Скольцкая саамская мова

	Скольцкая саамская мова
	sääʹmǩiõll
Ужываецца ў	Расеі, Фінляндыі
Рэгіён	Лавозера (Расея); Сэвэтыярві (Фінляндыя)
Колькасьць карыстальнікаў	400 чалавек
Клясыфікацыя	Уральская сям’я; Фіна-вугорская галіна; Саамская група
Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў	камуне Інары (Фінляндыя)
Рэгулюецца	—
Статус:	7 Нясталы[d]
Пісьмо	лацінскае пісьмо
Коды мовы
ISO 639-1	—
ISO 639-2(Б)	sms
ISO 639-2(Т)	sms
ISO 639-3	sms
SIL	sms

Скольцкая саа́мская мова (альбо скольт-саа́мская, колта-саа́мская) — адна з саамскіх моваў, на якой размаўляюць саамы ў расейскім паселішчы Лавозера і фінскім Сэвэтыярві. Раней мова была распаўсюджанай сярод саамаў у нарвэскім паселішчы Нэйдэн, але ў нашыя часы ўсе тамтэйшыя носьбіты мовы вымерлі.

Характарыстыка мовы

Распаўсюджаньне

Паводле інфармацыі 2011 году^[3] агульная колькасьць саамаў-скольтаў складае прыкладна 1000 чалавек: 600 жыве ў Фінляндыі, 250 у Расеі, 150 у Нарвэґіі.

Сярод фінскіх скольтаў на мове здольныя вольна размаўляць толькі 400 чалавек, у Расеі — толькі 20 чалавек (зьяўляюцца носьбітамі натозерскага дыялекту мовы). У асяродзьдзі нарвэскіх саамаў-скольтаў мова ўжо не захавалася.

Да Другое сусьветнае вайны носьбіты скольцкае саамскае мовы пражывалі ў вёсках Пэтсама(be) і Суонікюля. У выніку перадачы гэтых тэрыторыяў Савецкаму Саюзу саамскія жыхары гэтых населеных пунктаў былі эвакуяваны ў фінскую камуну Інары.

Пісьмовасьць

«Азбука для лопарей, живущихъ въ Кольскомъ уѣздѣ Архангельской губерніи»

Першым альфабэтам, які ўжываўся ў скольцкай саамскай, была кірыліца. У 1884 годзе расейскім сьвятаром Канстанцінам Шчаколдзіным быў выдадзены пераклад на гэтую мову Эвангельля ад Мацьвея, таксама ім быў выдадзены скольцкі саамскі лемантар.

У XX стагодзьдзі ў скольцкім асяродзьдзі зьяўляецца лацінскі альфабэт. Гэты альфабэт атрымаў афіцыйны статус у 1973 годзе^[4].

Сучасны выгляд скольцкага саамскага альфабэту.

А а	Â â	B b	C c	Č č	Ʒ ʒ	Ǯ ǯ	D d
Đ đ	E e	F f	G g	Ǧ ǧ	Ǥ ǥ	H h	I i
J j	K k	Ǩ ǩ	L l	M m	N n	Ŋ ŋ	O o
Õ õ	P p	R r	S s	Š š	T t	U u	V v
Z z	Ž ž	Å å	Ä ä	ʹ

Літары Qq, Ww, Xx, Yy, Öö выкарыстоўваюцца толькі ў запазычаньнях. Перад падвоенымі зычнымі зьяўляецца кароткае аглушэньне, якое пры пісьме не паказваецца. Таксама не паказваюцца ўстаўныя галосныя, таму што яны не зьяўляюцца фанэматычнымі ці складовымі.

Грамадзкае жыцьцё

Паводле Канстытуцыі Фінляндыі^[5] саамы маюць права на выкарыстаньне сваёй мовы ў афіцыйных установах мясьцінаў, дзе пражываюць саамы. У муніцыпалітэце Інары (Фінляндыя) скольцкая саамская мова мае статус афіцыйнай нароўні з інары-саамскай, паўночнасаамскай і фінскай мовамі.

У шматлікіх дзіцячых садках Ляпляндыі выкарыстоўваецца поўнае саамскамоўнае навучаньне дзяцей, з нулявое па другую клясы мясцовых школаў выкладаньне таксама вядзецца выключна на саамскіх мовах. Паступова ў адукацыйны працэс дадаецца фінская мова і ў шостай клясе прапорцыя саамскае й фінскае дасягае прыкладнае прапорцыі 50 на 50. З 2005 году ў Фінляндыі скольцкую саамскую мову можна здаваць у якасьці замежнае мовы на ўступовых іспытах у ВНУ.

Паводле меркаваньня міністра юстыцыі Фінляндыі Аны-Маі Генрыксан і Саамскага парлямэнту Фінляндыі, існуе значная пагроза саамскім мовам і пэрспэктыва іх зьнікненьня. Выказваюцца думкі аб недастатковай моўнай падтрымцы, адзначаецца нястача настаўнікаў, падручнікаў і г.д. Нягледзячы на шматлікія праґрамы падтрымкі мовы, большасьць моладзі ў Інары аддае перавагу фінскай мове.

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

Northern Sámi — Inari Sámi — Skolt Sámi — English dictionary (анг.)
Sääʹmjieʹllem (анг.) (фін.)
Sámi Language Act (анг.)
Skolt Sámi Grammar Vocabulary (анг.)

[1] sääʹmǩiõll

[2] Saami, Skolt. A language of Finland, Ethnologue (анг.)

[3] Мурманский государственный гуманитарный университет. 18 октября состоялась конференция, посвященная культурному наследию и истории саамов-скольтов (рас.)

[4] Koltansaamen kieli ja ortografia sekä omakielinen kirjallisuus (фін.)

[5] Suomen perustuslaki 11.6.1999/731 (фін.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]