Чэхія

Чэхія Česká republika
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: «Pravda vítězí»
Дзяржаўны гімн: «Kde domov můj»
Афіцыйная мова	чэская
Сталіца	Прага
Найбуйнейшы горад	Прага
Форма кіраваньня Прэзыдэнт Прэм'ер-міністар	Прэзыдэнцкая рэспубліка Вацлаў Клаўс Ян Фішэр
Плошча  • агульная  • адсотак вады	116-е месца ў сьвеце 78 866 км² 2%
Насельніцтва  • агульнае (2009)  • шчыльнасьць	78-е месца ў сьвеце 10 506 813 132/км²
Этнічны склад	чэхі (94%), славакі (4%)
Канфэсійны склад	атэісты (40%), каталікі (39%), пратэстанты (3%)
Пісьменнасьць	99%
СУП  • агульны (2008)  • на душу насельніцтва	39-е месца ў сьвеце $261,777 млрд $25 118
Валюта	Чэская крона (CZK)
Часавы пас  • улетку	CET (UTC+1) СEST (UTC+2)
Незалежнасьць — падзел Чэхаславаччыны	1 студзеня 1993
Аўтамабільны знак	CZ
Дамэн верхняга ўзроўню	.cz
Тэлефонны код	+420

Чэ́хія, Чэ́ская Рэспу́бліка (па-чэску: Česko, Česká republika) — краіна, якая знаходзіцца пасярод Цэнтральнай Эўропы.

Чэхія мае мяжу зь Нямеччынай (810,7 км) на захадзе, з Аўстрыяй (466,1 км) на поўдні, са Славаччынай (251,8 км) на ўсходзе й з Польшчаю (761,8 км) на поўначы. Чэхія складаецца з трох гістарычных рэгіёнаў — Багемія (Čechy), Маравія (Morava) й чэская Сілэзія (České Slezsko).

Гicторыя

Першыя паселiшчы зьявiлiся ў Чэхіi ў пэрыяд нэаліту. У 3 стагодзьдзi да нашай эры сюды прыйшлi кельцкiя плямёны. Пазьней iх зьмянiлi германскiя плямёны. Славяне з рэгiёнаў Чорнага мора й Карпацкiх гор прыйшлi на тэрыторыю сучаснай Чэхіi ў 5 стагодзьдзi. У 7 стагодзьдзi была створаная першая славянская дзяржава — Вялікая Маравія. У 874 годзе тут было прынята хрысьціянства. Пасьля непрацяглага вугорскага нашэсьця ў 10 стагодзьдзi на месцы Вялiкай Маравii ўтварылася новая дзяржава — Багемія. У 14 стагодзьдзi Багемія стала часткай Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыi. З таго часу й да 1918 году чэскія землi знаходзiлiся пад уладай немцаў цi аўстрыйцаў. Чэхі неаднаразова ўздымалi паўстаньнi. Самымi буйнымi былi паўстаньнi 15 і 17 стагодзьдзяў. Яны ўвайшлi ў гiсторыю пад назвамi Гусіцкія войны й Багемскае паўстаньне (якое паклала пачатак Трыццацiгадовай Вайне) адпаведна. У вынiку распаду Аўстра-Вугоршчыны ў 1918 годзе чэхі разам са славакамi стварылi незалежную рэспублiку Чэхаславаччыну. Але праicнавала яна нядоўга. У 1938 годзе Нямеччына далучыла да сваёй тэрыторыi Судзецкую вобласьць, асноўную частку насельнiцтва якой складалi немцы, а ў 1939 — усю астатнюю тэрыторыю Чэхаславаччыны. Пасьля паражэньня нацысцкай Нямеччыны ў траунi 1945 году Чэхаславаччына ўвайшла ў сфэру ўплыву СССР. У 1968 годзе ўваход у Чэхаславаччыну войска краiн Варшаўскай Дамовы прыпынiў спробы кiраунiцтва краiны лiбэралiзаваць жыцьцё падчас Праскай Вясны. У 1989 годзе Чэхаславаччына аднавiла сваю свабоду.1 студзеня 1993 году дзяржава мiрна падзялiлася на дзьве незалежныя краiны: Чэхію i Славаччыну. У 1999 годзе Чэхія сталася чальцом NATO, а ў 2004 — Эўрапейскага Зьвязу.

Палiтычны лад

Згодна з канстытуцыяй, Чэхія — парлямэнцкая рэспубліка. Кiраўнiк дзяржавы — прэзыдэнт, якi абiраецца парлямэнтам тэрмiнам на 5 гадоў. Прэзыдэнт таксама мае асаблiвыя паўнамоцтвы прызначаць судзьдзяў Канстытуцыйнага Суду, распускаць парлямэнт пры пэўных умовах, блакаваць рашэньнi парлямэнту. Ён таксама прызначае прэм’ер-міністра, якi вызначае ўнутраную i зьнешнюю палiтыку, а таксама iншых чальцоў кабiнету па прапанове прым’ер-міністра. Чэскі парлямэнт складаецца зь дзьвюх палат: Палаты прадстаўнiкоў i Сэнату. 200 чальцоў Палаты прадстаунiкоў абiраюцца тэрмiнам на 4 гады па сыстэме прапарцыянальнага прадстаўнiцтва. 81 чалец Сэнату абiраецца на 6 гадоў. Трэцяя частка Сэнату зьмяняецца кожныя 2 гады. Чальцы Канстытуцыйнага Суду прызначаюцца прэзыдэнтам тэрмiнам на 10 гадоў.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Чэскай Рэспублікі

Найбуйнейшай адміністрацынай адзінкай Чэскай Рэспублікі зьяўляецца край. У 2000 годзе Чэская Рэспубліка была падзеленая на 14 краеў:

	Край	Сталіца	Насельніцтва (2003)
	Галоўнае места Прага	Прага	1 160 118
	Сярэднячэскі	Прага	1 125 735
	Паўднёвачэскі	Чэскія Будзэёвіцы	624 778
	Пльзэньскі	Пльзэнь	549 369
	Карлаварскі	Карлавы Вары	303 761
	Усьцецкі	Усьці над Лабэм	819 442
	Лібэрэцкі	Лібэрэц	427 418
	Кралёваградэцкі	Градэц Краловэ	548 698
	Пардубіцкі	Пардубіцы	506 849
	Высачына	Йіглава	517 959
	Паўднёвамараўскі	Брно	1 122 759
	Оламоўцкі	Оламоўц	637 401
	Зьлінскі	Зьлін	593 458
	Мараўскасілескі	Острава	1 264 347

Геаграфiя

Рэльеф краiны складаецца з раўнiн i схiлаў, вакол якiх знаходзяцца горы: Рудныя горы, Чэскі лес, Шумава, Крконошэ, Бэскіды. Самая высокая кропка краiны — гара Сьнежка ў Крконошах, на мяжы з Польшчай. Усходняя частка краiны ў асноўным складаецца са схiлаў. Лес займае 35% плошчы Чэхіi. Найбуйнейшыя рэкі — Лабэ, Влтава, Марава, Дыя, Одра. Асноўныя карысныя выкапні — вугаль, каалін, уран.

Эканомiка

Чэская эканомiка адна з самых пасьпяховых сярод посткамунiстычных эканомiк. Галоўная праблема — высокi ўзровень карупцыi. Вялікая дзяржаўная запазычанасьць можа стаць сур’ёзнай праблемай у будучынi. Завяршэньне прыватызацыi ў галiне тэлекамунiкацыяў, а таксама ў банкаўскай i энэргетычнай сфэрах павiнна даць новы iмпульс разьвiцьцю эканомiкi. Чэскі ўрад мае намер увесьцi эўра ў 2010 годзе.

Насельніцтва

Большасьць насельнiцтва Чэхіi (95%) cкладаюць этнiчныя чэхі й размауляюць па-чэску, а таксама славакi (2%), немцы, цыганы, вугорцы, украінцы, палякі. Нягледзячы на вялiкую колькасьць рэлiгiйных будынкаў большасьць жыхароў Чэхіi cкладаюць атэісты (59%), каталікі cкладаюць 27%, пратэстанты — 1,2%, гусіты — 1%.

Вонкавыя спасылкі

Чэхія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйны чэскі партал
• Ўлада Чэскай Рэспублікі
• Парлямэнт Чэскай Рэспублікі
• Сэнат Чэскай Рэспублкі
• Рэзыдэнцыя Прэзыдэнта Чэскай Рэспублікі
• Партал Дзяржаўнай адміністрацыі
• Пілігрымка па месцах Сьвятых Кірыла і Мяфодзія