Уладзіслаў Гарбацкі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Уладзіслаў Гарбацкі
Уладзіслаў Іваноў
Дата нараджэньня 1978
Месца нараджэньня Віцебск, Беларусь
Месца вучобы Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт, Страсбурскі Інстытут палітычных навук, Рэймскі ўнівэрсытэт, Варшаўскі ўнівэрсытэт
Навуковая сфэра Сацыялінгвістыка, культура старавераў Беларусі, ЛГБТК+ дасьледаваньні
Месца працы Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт
Навуковая ступень PhD у сацыялінгвістыцы, мовазнаўстве
Навуковы кіраўнік Ніна Баршчэўская
Сайт harbacki.eu

Уладзісла́ў Гарба́цкі (трансьліт. Uładzisłaŭ Harbacki; сапр. Уладзіслаў Іваноў, трансьліт. Uładzisłaŭ Ivanoŭ; 1978, Віцебск) — беларускі сацыялінгвіст, палітоляг, пісьменьнік, перакладнік, адзін з рэдактараў выдавецтва "Скарына". Адзін зь першых у Беларусі дасьледнікаў і публіцыстаў на тэмы, зьвязаныя з жыцьцём і гісторыяй ЛГБТК-супольнасьці. Адмысловец у галіне гендэрных і ЛГБТК+ дасьледваньняў, гендэрнай сацыялінгвістыкі, палітычнага фэмінізму і гісторыі культуры стараверства Беларусі.

Выдаў зборнік апавяданьняў «Песьні тралейбусных рагуляў» (2016), шэраг дасьледаваньняў па фэмінізацыі беларускай мовы і кнігу твораў Палуты Бадуновай (2018).

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзіўся ў Віцебску, дзесяць гадоў пражыў з бацькамі ў месьце Радужным Ханты-Мансійскай акругі, Расея. Вярнуўся ў Беларусь у 1995 годзе, дзе да 2000 году вучыўся на франка-беларускім факультэце палітычных і адміністрацыйных навук Эўрапейскага гуманітарнага ўнівэрсытэту ў Менску.

У 2001 годзе атрымаў магістарскую ступень у паліталёгіі ў Інстытуце палітычных навук ў Страсбургу. У 2002 годзе навучаўся ў Рэймскім унівэрсытэце на адной зь першых у Францыі гендэрных магістратураў па спэцыяльнасьці дарадца/мэдыятар у пытаньнях плоці і сэксуальнасьці.

Ад 2007 г. выкладае ў Эўрапэйскім гуманітарным ўнівэрсытэце (ЭГУ) у Вільні, зьяўлецца лектарам паліталёгіі Дэпартамэнту сацыяльных навук. З 2014 жыве і працуе ў Вільні.

У 2017 годзе пад кіраўніцтвам прафэсаркі Ніны Баршчэўскай абараніў доктарскую дысэртацыю «Фэмінізацыя беларускай мовы (сацыялінгвістычны аналіз жаночых Nomina agentis у старабеларускай і сучаснай беларускай мове)» на катэдры беларусістыкі Варшаўскага ўнівэрсытэту[1].

Ад 2019 году адказны за дзейнасьць Цэнтру гендэрных дасьледаваньняў пры ЭГУ.

У сакавіку — жніўні 2020 — стыпэндыянт праграмы «Пісьменьнікі ў выгнаньні» Літаратурнай рэзыдэнцыі Грацу, Аўстрыя.[2] У лістападзе 2020 стажаваўся ў пісьменьніцкай рэзыдэнцыі ў Малятах (Летува).[3]

Навуковая дзейнасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сацыялінгвістыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У мовазнаўстве працуе ў сацыялінгвістычным кірунку: дасьледуе і аналізуе сацыяльнае і палітычнае вымярэньне мовы і ўплыву на яе экстралінгвістычных, перадусім сацыяльна-палітычных, чыньнікаў. Асаблівы інтарэс дасьледніка праяўляецца да пытаньняў:

  • сацыяльнай гісторыі мовы: «Пра моўны сорам беларусаў» (2020)[4], «Як мова рэагуе на расейска-ўкраінскую вайну» (2018)[5], «Пра геній старабеларускай мовы» (2014)[6];
  • гендарнай сацыялінгвістыкі: «Аб інклюзыўнай беларускай мове» (2019)[7], «Stereotyping vulnerable groups» (2017)[8], «Аб гэтак званых „эпіцэнах“» (2012)[9];
  • моўнай палітыкі і дыяспарнай мовы: «Складаючы слоўнік беларускай дыяспарнай мовы: напрацоўкі, адкрыцьці, кур’ёзы (сацыялінгвістычны аналіз дыяспарнай мовы)» (2017)[10], «Мова жыцця Зоры Кіпель» (2016)[11], «Малавядомая Зоська Верас: на мовазнаўчай ніве» (2016)[12], «Білінгвізм, інтэрфэрэнцыя, канвэргенцыя і запазычаньне: Беларуская мова ў Летуве» (2013)[13], «Тарашкевіца — ня толькі ідэалёгія, але перадусім эстэтыка» (2013), «Беларуская дыяспарная мова і ейны досьвед супрацьстаяньня англіцызмам, русізмам ды іншым барбарызмам» (2012);
  • сацыялектаў і арго: «Размаўляем пра беларускую лаянку і кляцьбоны» (2019)[14].
  • фэмінізацыі беларускай мовы: гл. Кнігі

Культура старавераў Беларусі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 2002—2005 гадох разам з Інстытутам мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру імя К. Крапівы пры Акадэміі навук Беларусі, а потым — з польскім праектам OBTA дасьледваў стараверскую культуру Беларусі, найперш Віцебшчыны. У 2002—2016 гадох ажыцьцявіў шэраг этналягічных экспэдыцый па Віцебшчыне: Віцебск, Полацак, Лёзеншчына, Аршаншчына, Шуміліншчына, Браслаўшчына, Пастаўшчына, Мёршчына, — з мэтай дасьледваньня культуры беларускіх старавераў. Вынікі экспэдыцый часткова прадстаўлены ў артыкулах у пэрыядычных выданьнях і зборніках: «Мясцовыя назвы віцебскіх старавераў» (2006)[15], «Пра беларускі ўплыў на віцебскіх старавераў» (2008)[16], «Эвалюцыя тоеснасьці і культуры старавераў паўночнай Беларусі, канец XІX — пачатак XXІ стагодзьдзя» (2010)[17], «Аб кабетах, якія „папуюць“: аб ролі і месцы жанчынаў у рэлігійным жыцьці стараверства Віцебшчыны» (2013)[18], «Двухсэнсоўныя вобраз і роля стараверства Беларусі ў паўстаньні 1863-64 гг. і ў беларускім нацыятворчым працэсе другой паловы 19-га ст. (спроба гістарычнай і этналягічнай рэканструкцыі)» (2014)[19], «Стараверы і зьлябы» (2018)[20].

Гісторыя франкамоўнай беларусістыкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Інтарэс да тэмы франкамоўнай беларусікі праявіўся падчас навучаньня ў Францыі. Штуршком да дасьледчай дзейнасьці ў дадзенай сфэры стала праца ў Скарынаўскай бібліятэцы[21], дзе захаваліся рэдкія франкамоўныя матэрыялы па беларусіцы пачатку 20 ст.[22][23][24][25] і друкапіс першага беларускага рамана, напісанага па-француску невядомым аўтарам[26]. У. Гарбацкі апісаў таксама ўнёсак раньніх францускіх і франкамоўных дасьледнікаў, якія цікавіліся беларускімі тэмамі: Рэнэ Мартэль,[27][28] Антуан Мартэль, Амбруаз Жабэр,[29] — і беларускай дыяспары ў Францыі, Бэльгіі й Ангельшчыне[30][31][32].

Фэмінісцкія і ЛГБТК+ дасьледаваньні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Да гендэрных, фэмінісцкіх і ЛГБТК+ дасьледаваньняў далучыўся падчас навучаньня ў гендэрнай магістратуры ў Францыі. Першыя артыкулы на тэму гей- і лесьбі-дасьледваньняў апублікаваў у ARCHE на пачатку 2000-ых гадоў: «Развагі аб гейскім пытаньні»[33] і «Пераадоленьне гамафобіі»[34]. Рэгулярна публікуе артыкулы і агляды на фэмінісцкую і гендэрную тэмы ў іншых беларускіх СМІ: Радыё Свабода, «Новы час», Makeout.

Літаратурная творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першыя літратурныя творы публікаваліся ў «Нашай Ніве» і ARCHE. Пазьней — у газэце «Новы час» і інтэрнэт-часопісе «ПрайдзіСвет».

Асобныя апавяданьні перакладзеныя на славенскую, летувіскую і ангельскую мовы.

Пісьменьнік збольшага працуе ў стылі аўтабіяграфічнай сацыяльнай ці сацыялягічнай прозы: робіць акцэнт на прыватнай, інтымнай гісторыі, якая дапамагае выкрываць калектыўную гісторыю і памяць.

Першы зборнік прозы выдаў у 2016 годзе — «Песьні тралейбусных рагуляў». Ён быў названы першым у беларускай літаратуры творам гей-прозы[35]. Брытанскі дасьледнік беларускай літаратуры Арнольд Макмілін так ахарактарызаваў зборнік:

«Гэты сьмелы і вельмі чытэльны дэбютны зборнік прозы пераказвае ў розных формах і інтымных дэталях досьведы Адрознага ў варожым яму асяродзьдзі. Пра тры плыні, што ахопліваюць дарослае жыцьцё аўтара, ён апавядае мовай казачных гісторый: глыбокую веру ў беларускую мову, усьведамленьне і гонар за сваю гейскасьць, і перакананасьць у тым, што рэлігія — толькі міт. Элегантна напісаная сучаснай беларускай мовай і шчодра запраўленая дыялектызмамі, гэтая кніга паўстае як песьня і сьвята роднаму Віцебску. Кранальныя, захапляльныя і, часта, брутальна-рэалістычныя тэксты атрымаліся цудоўным, глыбока асабістым дэбютам».

Пераклады[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У. Гарбацкі перакладае навуковыя і мастацкія тэксты з францускай, украінскай, летувіскай, расейскай і славенскай моваў. Спэцыялізуецца на перакладах франкамоўных аўтараў і аўтарак: Жорж Экгаўт, Сымона дэ Бавуар[36], Ані Эрно,[37] Рэймон Арон[38], Эрык Нёвё[39], Франк Варжак, Маргарыта Юрсэнар, Вілье дэ ліль-Адан. Таксама перакладае паэзію і прозу з летувіскай (Гедрэ Казлаўскайце,[40] Нэрынга Дангвідзе, Жэмайце, Марыя Ластоўская (Ластаўскене)), славенскай (Ураш Прах)[41] і ўкраінскай (Агатангел Крымскі,[42] Аляксандар Ірванец) моваў.

Намінаваны на прэмію Drahomán Prize-2022 за пераклад «Бэйруцкіх апавяданьняў» Агатангела Крымскага.[43]

Вокладка кнігі белага колеру з шэрымі і чырвонымі словамі раскіданымі па вокладцы. Тры словы — фэмінізацыя беларускай мовы — набраныя буйным шрыфтом і разьмешчаныя паралельна адно другога
Аб фэмінізацыі беларускай мовы (вокладка кнігі)

Кнігі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Лектар ЕГУ Уладзіслаў Іваноў атрымаў ступень доктара навук. Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт (10-11-2017).
  2. ^ Uladzislaŭ Ivanoŭ The Kulturvermittlung Steiermark - Kunstpädagogisches Institut Graz
  3. ^ Д-р Уладзіслаў Іваноў прыняў удзел у міжнароднай літаратурнай рэзыдэнцыі ў Малятах. Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт (05-12-2020).
  4. ^ Уладзіслаў Іваноў (2020) Моўны сорам беларусаў (сацыялінгвістычны аналіз) (бел.) Acta Albaruthenica, 20, стар. 169-183. Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
  5. ^ Уладзіслаў Іваноў (2018) Як мова рэагуе на расейска-ўкраінскую вайну (паліталягічныя і сацыялінгвістычныя заўвагі) (бел.) The Ideology and Politics Journal, 3(11). Foundation for Good Politics.
  6. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (08.01.2014) Пра геній старабеларускай мовы (бел.). ARCHE.
  7. ^ Уладзіслаў іваноў (2019) Аб інклюзыўнай беларускай мове (бел.) Acta Albaruthenica, 19, стар. 231-240. Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
  8. ^ Uladzislau Ivanou (2017) Stereotyping Vulnerable Groups (анг.) Stavros Assimakopoulos, Fabienne H. Baider, Sharon Millar. Online Hate Speech in the European Union: A Discourse-Analytic Perspective. Cтар. 29-32. Springer. Архіўная копія
  9. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (17.07.2012) Аб гэтак званых “эпіцэнах” (бел.) ARCHE
  10. ^ У. Іваноў Складаючы слоўнік беларускай дыяспарнай мовы: напрацоўкі, адкрыцьці, кур'ёзы (сацыялінгвістычны аналіз дыяспарнай мовы) // Запісы БІНіМ. — Нью-Ёрк-Менск: 2017 Т. 39. — С. 428-433.
  11. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (23-04-2016) Мова жыцця Зоры Кіпель (бел.). Новы час.
  12. ^ • У. Гарбацкі Малавядомая Зоська Верас: на мовазнаўчай ніве // Да гісторыі беларускай дыяспары. — Менск: 2016 Т. 2. — С. 30-36.
  13. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (19.04.2013) Білінгвізм, інтэрфэрэнцыя, канвэргенцыя і запазычаньне: Беларуская мова ў Летуве (бел.). ARCHE.
  14. ^ Размаўляем пра беларускую лаянку і кляцьбоны. Onliner (2019-03-17).
  15. ^ Іваноў, У. Мясцовыя назвы Віцебскіх старавераў // Роднае слова. — 2006. — № 12 (228). — С. 31.
  16. ^ Іваноў, У. Пра беларускі ўплыў на віцебскіх старавераў // Палітычная сфера. — 2008. — № 10. — С. 102–107.
  17. ^ Іваноў, У. Эвалюцыя тоеснасці і культуры старавераў паўночнай Беларусі, канец XІX – пачатак XXІ стагоддзя // Палітычная сфера. — 2010. — № 14. — С. 195–210.
  18. ^ Іваноў, У. Аб кабетах, якія «папуюць»: аб ролі і месцы жанчынаў у рэлігійным жыцьці стараверства Віцебшчыны // Женщины в политике: новые подходы к политическому. Феминистский образовательный альманах.. — 2013. — В. 2. Личное как политическое. — С. 31–37.
  19. ^ Іваноў, У. Двухсэнсоўныя вобраз і роля стараверства Беларусі ў паўстаньні 1863–64 гг. і ў беларускім нацыятворчым працэсе другой паловы 19-га ст. (спроба гістарычнай і этналягічнай рэканструкцыі) / Смалянчук Алесь, Дынглі Джым // Кастусь Каліноўскі і нацыятворчы працэс у Беларусі, Матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі, Лондан, 27–29 сакавіка 2014 г.. — Мінск: Зміцер Колас, 2015. — P. 58–72. — ISBN 978-985-6992-67-7.
  20. ^ Іваноў, У. Стараверы і злябы // Наша гісторыя. — 2018. — № 1. — С. 64–67. — ISSN 2617-2305.
  21. ^ Ігар Іваноў (10/07/2015) “Беларуская бібліятэка ў Лёндане яшчэ дапаможа адкрыць невядомыя пласты берусазнаўства” (бел.) Блёг. Беларуская бібліятэка і музэй імя Франьцішка Скарыны.
  22. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (30-01-2018) Франкамоўная беларусіка лонданскай Скарынаўкі (бел.) Новы час
  23. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (24-03-2018) Што пісала французская прэса пра БНР і «беларутэнскае пытанне»? (бел.) Новы час
  24. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (05-06-2019) «Крык народаў» (бел.) Новы час
  25. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (26-01-2019) Федэрацыйны пакт паміж Мінскам і Масквой (бел.) Новы час
  26. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (06-09-2015) Таямніцы лонданскай Скарынаўкі: «Жан і Жак, альбо Падроблены рай» (бел.) Новы час
  27. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (30/03/2016) На золку французскай беларусікі: Рэнэ Мартэль (бел.) Блёг. Беларуская бібліятэка і музэй імя Франьцішка Скарыны.
  28. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (27-03-2016) На золку французскай беларусікі: Рэнэ Мартэль (бел.) Новы час
  29. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (03-07-2016) https://novychas.online/asoba/belaruski-ruh-i-polszcza-scislaja-historyja-bel (бел.) Новы час
  30. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (28-07-2017) Забыты змагар франкамоўнай беларусікі (бел.) Новы час
  31. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (17-05-2018) Невядомая спадчына: этналагіня Ніна Абрамчык (бел.) Новы час
  32. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (23-01-2022) «Маці-беларуска» Ніны Абрамчык. Новы час. Архіўная копія
  33. ^ Уладзь Гарбацкі Развагі аб гейскім пытаньні  (бел.) // ARCHE. — 2002. — № 3(23).
  34. ^ Уладзіслаў Гарбацкі Пераадоленьне гамафобіі // ARCHE. — 2003. — № 2(25).
  35. ^ Уладзь Гарбацкі (24 мая 2016) Першая кніга гей-прозы па-беларуску (слова ад аўтара) (бел.) Makeout
  36. ^ Сімона дэ Бавуар (2020) Другі пол (Le deuxième sexe). Фрагмент з кнігі ПрайдзіСвет №21
  37. ^ Уладзіслаў Гарбацкі (2021-11-22) Першы тэкст французскай жывой класікі па-беларуску: выйшаў раман «Падзея» Ані Эрно (бел.). Новы час. Архіўная копія
  38. ^ Рэймон Арон Дэмакратыя і Таталітарызм (урыўкі з эсэ) // А. Казакевіч (нав. рэд.) Палітычная навука. Анталогія класічных тэкстаў: Пераклад з англійскай, французскай, нямецкай. — Мінск–Вільня: Палітычная сфера, 2012. — ISBN 978-609-95427-0-6.
  39. ^ Эрык Нёвё Сацыялогія сацыяльных рухаў = Érik Neveu, Sociologie des mouvements sociaux / У. Іваноў (пер. з французскай). — Мінск: Прапілеі, 2010. — 150 с. — ISBN 978-985-6329-85-5
  40. ^ Гедрэ Казлаўскайтэ (2020) Размаўляць на забытых мовах (бел.) ПрайдзіСвет №21
  41. ^ Уладзь Гарбацкі (23 снежня 2020) Сьціпласьць мяншыняў (знаёмства з паэзіяй Ураша Праха). Makeout.
  42. ^  Крымскі, Агатангел Бэйруцкія апавяданьні. — Лёндан: Skaryna Press, 2022. — 133 p.. — ISBN 978-1-915601-02-5
  43. ^ Беларускі пісьменьнік трапіў у доўгі сьпіс кандыдатаў на ўкраінскую прэмію Drahomán Prize-2022 для перакладчыкаў Радыё Свабода Архіўная копія