Этыёпія: розьніца паміж вэрсіямі
д r2.7.3) (робат зьмяніў ckb:ئەتیۆپیا на ckb:ئیتیۆپیا |
д Bot: Migrating 194 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q115 (translate me) |
||
Радок 95: | Радок 95: | ||
{{Link GA|cs}} |
{{Link GA|cs}} |
||
{{Link GA|no}} |
{{Link GA|no}} |
||
[[ace:Ethiopia]] |
|||
[[af:Ethiopië]] |
|||
[[als:Äthiopien]] |
|||
[[am:ኢትዮጵያ]] |
|||
[[ar:إثيوبيا]] |
|||
[[an:Etiopia]] |
|||
[[arc:ܟܘܫ]] |
|||
[[roa-rup:Ethiopia]] |
|||
[[frp:Ètiopie]] |
|||
[[ast:Etiopía]] |
|||
[[gn:Etiopia]] |
|||
[[av:Хабашистан]] |
|||
[[az:Efiopiya]] |
|||
[[bm:Etiopia]] |
|||
[[bn:ইথিওপিয়া]] |
|||
[[bjn:Ethiopia]] |
|||
[[zh-min-nan:Ityop'iya]] |
|||
[[ba:Эфиопия]] |
|||
[[be:Эфіопія]] |
|||
[[bcl:Etyopya]] |
|||
[[bg:Етиопия]] |
|||
[[bo:ཨི་ཐི་ཨོ་པི་ཡ།]] |
|||
[[bs:Etiopija]] |
|||
[[br:Etiopia]] |
|||
[[ca:Etiòpia]] |
|||
[[cv:Эфиопи]] |
|||
[[ceb:Etiopia]] |
|||
[[cs:Etiopie]] |
|||
[[sn:Ethiopia]] |
|||
[[cy:Ethiopia]] |
|||
[[da:Etiopien]] |
|||
[[de:Äthiopien]] |
|||
[[dv:ޙަބުޝްކަރަ]] |
|||
[[nv:Iithiyópya]] |
|||
[[dsb:Etiopiska]] |
|||
[[et:Etioopia]] |
|||
[[el:Αιθιοπία]] |
|||
[[en:Ethiopia]] |
|||
[[es:Etiopía]] |
|||
[[eo:Etiopio]] |
|||
[[ext:Etiopia]] |
|||
[[eu:Etiopia]] |
|||
[[fa:اتیوپی]] |
|||
[[hif:Ethiopia]] |
|||
[[fo:Etiopia]] |
|||
[[fr:Éthiopie]] |
|||
[[fy:Etioopje]] |
|||
[[ga:An Aetóip]] |
|||
[[gv:Yn Eetoip]] |
|||
[[gag:Efiopiya]] |
|||
[[gd:An Aetiòp]] |
|||
[[gl:Etiopía - Ityop'iya]] |
|||
[[gan:埃塞俄比亞]] |
|||
[[ki:Ethiopia]] |
|||
[[gu:ઇથિયોપિયા]] |
|||
[[xal:Эпигопин Ниицән]] |
|||
[[ko:에티오피아]] |
|||
[[ha:Ethiopia]] |
|||
[[haw:‘Aikiopia]] |
|||
[[hy:Եթովպիա]] |
|||
[[hi:इथियोपिया]] |
|||
[[hsb:Etiopiska]] |
|||
[[hr:Etiopija]] |
|||
[[io:Etiopia]] |
|||
[[ig:Ethiopia]] |
|||
[[ilo:Etiopia]] |
|||
[[bpy:ইথিওপিয়া]] |
|||
[[id:Ethiopia]] |
|||
[[ia:Ethiopia]] |
|||
[[ie:Etiopia]] |
|||
[[os:Эфиопи]] |
|||
[[zu:I-Ithiopia]] |
|||
[[is:Eþíópía]] |
|||
[[it:Etiopia]] |
|||
[[he:אתיופיה]] |
|||
[[jv:Étiopia]] |
|||
[[kn:ಇತಿಯೋಪಿಯ]] |
|||
[[pam:Ethiopia]] |
|||
[[ka:ეთიოპია]] |
|||
[[kk:Ефиопия]] |
|||
[[kw:Ethiopi]] |
|||
[[rw:Etiyopiya]] |
|||
[[sw:Ethiopia]] |
|||
[[kv:Эфиопия]] |
|||
[[kg:Itiopia]] |
|||
[[ht:Etyopi]] |
|||
[[ku:Etiyopya]] |
|||
[[ky:Эфиопия]] |
|||
[[mrj:Эфиопи]] |
|||
[[lad:Etiopia]] |
|||
[[lez:Эфиопия]] |
|||
[[la:Aethiopia]] |
|||
[[lv:Etiopija]] |
|||
[[lb:Ethiopien]] |
|||
[[lt:Etiopija]] |
|||
[[lij:Etiòpia]] |
|||
[[li:Ethiopië]] |
|||
[[ln:Etiopi]] |
|||
[[jbo:itiopias]] |
|||
[[lmo:Etiopia]] |
|||
[[hu:Etiópia]] |
|||
[[mk:Етиопија]] |
|||
[[mg:Etiopia]] |
|||
[[ml:എത്യോപ്യ]] |
|||
[[mt:Etjopja]] |
|||
[[mr:इथियोपिया]] |
|||
[[arz:اثيوبيا]] |
|||
[[mzn:اتیوپی]] |
|||
[[ms:Habsyah]] |
|||
[[mn:Этиоп]] |
|||
[[my:အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံ]] |
|||
[[nah:Etiopia]] |
|||
[[na:Itiyopiya]] |
|||
[[nl:Ethiopië]] |
|||
[[ne:इथियोपिया]] |
|||
[[ja:エチオピア]] |
|||
[[no:Etiopia]] |
|||
[[nn:Etiopia]] |
|||
[[nov:Etiopia]] |
|||
[[oc:Etiopia]] |
|||
[[mhr:Эфиопий]] |
|||
[[or:ଇଥିଓପିଆ]] |
|||
[[om:Itoophiyaa]] |
|||
[[uz:Efiopiya]] |
|||
[[pa:ਇਥੋਪੀਆ]] |
|||
[[pnb:ایتھوپیا]] |
|||
[[pap:Ethiopia]] |
|||
[[ps:اېتوپیا]] |
|||
[[koi:Итьоппья]] |
|||
[[pms:Etiòpia]] |
|||
[[nds:Äthiopien]] |
|||
[[pl:Etiopia]] |
|||
[[pt:Etiópia]] |
|||
[[kaa:Efiopiya]] |
|||
[[crh:Abeşistan]] |
|||
[[ro:Etiopia]] |
|||
[[rm:Etiopia]] |
|||
[[qu:Ithiyupya]] |
|||
[[rue:Етіопія]] |
|||
[[ru:Эфиопия]] |
|||
[[sah:Этиопия]] |
|||
[[se:Etiopia]] |
|||
[[sm:Ethiopia]] |
|||
[[sa:ईथ्योपिया]] |
|||
[[sg:Etiopïi]] |
|||
[[sc:Etiòpia]] |
|||
[[sco:Ethiopie]] |
|||
[[stq:Äthiopien]] |
|||
[[nso:Ethiopia]] |
|||
[[sq:Etiopia]] |
|||
[[scn:Etiopia]] |
|||
[[si:ඉතියෝපියාව]] |
|||
[[simple:Ethiopia]] |
|||
[[ss:ITopiya]] |
|||
[[sk:Etiópia]] |
|||
[[sl:Etiopija]] |
|||
[[cu:Єѳїопїꙗ]] |
|||
[[szl:Etjopijo]] |
|||
[[so:Itoobiya]] |
|||
[[ckb:ئیتیۆپیا]] |
|||
[[sr:Етиопија]] |
|||
[[sh:Etiopija]] |
|||
[[su:Étiopia]] |
|||
[[fi:Etiopia]] |
|||
[[sv:Etiopien]] |
|||
[[tl:Etiyopiya]] |
|||
[[ta:எதியோப்பியா]] |
|||
[[roa-tara:Etiopie]] |
|||
[[tt:Хәбәшстан]] |
|||
[[te:ఇథియోపియా]] |
|||
[[th:ประเทศเอธิโอเปีย]] |
|||
[[ti:ኢትዮጵያ]] |
|||
[[tg:Эфиопия]] |
|||
[[tr:Etiyopya]] |
|||
[[tk:Efiopiýa]] |
|||
[[uk:Ефіопія]] |
|||
[[ur:ایتھوپیا]] |
|||
[[ug:ئېفىئوپىيە]] |
|||
[[vec:Etiopia]] |
|||
[[vi:Ethiopia]] |
|||
[[vo:Lätiopän]] |
|||
[[fiu-vro:Etioopia]] |
|||
[[wa:Etiopeye]] |
|||
[[zh-classical:衣索比亞]] |
|||
[[war:Etiyopya]] |
|||
[[wo:Ecoopi]] |
|||
[[ts:Topiya]] |
|||
[[yi:עטיאפיע]] |
|||
[[yo:Ethiópíà]] |
|||
[[zh-yue:埃塞俄比亞]] |
|||
[[diq:Etyopya]] |
|||
[[zea:Ethiopië]] |
|||
[[bat-smg:Etiuopėjė]] |
|||
[[zh:埃塞俄比亚]] |
Вэрсія ад 18:39, 8 сакавіка 2013
Этыёпія የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk | |||||
| |||||
Нацыянальны дэвіз: няма | |||||
Дзяржаўны гімн: «Wodefit Gesgeshi, Widd Innat Ityopp'ya» | |||||
Афіцыйная мова | амхарская | ||||
Сталіца | Адыс-Абэба | ||||
Найбуйнейшы горад | Адыс-Абэба | ||||
Форма кіраваньня | Фэдэратыўная рэспубліка Гірма Ўольдэ-Гіоргіс Лука Мэлес Зэнаўі | ||||
Плошча • агульная • адсотак вады |
27 месца ў сьвеце 1 104 103 км² 0,7 | ||||
Насельніцтва • агульнае (2008) • шчыльнасьць |
15 месца ў сьвеце 79 221 000 79/км² | ||||
СУП • агульны (2008) • на душу насельніцтва |
69 месца ў сьвеце $71,111 млрд $898 | ||||
Валюта | Быр (ETB) | ||||
Часавы пас | EAT (UTC+3) | ||||
Незалежнасьць — цяперашняя Канстытуцыя |
28 траўня 1991 году | ||||
Аўтамабільны знак | ETH | ||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .et | ||||
Тэлефонны код | +251 | ||||
Этыёпія, Фэдэраты́ўная Дэмакраты́чная Рэспу́бліка Этыёпія (ФДРЭ) — краіна на паўночным усходзе Афрыкі ў раёне Афрыканскага Рогу. Мяжуе на поўначы з Эрытрэяй, на ўсходзе з Джыбуці і Самалі, на поўдні з Кеніяй, на захадзе з Суданам. Выйсьця да мора ня мае. Клімат — трапічны, гарачы і сэзонна вільготны, пустэльны і паўпустэльны на поўначы і ўсходзе краіны.
Гісторыя
Этыёпія — найстарэйшая незалежная дзяржава Афрыкі. Да 1974 году — манархія. У 1974 годзе да ўлады прыйшлі рэвалюцыйна настроеныя вайскоўцы на чале з Мэнгісту Хайле Марыамам. У 1991 годзе ў выніку шматгадовай узброенай барацьбы іх зьмяніў цяперашні ўрад, створаны Рэвалюцыйна-дэмакратычным фронтам этыёпскіх народаў (РДФЭН). У тым жа годзе адбылася фактычнае аддзяленьне ад Этыёпіі правінцыі Эрытрэя, стаўшай у 1993 годзе незалежнай дзяржавай.
Палітыка
Унутраная палітыка
Прынятай у 1994 годзе Канстытуцыяй усталяваны фэдэратыўны дзяржаўны лад краіны і замацаваныя асноўныя дэмакратычныя прынцыпы разьвіцьця грамадзтва. Кіруючая з 1991 году кааліцыя — Рэвалюцыйна-дэмакратычны фронт этыёпскіх народаў. Лідэр Фронту — Мэлес Зэнаўі. Парлямэнт (Фэдэральны сход) складаецца з Рады народных прадстаўнікоў (валодае заканадаўчай уладай) і Рады Фэдэрацыі (у яе веданьні — тлумачэньне Канстытуцыі і прыняцьце рашэньняў, зьвязаных з рэалізацыяй права рэгіёнаў на самавызначэньне). Прэзыдэнт і Прэм’ер-міністар абіраюцца парлямэнтам. Прэзыдэнту адводзяцца прадстаўнічыя функцыі. Рэальная ўлада ў краіне належыць прэм’ер-міністру.
Геаграфія
Рэльеф
Этыёпія — самая высокагорная краіна афрыканскага кантынэнта. Значную частку яе тэрыторыі займае Этыёпскае нагор’е, якое распасьціраецца з поўначы на поўдзень Этыёпіі. Самая высокая частка нагор’я — паўночная. Тут разьмешчаныя найвышэйшыя кропкі краіны — Рас-Дашэн (4620 м) і Талё (4413 м). На ўсходзе нагор’е рэзка абрываецца ў западзіну Афар — адну з самых нізкіх кропкаў Афрыкі.
Заходняя частка Этыёпскага нагор’я мае больш палогі рэльеф і апускаецца да суданскай граніцы невялікімі ступенямі. Раўніны таксама займаюць значную частку тэрыторыяў Этыёпіі. Самая буйная знаходзіцца на ўсходзе краіны. Месцамі яна пераходзіць у плято вышынёй больш за 1000 м. Гэта адна з самых засушлівых часткаў Этыёпіі. Таксама невялікія раўніны, заціснутыя паміж горнымі хрыбтамі, разьмешчаныя на поўначы і захадзе краіны.
Клімат
Уся тэрыторыя Этыёпіі разьмешчаная ў субэкватарыяльным і экватарыяльным кліматычных пасах. На той факт, што большая частка краіны разьмешчана на Этыёпскім нагор’і, тлумачыць больш мяккі і вільготны клімат Этыёпіі. Тэмпэратуры тут круглы год +25…+30 і выпадае дастатковая колькасьць ападкаў.
Эканоміка
Этыёпія ўваходзіць у лік найбяднейшых краінаў сьвету. Падмурак эканомікі краіны складае сельская гаспадарка, якая забясьпечвае амаль палову CУП і 85% валютных паступленьняў.
Грашовая адзінка — быр (1 даляр ЗША ~ 8,5 быраў).
Сельская гаспадарка
Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры — кава, зерневыя, алейныя, бабовыя. У жывёлагадоўлі пераважае гадоўлю буйнарагатага быдла, а таксама авечак, коз, вярблюдаў. Прыватны сэктар дае каля 90% прадукцыі. Краіна залежыць ад імпарту прадуктаў харчаваньня і замежнай харчовай дапамогі. Урад прадпрымае высілкі па інтэнсыфікацыі сельскай гаспадаркі на базе разьвіцьця малой ірыгацыі.
Прамысловасьць
Прамысловасьць забясьпечвае 10—12% СУП і прыкладна 15% экспартных паступленьняў. Асноўныя галіны: гарбарна-абутковая, тэкстыльная, харчовая, будаўнічая. Доля дзяржсэктара — каля 70%, у цяперашні час ідзе працэс акцыянаваньня і прыватызацыі дзяржпрадпрыемстваў. Маюцца радовішчы танталу, прыроднага газу, жалеза, паташу, золата, срэбра і іншых карысных выкапняў.
Транспарт
Дзейнічаюць два міжнародныя аэрапорты, чыгунка, якая злучае Адыс-Абэбу са сталіцай суседняй дзяржавы Джыбуці, праз порт якой зьдзяйсьняецца 90% вонкавагандлёвага грузазвароту краіны. Працягласьць шашэйных дарог — 16,5 тыс. км, зь якіх толькі 9 тыс. км — могуць выкарыстоўвацца цэлы год.
Вонкавы гандаль
Каля 60% валютных паступленьняў забясьпечваецца экспартам кавы. Імпартуюцца нафта і нафтапрадукты, вырабы машынабудаваньня, мэтал, мінэральныя ўгнаеньні, мэдыкамэнты і іншыя. Асноўныя гандлёвыя партнэры — Саудаўская Арабія, краіны ЭЗ, ЗША, Японія.
Дэмаграфія
Насельніцтва складаецца з каля 100 народнасьцяў, найболей буйныя зь іх — арома (40%), амхара (29%) і тыграйцы (15%). У Адыс-Абэбе пражывае больш за 3,5 млн жыхароў.
Рэлігія
Асноўныя рэлігіі якую вызнае палова насельніцтва — блізкае да праваслаўя хрысьціянства монафізыцкага толку. Іслам суніцкага кірунку вызнае каля 47% насельніцтва.
Культура
Дзяржаўнае сьвята — Дзень перамогі дэмакратычных сілаў — 28 траўня.
Сетка сродкаў масавай інфармацыі ўключае дзяржаўную тэлерадыёкампанію, два інфармацыйныя агенцтвы, шматлікія друкаваныя выданьні, у асноўным прыватныя, на ангельскай, амхарскай і іншых мясцовых мовах.
Вонкавыя спасылкі
Этыёпія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў