Такелаў

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Такелаў
Tokelau
Сьцяг Такелаў Герб Такелаў
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: Tokelau mo te Atua
Месцазнаходжаньне Такелаў
Афіцыйная мова такелаўская, ангельская
Сталіца няма, кожны атол мае
ўласны адміністрацыйны цэнтар
Форма кіраваньня залежная тэрыторыя
Карл III
Дон Хиггинс
Плошча
 • агульная
 • адсотак вады
228-е месца ў сьвеце
10 км²
нязначны
Насельніцтва
 • агульнае (2009)
 • шчыльнасьць
220-е месца ў сьвеце
1416
115/км²
СУП
 • агульны (1993)
 • на душу насельніцтва
227-е месца ў сьвеце
$1,5 млн
$1035
Валюта Новазэляндзкі даляр (NZD)
Дамэн верхняга ўзроўню .tk
Тэлефонны код +690
Мапа Такелаў
Мапа Такелаў

Такела́ў (па-ангельску: Tokelau) — залежная тэрыторыя Новай Зэляндыі, разьмяшчаецца на трох каралавых атолах, якія маюць агульную назву — Выспы Такелаў.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Выспы Такелаў былі заселеныя палінэзійцамі, якія рухаліся зь іншых выспаў Акіяніі. У 1889 годзе Вялікабрытанія ўсталявала тут свой пратэктарат, а ў 1916 годзе далучыла выспы да сваёй калёніі Выспы Гілбэрта і Лагуны. У 1925 годзе брытанцы перадалі ўладу над выспамі Новай Зэляндыі. З 1926 да 1948 году Такелаў былі далучаныя да Заходняга Самоа, якое ў той час таксама знаходзілася ў залежнасьці ад Новай Зэляндыі.

Да 1979 году на выспы прэтэндавалі Злучаныя Штаты, якія ў 1925 годзе анэксавалі выспу Сўэйн якая адносіўся да Такелаў. У 1979 годзе паміж ЗША і Новай Зэляндыяй была падпісана дамова, згодна зь якой ЗША прызналі новазэляндзкую ўладу на выспах Такелаў, а Новая Зэляндыя прызнала амэрыканскую ўладу над Сўэйнам. Аднак гэтую дамову не прызнала мясцовая ўлада Такелаў, якія лічыць выспу Сўэйн сваёй тэрыторыяй.

Палітыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фармальна кіраўніком тэрыторыі зьяўляецца брытанская каралева Элізабэта ІІ, ад імя якой непасрэдным кіраўніком тэрыторыі зьяўляецца Дэйвід Пэйтан. Мясцовым прэм’ер-міністрам зьяўляецца Курэса Насаў, які кіруе мясцовай радай, складаючайся з прадстаўнікоў трох выспаў. Заканадаўчая ўлада на выспах належыць аднапалатнаму парлямэнту (45 дэпутатаў), у склад якога выбіраюцца па 15 прадстаўнікоў ад кожнай выспы.

Замежныя зносіны і абарону выспаў забясьпечвае Новая Зэляндыя, а ўсімі ўнутранымі справамі займаюцца мясцовыя ўлады.

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Такелаў знаходзіцца на групе выспаў — выспы Такелаў, якія складаюцца з трох каралавых атолаў: Атафі, Нукунону і Факаофа. Выспы знаходзяцца паміж Гаваямі і Новай Зэляндыяй. Тут няма ніякіх марскіх партоў і аэрапортаў.

Адміністрацыйны падзел[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Такелаў дзеліцца на тры адміністрацыйныя адзінкі згодна з колькасьцю атолаў. Дынастычнае кіраваньне мясцовымі ўладарамі атолаў было зьліквідаванае ў 1916 годзе брытанцамі, але ў канцы 1980-х гадоў адбылася рэстаўрацыя дынастычнага кіраваньня, толькі цяпер мясцовыя ўладары завуцца Faipule, ці «кіраўнікі ўраду».

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Такелаў мае вельмі слабую эканоміку. Дэфіцыт бюджэту складае 82%, СУП на аднаго жыхара вагаецца вакол $1000 у год. Эканамічнае жыцьцё тэрыторыі трымаецца на дапамозе Новай Зэляндыі, якая капмэнсуе дэфіцыт бюджэта і зьяўляецца асноўным зьнешнеэканамічным партнэрам Такелаў.

Асноўнымі сельскагаспадарчымі культурамі выспаў зьяўляецца какосавы арэх, копра, хлебнае дрэва, папая і бананы.

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На выспах жыве каля 1,5 тыс. чалавек, у асноўным палінэзійцаў, якія карыстаўцца ангельскай і такелаўскай мовамі. Слабая эканоміка тэрыторыі выклікала працоўную міграцыю, якая кіруецца ў асноўным у бок Новай Зэляндыі. Штогод колькасьць насельніцтва скарачаецца на 0,9%.

Культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Такелаўсховішча мультымэдыйных матэрыялаў