — 6 жніўня 1970
дэпутат Кнэсэту[d]
14 лютага 1949 — 20 жніўня 1951
дэпутат Кнэсэту[d]
20 жніўня 1951 — 15 жніўня 1955
дэпутат Кнэсэту[d]
15 жніўня 1955 — 30 лістапада 1959
дэпутат Кнэсэту[d]
30 лістапада 1959 — 4 верасьня 1961
дэпутат Кнэсэту[d]
4 верасьня 1961 — 25 траўня 1965
дэпутат Кнэсэту[d]
25 траўня 1965 — 22 лістапада 1965
дэпутат Кнэсэту[d]
22 лістапада 1965 — 17 лістапада 1969
дэпутат Кнэсэту[d]
17 лістапада 1969 — 21 студзеня 1974
дэпутат Кнэсэту[d]
21 студзеня 1974 — 13 чэрвеня 1977
дэпутат Кнэсэту[d]
13 чэрвеня 1977 — 20 ліпеня 1981
дэпутат Кнэсэту[d]
20 ліпеня 1981 — 13 жніўня 1984
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	16 жніўня 1913(1913-08-16)[…] Берасьце, Расейская імпэрыя
Памёр:	9 сакавіка 1992(1992-03-09) (78 гадоў) Тэль-Авіў, Ізраіль
Партыя:	Лікуд Gahal[d] Herut[d]
Сужэнец:	Aliza Begin[d]
Дзеці:	Benny Begin[d]
Бацька:	Zeev Dov[d]
Маці:	Hassia Biegun[d]
Адукацыя:	факультэт права і адміністрацыі Варшаўскага ўнівэрсытэту[d]
Узнагароды:
Мэнахем Бэгін у Вікісховішчы

Мэнахем Вульфавіч Бэгін (16 жніўня 1913, Берасьце — 9 сакавіка 1992, Тэль-Авіў) — палітычны дзяяч Ізраіля, сёмы прэм’ер-міністар Ізраілю з чэрвеня 1977 па 1983, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі міру (1978, разам з Анварам Садатам). У 1940-х гадах кіраўнік тэрарыстычнай арганізацыі «Іргун».

Маладосьць

Нарадзіўся ў сям’і сакратара Берасьце-літоўскай габрэйскай грамады, адным зь першых у горадзе, хто далучыліся да сіянізму. Скончыў Берасьцейскую габрэйскую рэлігійную школу, затым дзяржаўную гімназію (1931) і паступіў на юрыдычны факультэт Варшаўскага ўнівэрсытэту, які скончыў у 1935 з ступеньню магістра права.

Кар'ера

У верасьні 1939 году пераехаў з Варшавы ў Вільню, дзе 20 верасьня 1940 году яго ўвязьнілі ў Лукіскую турму супрацоўнікі Народнага камісарыяту ўнутраных справаў Летувіскай ССР. Пасьля катаваньняў яго выраклі да 8 гадоў зьняволеньня па абвінавачаньні ў супрацы з брытанскай выведкай. 1 чэрвеня 1941 году яго вывезьлі ў Паўночна-Пячорскі папраўча-працоўны лягер (Комі АССР, Расейская СФСР). Пазьней, у 1957 годзе, ён выдаў кнігу ўспамінаў «Белы ночы» пра допыты і жыцьцё ў лягеры. Пры канцы чэрвеня 1941 году нямецкія акупанты забілі яго бацьку разам зь іншымі 5000 жыдоў Берасьця (Беларуская ССР). Нямецкія нацысты таксама забілі яго маці і старэйшага брата Гэрзьля ў ходзе Галакосту. Пасьля падпісаньня 30 ліпеня 1942 году польска-савецкага Пагадненьня аб аднове дыпляматычных дачыненьняў Бэгіна вызвалілі як польскага грамадзяніна і накіравалі ў Армію Андэрса ў якасьці малодшага афіцэра.

У траўні 1942 году празь Іран прыбыў з арміяй у брытанскую падмандатную Палестыну. У сьнежні 1942 году генэрал Міхал Такарэўскі-Карашэвіч падпісаў Бэгіну дазвол на бестэрміновы адгул. Тады ж Бэгін уступіў у «Нацыянальную вайсковую арганізацыю (НВА) Ізраільскай зямлі», якую ўзначаліў у студзені 1944 году. 1 лютага 1944 году «НВА Ізраілю» абвясьціла пра паўстаньне супраць Брытанскага мандатнага ўраду Палестыны. 13 лютага 1944 году на загад Бэгіна атрады «НВА Ізраілю» падарвалі бязьлюдныя сядзібы Ведамства перасяленьня ў Ерусаліме, Тэль-Авіве і Хайфе. У наступным удзельнікі «НВА» падарвалі сядзібы Падатковай службы ў гэтых 3 местах. У ходзе нападаў на паліцэйскія ўчасткі паўстанцы забілі 6 брытанскіх паліцыянтаў і страцілі 2 удзельнікаў «НВА». У кастрычніку 1945 году Бэгін аб’яднаў высілкі «НВА» з арганізацыямі «Змагары за свабоду Ізраіля» і «Абарона» ў «Габрэйскі рух супраціву». 22 ліпеня 1946 году ўдзельнікі руху на загад Бэгіна падарвалі ў Ерусаліме гасьцініцу «Цар Давід», дзе месьціўся брытанскі Сакратарыят Палестыны. У выніку загінуў 91 чалавек, у тым ліку 21 чыноўнік, 13 жаўнераў, 3 паліцыянты і 49 пісараў, пасыльных і супрацоўнікаў гасьцініцы. У верасьні 1947 году ўрад Брытаніі пастанавіў вывесьці войска з Палестыны. 29 лістапада 1947 году Генэральная Асамблея ААН зацьвердзіла Пастанову № 181 аб пляне падзелу Палестыны на 2 дзяржавы для арабаў і габрэяў. У выніку нязгоды пачалася Грамадзянская вайна ў падмандатнай Палестыне, у якой «НВА Ізраілю» дзейнічала супольна з арганізацыяй «Абарона». Пры канцы красавіка 1948 году «НВА Ізраілю» удзельнічала ў аблозе Яфы. Да сыходу брытанскага войска Бэгін хаваўся ў Тэль-Авіве і яго ўсходніх ваколіцах.

14 траўня 1948 году Часовы ўрад Ізраілю зацьвердзіў у Тэль-Авіве Дэклярацыю аб заснаваньні дзяржавы Ізраіль. На наступны дзень сумежныя арабскія дзяржавы пачалі супраць яго Першую араба-ізраільскую вайну. 15 траўня 1948 году Бэгін абвясьціў па радыё пра выхад «НВА Ізраілю» з падпольля. 20 чэрвеня сустрэў у прыморскай вёсцы Віткін карабель «Альталена», які прывёз зброю з Францыі. На ўпаўнаважаньне ўраду Давыда Бэн-Гурыёна камандзір Аляксандраўскай брыгады Даніл Эвэн запатрабаваў выдаць усю зброю на караблі. Ва ўмовах адсутнасьці адказу ад Бэгіна войскі пачалі гарматны абстрэл. У выніку сутыкненьня загінула 16 удзельнікаў «НВА» і 3 жаўнеры Войска абароны Ізраілю. Пасьля здачы карабля звыш 200 сябраў «НВА» на некалькі тыдняў арыштавалі. Бэгін пагадзіўся на ўлучэньне жаўнераў «НВА» ў склад Войска абароны Ізраілю. 15 чэрвеня 1948 году Бэгін заснаваў партыю «Свабода», якая атрымала 11,5% галасоў на выбарах 25 студзеня 1949 году і заняла 14 месцаў у Сходзе Ізраілю. У 1973 годзе аб’яднаў сваю партыю зь Лібэральнай, «Вольным асяродкам», «Дзяржаўным сьпісам» і «Рухам за вялікую Ізраільскую зямлю» ў партыю «Злучнасьць». Ачоленая ім партыя выйграла выбары 17 траўня 1977 году, у выніку чаго Бэгін стаў 6-м прэм’ер-міністрам Ізраілю да 1983 году. 17 верасьня 1978 году ў ЗША падпісаў з эгіпецкім прэзыдэнтам Анварам Садатам 2 Кэмп-Дэвідзкія пагадненьні «Аб міры на Блізкім Усходзе» і «Аб заключэньні мірнай дамовы». 26 сакавіка 1979 году падпісаў у Вашынгтоне (ЗША) мірную дамову з Эгіптам.

У лістападзе 1982 году аўдавеў. Яго жонка Аліза памерла ў Ізраілі, пакуль ён наведваў Вашынгтон са службовым візытам. Амаль праз год, 10 кастрычніка 1983 году падаў у адстаўку.

Памяць

31 кастрычніка 2013 году ў берасьцейскім сквэры па вуліцы Куйбышава адкрылі памятны бюст Бэгіна.