Маргарыта Юрсэнар

Маргарыта Юрсэнар
франц. Marguerite Yourcenar
4 кастрычніка 1982 г.
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Маргарыта Антуанэта Жанна Марыя Гісьлен Кленёвэрк дэ Крэянкур
Псэўданімы	Маргарыта Юрсэнар
Нарадзілася	8 чэрвеня 1903 Брусэль, Бэльгія
Памерла	17 сьнежня 1987 вёска Нортыст-Харбэр(en), акруга Хэнкок(en), штат Мэн, ЗША
Пахаваная	Brookside Cemetery[d]
Бацькі	Мішэль дэ Крэянкур[d] Фэрнан дэ Карт’ё дэ Марш’ен[d]
Сужэнец	Grace Frick[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	Пераклад
Гады творчасьці	1921—1987
Жанр	Паэзія, раман, эсэ
Мова	Француская
Дэбют	Паэма «Сад хімэраў» (1921)
Значныя творы	Раман «Успаміны Адрыяна»(fr) (1951), «Чарненьне»(fr) (1968)
Прэміі	Галоўная літаратурная ўзнагарода Францускай акадэміі(fr) (1977), Узнагарода Эразма(en) (1983)
Узнагароды	Камандор ордэна Ганаровага легіёна
Подпіс
Маргарыта Юрсэнар у Вікісховішчы

Маргарыта Юрсэна́р (франц. Marguerite Yourcenar; 1903, Брусэль, Бэльгія — 1987; в. Нортыст-Харбэр, шт. Мэн, ЗША) — француская і бэльгійская пісьменьніца, паэтка, перакладніца, эсэістка, акадэміня дзьвюх Акадэміяў (бэльгійскай і францускай), першая кабета, якая ўвайшла ў Францускую Акадэмію.

Жыцьцяпіс

Нарадзілася ў Бэльгіі ў мяшанай бэльгійска‐францускай сям’і. Маці памерла праз 10 дзён пасьля родаў. Гадавалася ў доме бабулі па бацькоўскай лініі, дзе яе даглядаў бацька Мішэль дэ Крэянкур. Псэўданім Юрсэнар — анаграма прозьвішча Крэянкур. Атрымала хатнюю адукацыю. Зь дзяцінства размаўляла па-француску, па-ангельску, па-італійску, па-грэцку, па-галяндзку, лёгка чытала на лаціне і старажытнагрэцкай мовах.

Пасьля сьмерці бацькі ў 1929 годзе (ён усё ж пасьпеў прачытаць першы раман сваёй дачкі) Маргарыт Юрсэнар вяла багемнае жыцьцё паміж Парыжам, Лязанай, Атэнамі, грэцкімі выспамі, Стамбулам, Брусэлем і г.д.

Бісэксуалка, яна любіла жанчынаў і закахалася ў гомасэксуальнага мужчыну, Андрэ Фрэнё, францускага пісьменьніка і рэдактара выдавецтва Grasset.

У 1939 годзе, калі Эўропа відавочна набліжалася да вайны, Маргарыт Юрсэнар зьехала ў Злучаныя Штаты, каб далучыцца да Грэйс Фрык, у той час прафэсаркі брытанскай літаратуры ў Нью-Ёрку і спадарожніцы жыцьця пасьля выпадковай сустрэчы ў Парыжы ў лютым 1937 году. Грэйс Фрык адмовілася ад унівэрсытэцкай кар'еры і падтрымлівала Маргарыт Юрсэнар матэрыяльна і псыхалягічна падчас вайны і стала перакладніцай ейных твораў на ангельскую мову. Яны пасяліліся ў 1950 годзе на выспе Маўнт Дэзэрт Айланд (Mount Desert Island), штат Мэн, якую яны адкрылі разам у 1942 годзе, і назвалі свой дом Petite Plaisance (Маленькая радасьць/задавальненьне). Там М. Юрсэнар правяла рэшту жыцьця.

У 1947 годзе яна стала грамадзянкай ЗША. Выкладала францускую літаратуру і гісторыю мастацтва да 1953 г.

Дзьве жанчыны жылі разам да сьмерці Грэйс Фрык ад раку грудзей у 1979 годзе.

У 1980 г. стала першай жанчынай, якая ўвайшла ў Францускую акадэмію. Падчас урачыстай прамовы ў Акадэміі, пісьменьніца спаслалася на выбітных папярэдніцаў (Мадам дэ Сталь, Ж. Санд, Калет, напрыклад), якія даўно мусілі ўвайсьці ў Акадэмію. Яна кпліва заўважыла ў сваёй прамове: “Француская акадэмія паставіла жанчыну на п’едэстал і пры гэтым зусім забыла падсунуць ёй крэсла”.

Творчасьць

Першы твор — паэму «Сад хімэраў» — выдала на грошы бацькі. У 1929 г. зьявіўся першы раман «Аляксіс». У свае творы часта ўводзіла бісэксуальных постацяў. У 1938 г. выдала зборнік «Арыентальныя навэлі»(en), што грунтаваліся на паданьнях. Пры напісаньні раману «Успаміны Адрыяна» (1951) выкарыстала тэксты на лаціне і старажытнагрэцкай мове, што тычыліся жыцьця рымскага імпэратара Адрыяна.

Беларускія пераклады

Па‐беларуску ёсьць пераклад некаторых навэляў з зборніку «Арыентальныя навэлі» і чорны пераклад аповесьці «Anna, soror…», якія зьявіліся малым накладам у дыяспары.

Цытаты

Што мне дала б магчымасьць стаць мужчынам, акрамя ўдзелу ў некалькіх войнах?

Літаратура

• 1957: Denise Bourdet, «Marguerite Yourcenar», dans Pris sur le vif, Paris, Plon.
• 1990: Josyane Savigneau, Marguerite Yourcenar : l'invention d'une vie, Gallimard.
• 1995: Michèle Sarde, Vous, Marguerite Yourcenar : la passion et ses masques, Laffont.
• 1998: Michèle Goslar, Yourcenar : biographie. «Qu'il eût été fade d'être heureux», Bruxelles, Racine (ISBN 2-87386-143-6); éd. revue et augmentée, Lausanne/Paris, L'Âge d'homme, 2014 (ISBN 978-2-8251-4381-0).
• 2010: Achmy Halley, Tanguy Dohollau, Marguerite Yourcenar, l'académicienne aux semelles de vent, À dos d'âne.
• 2016: Henriette Levillain, Yourcenar : Carte d'identité, Fayard.
• 2019: Mireille Brémond, Marguerite Yourcenar, une femme à l'Académie, Garnier.

Бібліяграфія

• 1921: Le Jardin des chimères (паэзія);
• 1922: Les dieux ne sont pas morts (паэзія);
• 1929: Alexis ou le Traité du vain combat (раман), publié au Sans Pareil;
• 1931: La Nouvelle Eurydice (раман);
• 1932: Pindare (эсэ);
• 1934: Denier du rêve (раман);
• 1934: La mort conduit l'attelage;
• 1936: Feux (паэмы ў прозе);
• 1937: Les Vagues, de Virginia Woolf (пераклад);
• 1938: Les Songes et les Sorts;
• 1938: Nouvelles orientales, (навэлі);
• 1939: Le Coup de grâce (раман);
• 1947: Ce que savait Maisie, d'Henry James (пераклад);
• 1951: Mémoires d'Hadrien (раман);
• 1954: Électre ou la Chute des masques;
• 1956: Les Charités d'Alcippe (паэзія);
• 1958: Présentation critique de Constantin Cavafy 1863-1933, (паэзія, пераклад);
• 1962: Sous bénéfice d'inventaire (эсэ);
• 1962: Ah, mon beau château (гістарычны нарыс);
• 1963: Le Mystère d'Alceste (п'еса);
• 1963: Qui n'a pas son Minotaure? (п'еса);
• 1983: Comment Wang-Fô fut sauvé (навэля);
• 1964: Hortense Flexner, suivi de poèmes choisis (паэзія,эсэ, пераклад);
• 1964: Fleuve profond, sombre rivière (пераклад);
• 1968: L'Œuvre au noir (раман);
• 1969: Présentation critique d'Hortense Flexner, (пераклад);
• 1971: Réception de Madame Marguerite Yourcenar à l'Académie royale de langue et de littérature françaises de Belgique - Discours de M. Carlo Bronne et de Mme Marguerite Yourcenar (прамова);
• 1971: Théâtre I (Rendre à César, la Petite Sirène et le Dialogue dans le marécage) (п'есы);
• 1971: Théâtre II (Électre ou la chute des masques, Le Mystère d'Alceste et Qui n'a pas son Minotaure?) (п'есы);
• 1972: Entretiens Marguerite Yourcenar et Patrick de Rosbo (інтэрвію);
• 1974: Le Labyrinthe du monde. I, Souvenirs pieux (успаміны);
• 1977: Le Labyrinthe du monde. II, Archives du Nord (успаміны);
• 1979: La Couronne et la Lyre (анталёгія паэмаў, перакладзеных з старагрэцкай)
• 1980: Les Yeux ouverts: entretiens avec Marguerite Yourcenar de Matthieu Galey (інтэрвію);
• 1980: Mishima ou la Vision du vide, (Gallimard, эсэ)
• 1981: Discours de réception de Madame Marguerite Yourcenar à l'Académie française et réponse de Monsieur Jean d'Ormesson (прамова);
• 1981: Anna, soror, Gallimard, (раман);
• 1982: Comme l'eau qui coule (Anna, soror…, Un homme obscur, Une belle matinée)
• 1982: Œuvres romanesques (Bibliothèque de la Pléiade);
• 1982: «... Si nous voulons encore essayer de sauver la Terre» (выступ);
• 1982: Sur quelques thèmes érotiques et mystiques de la Gita-Govinda- L'Andalousie ou les Hespérides (эсэ);
• 1983: Le Coin des «Amen» de James Baldwin (пераклад) ;
• 1983: Le temps, ce grand sculpteur (эсэ);
• 1984: Blues et Gospels (пераклад);
• 1984: Cinq Nô modernes de Yukio Mishima (пераклад);
• 1984: Les Charités d'Alcippe (паэма);
• 1985: Le Cheval noir à tête blanche (казка);
• 1987: La Voix des choses (зборнік тэкстаў);
• 1988: Le Labyrinthe du monde. III: Quoi? L'Éternité (успаміны);
• 1988: Les Trente-Trois Noms de Dieu-Le Livre d'Adresse (эсэ, паэзія);
• 1989: En pèlerin et en étranger (эсэ);
• 1991: Le Tour de la prison (эсэ);
• 1991: Essais et Mémoires (Bibliothèque de la Pléiade);
• 1992: Écrit dans un jardin (паэма);
• 1993: Conte bleu - Le Premier soir - Maléfice (казкі);
• 1994: Poèmes à la nuit, de Rainer Maria Rilke (паэзія, прадмова)  ;
• 1995: Lettres à ses amis et quelques autres (ліставаньне);
• 1999: Radioscopie de Jacques Chancel avec Marguerite Yourcenar' (інтэрвію) ;
• 1999: Sources II (эсэ);
• 1999: Marguerite Yourcenar; Entretiens avec des Belges (інтэрвію);
• 2002: Portrait d'une voix (інтэрвію);
• 2004: D'Hadrien à Zénon - Correspondance 1951-1956;
• 2007: Une volonté sans fléchissement - Correspondance 1957-1960;
• 2008: Marguerite Yourcenar en questions (апытальнік);
• 2011: Persévérer dans l'être - Correspondance 1961-1963.