Лагас

Лагас
анг. Lagos
Герб Лагасу Сьцяг Лагасу
Дата заснаваньня:	1472
Краіна:	Нігерыя
Штат:	Лагас
Кіраўнік:	Бабаджыдэ Санва-Олу[d] і Рылван Акіёлу[d]
Плошча:	999,6 км²
Вышыня:	34 м н. у. м.
Насельніцтва (2006)
колькасьць:	7 937 932 чал.
шчыльнасьць:	7941,11 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
Геаграфічныя каардынаты:	6°27′0″ пн. ш. 3°24′0″ у. д.
Лагас на мапе Нігерыі Лагас
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://delhigovt.nic.in/

Ла́гас (па-ангельску: Lagos) — найвялікшы горад у Ніґерыі, трэці па колькасьці насельніцтва горад у Афрыцы пасьля Каіру й Кіншасы, і сёмы па тэмпах прыросту насельніцтва ў сьвеце. Лагас зьяўляецца эканамічнай і фінансавай сталіцай Нігерыі. Лагас быў першапачаткова тэрыторыяй пражываньня падгрупы аворы народу ёруба. Пад кіраўніцтвам свайго правадыра Алафіна аворы пераехалі на востраў Іда, а потым і на востраў Лагас. У XV стагодзьдзі селішча Аворы стала мэтай нападу імпэрыі Бэніна, якая заваявала востраў і назвала яго «Эка». Лагас зьяўляецца велізарным мэгаполісам, які ўзьнік на астравах, падзеленых ручаямі, такіх як востраў Лагас, ля вусьця лягуны Лагасу, абаронены ад Атлянтычнага акіяна доўгімі пярэспамі, такіх як на пляжы Бар, якія цягнуцца да 100 км на ўсход і на захад ад вусьця. З самага пачатку Лагас распаўсюджваўся на мацерыку на захад ад лягуны й аглямэрацыі, у цяперашні час дасягае больш за 40 км на паўночны захад ад вострава Лагас.

Гісторыя

Лагас зьяўляўся лягерам для ваеннапалонных чальцоў Бэнінскай імпэрыі, якія называлі селішча «Эка». Ёруба да гэтага часу выкарыстоўваюць імя «Эка» для абазначэньня гораду. «Лагас» было імём, якое было дадзена селішчу й на партугальскай мове азначае «азёры». На сёньняшні дзень Лагас мае высокі адсотак народнасьці аворы, якія мігравалі ў гэтую вобласьць зь Ішэры ўздоўж ракі Агун. На працягу ўсёй гісторыі, горад быў домам для цэлага шэрагу варагуючых этнічных груповак, якія пасяліліся ў гэтым рэгіёне. У першыя часы існаваньня паселішча, горад таксама бачыў пэрыяды панаваньня Бэнінскага Каралеўства.

Партугальскі дасьледнік Руй дэ Сэкейра наведаў гэты рэгіён у 1472 годзе, назваўшы вобласьць вакол гораду Лага-дэ-Курама, верагодна назва зьвязана з партугальскім словам, якое азначае «азёры». Іншым тлумачэньнем зьяўленьня назвы ёсьць тое, што Лагас быў ​​марскім цэнтрам, адкуль партугальцы выпраўлялі экспэдыцыі ўздоўж афрыканскага ўзьбярэжжа й чыя ўласная назва паходзіць ад лацінскага слова Lacobriga.

Лагас быў афіцыйна аб’яўлены брытанскай калёніяй у 1861 годзе. Гэта мела двайны эфэкт, то бок зьмяншэньня гандлю рабамі й устанаўленьня брытанскага кантролю над усімі сфэрамі эканамічнага жыцьця. Астатняя частка сучаснай Нігерыі была захоплена ў 1887 годзе, і, калі калёнія й пратэктарат Нігерыі быў створаны ў 1914 годзе, Лагас быў аб’яўлены ў якасьці ягонай сталіцай. Яна па-ранейшаму заставалася сталіцай, калі Нігерыя здабыла незалежнасьць ад Вялікабрытаніі ў 1960 годзе. Нараўне зь мігрантамі з усёй Нігерыі й іншых заходнеафрыканскіх краінаў, у горад таксама вярнуліся былыя рабы вядомы як крэолы, якія прыязжалі з Фрытаўну, Сьера-Леонэ, Бразыліі й Вэст-Індыі. Крэольскія працоўныя мелі большую перавагу з-за наяўнасьці ў іх заходняй адукацыі, таму яны заставаліся асноўнымі афрыканскімі каляніяльнымі супрацоўнікамі брытанскай адміністрацыі. Крэолы спрыялі мадэрнізацыі Лагаса, а іхняя веданьне партугальскай архітэктуры ўсё яшчэ можна ўбачыць у архітэктуры на востраве Лагас.

У Лагасе назіраўся хуткі рост на працягу 1960-х і 1970-х гадоў у выніку эканамічнага буму ў Нігерыі да нігерыйскай грамадзянскай вайны, якую інакш называюць Біяфранскай вайной. Лагас быў сталіцай Нігерыі з 1914 да 1991 году. Горад быў пазбаўлены свайго статусу, калі фэдэральная сталічная тэрыторыя была створана ў спэцыяльна пабудаваным горадзе Абуджа. 14 лістапада 1991 году прэзыдыюм і іншыя фэдэральныя дзяржаўныя функцый былі, нарэшце, перададзены ў новы горад, новую сталіцу Абуджа. Тым ня менш, большасьць функцый урада заставалася ў Лагасе да тых часоў пакуль Абуджа знаходзілася ў стадыі будаўніцтва.

Геаграфія

Мапа Лагасу.

Большая частка насельніцтва жыве на мацерыку, і большасьць галінаў знаходзяцца там. Лагас славіцца сваёй музыкай і начным жыцьцём і ў апошнія гады шмат начных клюбаў зьявіліся на астравах, што робіць, у прыватнасьці, востраў Вікторыю, галоўнай славутасьцю начнога жыцьця. Раёны мацерыковага Лагаса ўключаюць Эбутэ-Мэта, Сурулэрэ, Яба, дзе знаходзіцца ўнівэрсытэт Лагаса, і Ікеджа.

Горад Лагас знаходзіцца ў паўднёва-заходняй частцы Нігерыі. Некаторыя рэкі, як то Бадагры, працякаюць паралельна берагавой лініі на некаторай адлегласьці, а потым празь пясковы бераг у мора. Двума буйнымі гарадзкімі астравамі Лагаса зьяўляюцца астравы Лагас і Вікторыя. Гэтыя астравы аддзеленыя ад мацерыка асноўным каналам лягуны ў Атлянтычны акіян, які ўтварае Лагаскую бухту. Астравы аддзеленыя адзін ад аднаго ручаямі рознай велічыні й зьвязаны з мацерыковай часткай гораду мастамі. Невялікія разьдзелы некаторых ручаёў былі запоўненыя пяском.

Клімат

Лагас мае трапічны клімат саванны паводле клясыфікацыі Кёпэна, які падобны на клімат усёй паўднёвай Нігерыі. Ёсьць два сэзону дажджоў, зь цяжкімі дажджамі з красавіка па ліпень і слабы сэзон дажджоў з кастрычніка па лістапад. Існуе кароткі адносна сухі пэрыяд у жніўні й верасні й больш працяглы сухі сэзон са сьнежня па сакавік. Колькасьць месячных ападкаў у траўні—ліпені ў сярэднім складае 400 мм, а ў жніўні й верасьні ён зьніжаецца да 200 мм, а ў сьнежні да 25 мм. Асноўны сухі сэзону суправаджаецца вятрамі харматанамі з пустэльні Сахара, якія ў пэрыяд са сьнежня на пачатак лютага могуць быць вельмі моцнымі. Зважаючы на тое, што Лагас разьмешчаны ля роўніка, у горадзе бракуе значных сэзонных зьменаў тэмпэратуры. Гэтак сярэдняя тэмпэратура вагаецца ў межах ад 28,3 да 32,9 °C.

Кліматычныя зьвесткі для Лагаса
Паказьнік	Сту	Лют	Сак	Кра	Тра	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сьн	Год
Сярэдні максымум t, °C	31	32	32	32	31	29	28	28	28	29	31	31	30,2
Сярэдняя t, °C	28,3	29,4	29,5	29,0	28,1	26,8	26,0	25,9	26,3	27,0	28,1	28,3	27,7
Сярэдні мінімум t, °C	23	25	26	25	24	23	23	23	23	23	24	24	23,8
Норма ападкаў, мм	28	46	102	150	269	460	279	64	140	206	69	25	1838
Вільготнасьць, %	77,7	81,3	84,2	86,0	86,7	88,2	88,5	88,0	89,0	88,2	84,3	78,8	85,1
Крыніца: BBC Weather

Эканоміка

Рынак у Лагасе.

Лагас ёсьць самым квітнеючым горадам у Нігерыі, вялікая частка нацыянальнага багацьця й эканамічнай дзейнасьці сканцэнтравана тут. Большасьць камэрцыйных і фінансавых кампаніяў разьмяшчаюцца ў бізнэсовым рэгіёне на аставах. Таксама большасьць камэрцыйных банкаў краіны, а таксама фінансавых установаў і буйных карпарацыяў маюць свае штаб-кватэры ў горадзе. Лагас мае адзін з самых высокіх узроўняў жыцьця ў параўнаньні зь іншымі гарадамі ў Нігерыі, а таксама ў Афрыцы.

Фінансавы сэктар

Лагас ёсьць буйным фінансавым і банкаўскім цэнтрам. Чатыры найбуйнейшыя банкі ў Заходняй і Цэнтральнай Афрыцы маюць свае сядзібы ў горадзе, а яшчэ дзевяць банкаў Лагасу ўваходзяць у лік 20 найбуйнейшых банкаў у рэгіёне. Нігерыйскія банкі Zenith Bank, Access Bank, Trust Bank Grounty і Першы банк Нігерыі маюць капітал больш за 2 мільярды даляраў у кожным. Штаб-кватэры банкаў месьцяцца на астравах Вікторыя і Лагас. Страхаваньне ў Нігерыі параўнальна сьціплае, а абарачэньне ў галіне складае каля 1 мільёна даляраў у год. Як і зь нігерыйскімі банкамі, штаб-кватэры страхавых кампаніяў краіны месьцяцца пераважна ў Лагасе.

Парты

Мапа Лагаскага рэгіёну з пазначанымі партамі і нафтаперапрацоўчым заводам.

Порт Лагаса ёсьць вядучым портам Нігерыі й аднім з самых буйных і ажыўленых у Афрыцы. Ён знаходзіцца ў падпарадкаваньні нігерыйскіх партовых уладаў, а сам порт падзяляецца на тры асноўныя рэгіёны, як то порт Лагаса, які месьціцца ў асноўным канале побач з востравам Лагас, порт Апапа, які мае кантэйнэрны тэрмінал, і порт Тын-Кан, які паўстаў у 1975 годзе. Абодва з апошніх памянёных портаў знаходзяцца на рацэ Бадагры, якая ўпадае ў бухту Лагас з захаду. Апапа ёсьць найстарэйшым портам краіны. Больш за палову ўсяго марской гандлю Нігерыі ладзіцца праз гэты порт Лагаса. Сюдой жа таксама перапраўляюцца грузы з Чаду і Нігеру, бо гэтыя краіны ня маюць уласнага выхаду да мора. Каля тысячы караблёў з 5,7 мільёнамі тонаў грузаў перавозіцца праз порт Апапа штогод. У 2022 годзе быў акдрыты новы глыбокаводны порт Лекі, які месьціцца за 50 км ад гораду. Порт адносіцца ўжо да штату Лагас, але не да гораду.

Нафта і нафтаперапрацоўка

Нігерыя ёсьць адной з галоўных нафтаздабыўных краінаў Афрыкі. Праз Лагасавыя парты ажыцяўляецца ў асноўным экспарт нафты, які павялічыўся ў пэрыяд паміж 1997 і 2000 гадамі. Нафта й нафтапрадукты забясьпечваюць 14% СУП і 90% валютных паступленьняў у Нігерыі ў цэлым. Да апошняга часу Нігерыя, зьяўляючыся экспартэрам нафты, была вымушаная імпартаваць некаторыя нафтапрадукты. Каб задаволіць уласныя патрэбы ў траўні 2023 году быў уведзены ў эксплюатацыю Дангацкі нафтапрацоўчы завод ля порту Лекі. Завод мусіць задаволіць попыт на бэнзін, дызэль, авіяцыйнае паліва, прапан, газу і поліпрапілен.

Транспарт

Аўтамабільныя дарогі

Адзін з мастоў Лагасу

Лагас валодае адной з найбуйнейшых і найбольш шырокай дарожнай сеткай у Заходняй Афрыцы. Таксама ў горадзе маюцца прыгарадныя цягнікі, а таксама шэраг паромаў. Аўтамабільныя дарогі, як правіла, перагружаныя ў гадзіны пік, збольшага з-за геаграфічных асаблівасьцяў гораду, а таксама з-за свайго росту насельніцтва. Лагас таксама зьвязваюць вялікая колькасьць дарог і мастоў. Лагас-Ібаданская хуткасная дарога й Лагас-Абэокуцкая хуткасная дарога зьяўляюцца асноўным кантраляваным доступам аўтамабільных дарог у паўночнай частцы гораду й служаць у якасьці міжрэгіянальнай шашы да штатаў Ёо і Агун адпаведна.

Важнасьць Лагаса, як гандлёвага цэнтру й порту, і добрае стратэгічнае становішча прывяло да будаўніцтва праз горад некалькіх трансафрыканскіх дарог, як то трансзаходняафрыканская прыбярэжная шаша, якая злучае Лагас з Бэнінам, а далей і з Дакарам і Нуакшотам, і транссахарская шаша, якая вядзе да Альжыру. У штаце Лагас нядаўна была ўкаранёная сыстэма хуткаснага аўтобуснага транспарту (BRT), першы этап быў завершаны ў лютым 2008 году. Чакаецца, што ён будзе працаваць па восем маршрутаў з выкарыстаньнем спэцыяльна адведзеных для хуткасных аўтобусных палосаў, з мэтай пашырэньня на іншыя маршруты ў будучыні. Было падлічана, што сыстэма будзе перавозіць каля 10 000 пасажыраў у кожным напрамку ў гадзіну ў пікавыя моманты. Сыстэма хуткага транзытнага транспарту будзе ахоплівае адлегласьць каля 22 кілямэтраў у даўжыню. Сыстэма працуе пад кіраваньнем двух апэратараў: NURTW Cooperative (нігерыйскі Зьвяз дарожных працоўнікаў транспарту) і Lagbus, які належыць кампаніі ўрада штата Лагас.

Паромы

Цэнтральны тэрмінал Пяць каўры.

Паромная карпарацыя штату Лагас працуе на некалькіх рэгулярных маршрутах, напрыклад, паміж востравам Лагас і мацерыковай часткай гораду, у іхнім распараджэньні маюцца сучасныя паромы й прыстані. Прыватныя чоўны запускаюць нерэгулярныя пасажырскія маршруты на лягуну й на некаторых ручаёх. Паводле некаторых зьвестак, калі прыязжаць на працу ўласным самаходам у Лагасе, гэта можа заняць у шэсьць разоў больш часу чым рабіць гэта паромам. Згодна з афіцыйнымі зьвесткамі ў 2021 годзе штомесяц паромы перавозяць каля двух мільёнаў пасажыраў. Цэнтральным тэрміналам паромных сетак ёсьць тэрмінал Пяць каўры. Тэрмінал месьціцца ў лягуне паміж востравамі Лагас і Вікторыі. Ён быў пабудаваны 30 жніўня 2018 году, і сёньня яшчэ служыць штаб-кватэрай Управы водных шляхоў Лагаса. Тут маецца прычал, рэстаран, бар, адміністрацыйныя офісы, білетныя касы, зона чаканьня, туалеты, канферэнц-зала і банкаматы. У гэтым тэрмінале абслугоўваюцца чоўны прыватных асобаў ды іншых апэратараў. Ля тэрміналу маецца шматпавярховая паркоўка зь месцам для больш чым 800 аўтамабіляў.

Авіяперавозкі

Лагас абслугоўваецца міжнародным аэрапортам Муртала Мухамэда, аднаго з найбуйнейшых аэрапортаў у Афрыцы. Ён разьмешчаны ў паўночным прыгарадзе Ікоі й мае ўнутраны й міжнародны тэрміналы. З колькасьцю ў 5,1 млн. пасажыраў за 2008 год, праз аэрапорт праходзіць амаль пяцьдзясят адсоткаў усіх паветраных перавозак у Нігерыі. Міжнародныя паездкі з аэрапорта Муртала Махамэда складаюць большасьць усіх перавозак і зь Нігерыі. Аэрапорт нядаўна падвергнуўся мадэрнізацыі, нараўне з даданьнем новага тэрмінала.

Культура

Музыка й кінаіндустрыя

Лагас славіцца па ўсёй Афрыцы сваёй музычнай сцэнай. Лагас зьяўляецца радзімай многіх музычных стыляў, як то нігерыйскі гіп-гоп, хайлайф, джуджу й афрабіт. Лагас таксама зьяўляецца цэнтрам нігерыйскай кінаіндустрыі, горад часьцяком з гэтае прычыны называюць Наліўудам (анг. Nollywood). Аднак кінатэатры паступова губляюць сваіх прыхільнікаў кінаіндустрыі. Фільмы на мове ёруба зьяўляецца самай папулярнай у кінатэатрах, пасьля індыйскіх фільмаў. Фільмы доўгі час не прэзэндуцца ў кінатэатрах, асабліва калі яны зьняты на мове ёруба. Фільмы на ангельскай мове зьяўляюцца самымі папулярнымі й амаль адразу пасьля здымкі трапляюць на рынак. Самым вядомым тэатрам у горадзе зьяўляецца Нацыянальны мастацкі тэатар.

Спорт

Як і ў іншых буйных гарадах сьвету, футбол ёсьць самым папулярным відам спорту Лагаса. Футбольныя клюбы Лагасу ўключаюць «Юліюс Бэргэр», «Фэрст Банк» і «Стэйшэнэры Сторэс».

Нацыянальная зборная Нігерыі па футболе, таксама вядомая як «супэр арлы», гулялі амаль усе свае хатнія матчы ў Лагасе на Нацыянальным стадыёне ў Сурулэрэ, аднак гульні зараз у асноўным гуляюцца на вялікім новым Нацыянальным стадыёне ў Абуджы.

Турызм

Фэстываль Эё.

Лагас, пасьля паўторнага праекту мадэрнізацыі дасягнутых колішняй адміністрацыяй губэрнатара Раджы Бабатундэ Фэшалы, паступова становіцца буйным турыстычным цэнтрам, зьяўляючыся адным з найбуйнейшых гарадоў у Афрыцы й у сьвеце. Лагас у цяперашні час прадпрымае крокі, каб стаць глябальным горадам. У 2009 быў праведзены штогадовы фэстываль Эё, які ладзіўся 25 красавіка. Гэта быў адзін з крокаў да наданьня статусу сусьветнага гораду. У цяперашні час Лагас вядомы перш за ўсё як бізнэс-арыентаваны горад і горад зь вялікімі тэмпамі разьвіцьця. Лагас мае шэраг пясковых пляжаў на Атлянтычным акіяне, аднымі з самых папулярных ёсьць пляжы Элегушы і Альфа. Таксама маюцца прыватныя пляжы, як то Ландмарк і Інагбэ. Акрамя таго ў студзені 2009 году адчыніў свае дзьверы ў горадзе прыватны заапарк, дзе можна пабачыць шматлікіх жывёлаў кантынэнту. Гэты праект быў цалкам адобраны ўрадам штата. Лагас мае мноства гатэляў ад трох да пяці зорак. Тут працуюць ня толькі мясцовыя сеткі гатэляў, але і міжнародныя, як то InterContinental і Sheraton. Наведвальнікаў у асноўным прываблівае багатая культура Нігерыі, забаўляльныя цэнтры й іншыя паслугі, якія прапануе горад. Турыстычныя славутасьці ўключаюць у сябе палац Аба, Нігерыйскі нацыянальны музэй, Храм Фэла й шматлікія марскія курорты. Начныя клубы ў асноўным працуюць на востраве Вікторыя, дзе часта вабяць час замежныя госьці.

Адукацыя

Урад штату Лагасу падтрымлівае дзяржаўныя школы. Сыстэма адукацыі, практыкуецца па ўсёй краіне. Існуюць наступныя ўрзроўні атрыманьня адукацыі: пачатковая школа, малодшыя клясы сярэдняй школы (JSS), старэйшыя клясы сярэдняй школы (SSS) й унівэрсытэты. Усе дзеці атрымоўваюць базавую адукацыю, зараз на ейнае атрыманьне трэба навучацца дзевяць гадоў.

Гарады-сябры

Зальцбург, Аўстрыя Рыю-дэ-Жанэйру, Бразылія Брусэль, Бэльгія Катану, Бэнін Ньюкасл, Вялікабрытанія Тбілісі, Грузія Алімпія, Грэцыя Сальсэда, Дамініканская Рэспубліка Атланта, Джорджыя, ЗША Раанана, Ізраіль

Джайпур, Індыя Тэгу, Паўднёвая Карэя Бухарэст, Румынія Тайбэй, Тайвань Порт-оф-Спэйн, Трынідад і Табага Стамбул, Турэччына Тулюза, Францыя Каір, Эгіпет Мантэга-Бэй, Ямайка Фукуока, Японія

Асобы

• Сэфі Ата — нігерыйская пісьменьніца і драматургіня

Вонкавыя спасылкі

• Афіцыйны сайт адміністрацыі
• Lagos State Online. Сайт супольнасьці Лагасу
• Карта вуліц Лагасу
• Фатаздымкі Лагасу
• The Punch. Штодзённая газэта