Перайсьці да зьместу

Марыя Ластоўская

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Марыя Ластоўская
Marija Lastauskienė, Lazdynų Pelėda
Марыя Ластоўская ў 1902 годзе
Марыя Ластоўская ў 1902 годзе
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Marija Ivanauskaitė
Псэўданімы Лазьдзіну Пяледа
Нарадзілася 15 траўня 1872(1872-05-15)[1]
Памерла 19 ліпеня 1957(1957-07-19)[1] (85 гадоў)
Пахаваная
Бацькі Нікадэм Іваноўскі[d]
Муж Вацлаў Ластоўскі
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца
Гады творчасьці 1899-1957
Мова летувіская
Значныя творы Auka 1907, Šviesuliai ir šešėliai 1925-1926

Марыя Ластоўская (па-летувіску: Marija Lastauskienė, пры нараджэньні Марыя Іваноўская (Marija Ivanauskaitė), поўнае імя Марыя Іваноўская-Ластоўская (Marija Ivanauskaitė-Lastauskienė); 15 траўня 1872, Шаўлі, Летува — 19 ліпеня 1957, Коўна, Летува) — летувіская пісьменьніца, больш вядомая пад псэўданімам Lazdynų Pelėda (Лазьдзíну Пялéда, то бок Ляшчынная Сава).

Псэўданім

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Lazdynų Pelėda — унікальная зьява ў гісторыі летувіскай літаратуры. Дзьве сястры Іваноўскія — Сафія Пшыбіляўскене і Марыя Ластоўская — з канца 19 ст. да 1926 году падпісвалі і публікавалі свае празаічныя творы — апавяданьні, аповесьці, раманы — пад супольнай літаратурнай мянушкай — Лазьдзіну Пяледа[2]. Дакладнае аўтарства некаторых іх твораў дасюль не ўстаноўленае[3].

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Марыя Іваноўская, пазьней Ластоўская нарадзілася ў 1872 годзе. Паходзіла зь шляхецкай сям’і. Жыла з бацькамі і сястрой Сафіяй у маёнтку ў Парагах да 16 гадоў. Пазней вучылася шыцьцю ў Шаўлях, праз тры гады пераехала ў Варшаву, працавала ў майстэрні па вышыўцы. Марыя пражыла ў Варшаве 9 гадоў, а потым паехала шукаць працу ў Санкт-Пецярбург. Там пазнаёмілася і ў 1903 годзе ажанілася з Вацлавам Ластоўскім, студэнтам, будучым беларускім пісьменьнікам і дзяячом[4]. У 1907 пераехала у Вільню, занялася літаратурнай працай. Яна пісала на польскай мове, ейная сястра перакладада творы на летувіскую і выдавалі пад агульнай мянушкай Lazdynų Pelėda. Гэта літаратурнае супрацоўніцтва не было вядома грамадскасьці, яно было выяўлена пісьменьнікам Людасам Гірам у 1930 годзе[5]. Толькі з 1926 году, калі памерла сястра Сафія, М. Ластоўская пачала пісаць па-летувіску і публікаваць іх пад сваім сапраўдным прозьвішчам. У 1938 годзе яна пераехала ў Коўну, дзе актыўна займалася літаратурнай творчасьцю. Памерла у 1957 годзе. Пахаваная ў Коўне[6].

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пісаць пачала ў 17 год. Першыя вершы і апавяданьні пісала па-польску. У сваіх працах пісьменьніца засяродзіла ўвагу на псыхалягічных зьменах вяскоўца, які прыехаў у места, на сацыяльныя прычыны чалавечай жорсткасьці, прастытуцыі і злачынстваў беспрытульных дзяцей (апавяданьні «Vanka» (Ванька, 1911), «Paša» (Паша, 1912), аповесьць «Auka» (Ахвяра, 1907). Самы вядомы твор — аповесьць «Šiaurės sostinėje» (У паўночнай сталіцы), напісаны ў 1928—1930 гг., апублікаваны ў 1955 г.) адлюстроўвае жыцьцё пецярбурскіх працоўных напачатку 20 ст[7]. Марыя Ластоўская лічыцца пачынальніцай фэмінізму Летуве і ў мастацкай літаратуры ў прыватнасьці. Так, у рамане «Šviesuliai ir šešėliai» (Сьвятло і цені) яна першай узьняла ідэал незалежнай, самастойнай, спрычыненай, свабоднай жанчыны, а таксама ідэю вольнага каханьня[8].

15 траўня 2022 году Летува адзначыла 150-годзьдзе зь дня нараджэньня пісьменьніцы. З гэтай нагоды ўпершыню былі перакладзеныя на беларускую мову некаторыя апавяданьні Марыі Ластаўскене, у прыватнасьці апавяданьне «Дарунак ракі» (у перакладзе Ў. Гарбацкага)[9].

Марыя Ластоўская і Беларусь

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Жыцьцё пісьменьніцы было зьвязана і зь Беларусьсю: пэўны час ейным мужам быў Вацлаў Ластоўскі, адна з дачок пісьменьніцы жыла ў Менску. Пісьменьніца да ўсяго валодала беларускай мовай — у дадатак да летувіскай, польскай ды іншых[10].

Да ўсяго ў Вільні ў Ластоўскіх да Першай сусьветнай вайны часта зьбіраліся шматлікія беларускія пісьменьнікі і дзеячы. Так, Марыя пазнаёмілася і моцна пасябравала з Янкам Купалам. Пісьменьнікі адразу знайшлі агульную мову: Марыя дзялілася сваімі творчымі плянамі і задумамі, а Янка Купала зачытваў ёй толькі што напісаныя вершы. Пазьней, ужо пасьля Другой сусьветнай вайны, Марыя Ластаўскене прыязджала ў Менск на адну з гадавінаў сьмерці беларускага песьняра[11].

Бібліяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Radybos: apysaka. — Kaunas: Sakalas, 1930. — 163p. — Prieš antr. aut.: Marija Lastauskienė — Lazdynų Pelėda.
  • Gyvenimo perlai: apsakymėliai jaunimui. — Kaunas: Sakalas, 1934. — 116p. — Prieš antr. aut.: Marija Lastauskienė.
  • Iki mirties: romanas. — Kaunas, 1939. — 354p. — Prieš antr. aut.: Marija Lastauskienė.
  • Ir pražuvo kaip sapnas: apysakos. — Kaunas: Valst. grož. lit. l-kla, 1947. — 308p.
  • Pirmojo tarnystė: apysakos. — Kaunas: Valst. grož. lit. l-kla, 1947. — 286p.
  • Stebuklingoji tošelė: apsakymai. — Vilnius: Vaga, 1972. — 243p.
  • Šiaurės sostinėje: apysaka / Marija Lastauskienė. — Vilnius: Vaga, 1972. — 213p.
  • Klajūnas: apysakos ir apsakymai. — Vilnius: Vaga, 1977. — 240p.
  • Stebuklingoji tošelė: apsakymai. — Vilnius: Vaga, 1982. — 229p.
  • Ir pražuvo kaip sapnas: apysaka ir apsakymai. — Kaunas: Šviesa, 1990. — 302p.
  • Blūdas, arba, Lietuva buvusios Rosijos revoliucijos mete: romanas; Klaida: romanas / J. Lindė-Dobilas, Lazdynų Pelėda. — Vilnius: Vaga, 1990. — 597p. — (Aukštupiai. Lietuvių romanas).
  • Iki mirties: romanas / M. Lastauskienė. — Kaunas: Spindulys, 1995. — 222p.
  • Šviesuliai ir šešėliai; Praeities šmėklos: romanai / Lazdynų Pelėda (Marija Lastauskienė). — Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjunga, 1996. — 396p.
  • Raštai. T.1. — Vilnius: Strazdas ir Vėgėlė, 1914. — 390p.
  • Rinktiniai raštai. — Kaunas: Valst. grož. lit. l-kla, 1950. — 540p.
  • Raštai: 7t. — Vilnius: Valst. grož. lit. l-kla, 1954—1955[12].

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б http://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=14398
  2. ^ Daujotytė, Viktorija. Lazdynų Pelėda: Rašytojos seserys. // Daujotytė, Viktorija. Parašyta moterų. — Vilnius, 2001.
  3. ^ Ramunė Bleizgienė, Lazdynų Pelėda, http://www.xn--altiniai-4wb.info/index/details/1056
  4. ^ Leopoldas Rozga. Talentas epochų vėtrose. Marija Lastauskienė. Papilė širdyse ir likimuose, https://www.papile.lt/lt/iskilieji_zmones/marija_lastauskiene.html
  5. ^ Leopoldas Rozga. Talentas epochų vėtrose. Marija Lastauskienė. Papilė širdyse ir likimuose, https://www.papile.lt/lt/iskilieji_zmones/marija_lastauskiene.html
  6. ^ Laima Amatkevičiūtė. Lazdynų Pelėda. Visuotinė lietuvių enciklopedija, T. XI (Kremacija-Lenzo taisyklė). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2007.
  7. ^ Simas Sužiedėlis, ed. (1970—1978). «Lastauskienė, Marija». Encyclopedia Lituanica. III. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. pp. 294—295.
  8. ^ Laima Amatkevičiūtė. Lazdynų Pelėda. Visuotinė lietuvių enciklopedija, T. XI (Kremacija-Lenzo taisyklė). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2007.
  9. ^ Уладзіслаў Гарбацкі, Прывіды мінулага Ляшчыннай Савы, Новы Час, 15-05-2022, https://novychas.online/kultura/pryvidy-minulaha-ljaszczynnaj-savy-historyja-zycc
  10. ^ Уладзіслаў Гарбацкі, Прывіды мінулага Ляшчыннай Савы, Новы Час, 15-05-2022, https://novychas.online/kultura/pryvidy-minulaha-ljaszczynnaj-savy-historyja-zycc
  11. ^ Уладзіслаў Гарбацкі, Прывіды мінулага Ляшчыннай Савы, Новы Час, 15-05-2022, https://novychas.online/kultura/pryvidy-minulaha-ljaszczynnaj-savy-historyja-zycc
  12. ^ Lazdynų Pelėda. Antologija, http://antologija.lt/author/lazdynu-peleda.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Марыя_Ластоўская&oldid=2320873»