Карыгайла
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1350 1390 |
| Памёр | 1390[1] |
| Пахаваны | |
| Род | Гедымінавічы і Альгердавічы[3] |
| Бацькі | Альгерд Ульяна Аляксандраўна[d][4] |
Карыгайла (у праваслаўі Васіль, у каталіцтве Казімер; 1369 або 1370 — 1390) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, князь амсьціслаўскі.
Імя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Кара (Caro) і Гайла або Гала (Gailo, Galo) — імёны германскага паходжаньня[5]. Іменная аснова -кар- (-кор-) (імёны ліцьвінаў Караман, Карымунт, Карыят; германскія імёны Caroman, Karmunt, Cariatto) паходзіць ад гоцкага kaurus 'цяжкі, важкі'[6] або гоцкага[7] і бургундзкага kara 'турбота, клопат'[8], а аснова -гайл- (-гал-, -гел-) (імёны ліцьвінаў Відзігайла, Інгела, Монтгайла; германскія імёны Widigail, Ingeila, Montigel) — ад гоцкага і бургундзкага gails 'жвавы, свавольны, ганарысты'[9]. Такім парадкам, імя Карыгайла азначае «важкі свавольствам»[10]. Адзначалася германскае імя Kargil (Kar-gil)[11].
У Польшчы гістарычна бытавала імя Коргал: Petrus Corgal (kmetho in Oszeczek) (1443 год)[12].
Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Carigal (31 кастрычніка 1382 году[13])[14]; Cazimiro vel Corigalo Mscislaviens (20 лютага 1387 году)[15]; principe Casimiro alias Korigalone per Theutonicos Cruciferos de Prussia de anno Domini 1390 interfecto (25 траўня 1391 году)[16]; Karigal або Korigal (Хроніка Віганда)[17]; Casimiri alias Corigal (2 лютага 1395 году)[18]; Коригайло (Наўгародзкі чацьверты летапіс[19] і Сафійскі першы летапіс[20]).
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Адзін з малодшых сыноў Альгерда і Ўльляны Цьвярской. У 1386 годзе (па хросьце Ягайлы) прыняў каталіцтва. Атрымаў ад Ягайлы ў трыманьне Амсьціслаў. Калі ў 1386 горад аблажыў смаленскі князь Сьвятаслаў Іванавіч, на дапамогу да Карыгайлы рушылі яго браты Скіргайла, Карыбут, Лугвен і Вітаўт. Пад горадам адбылася Амсьціслаўская бітва.
У 1390 годзе ў час выправы Вітаўта з крыжакамі на Вільню Карыгайла ачоліў абарону Крывога замка сталіцы і быў забіты разам зь яго іншымі абаронцамі. Яго галаву насілі на жэрдцы, каб застрашыць абаронцаў Верхняга і Ніжняга замкаў Вільні. У 1396 годзе Вітаўт на памін душы Карыгайлы і яго брата Віганда запісаў Віленскай катэдры 3 вёскі і дзесяціну з чацьвертай[21].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 179, 263, 338.
- ^ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 179, 338.
- ^ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 338.
- ^ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 336.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 358, 567.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ K // Köbler G. Gotisches Wörterbuch. 4. Aufl, 2014.
- ^ Gamillscheg E. Romania Germanica. Bd. 3: Die Burgunder, Schlußwort. — Berlin und Leipzig, 1936. S. 134.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Socin A. Mittelhochdeutsches Namenbuch. — Basel, 1903. S. 248, 732.
- ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 3. — Wrocław, 1971—1973. S. 86.
- ^ Договор между ВКЛ и Тевтонским орденом о передаче части Жемайтии за рекой Дубисой (1382), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Codex diplomaticus Lithuaniae, 1253—1433. — Vratislaviae, 1845. P. 57.
- ^ Земский привилей боярам-католикам ВКЛ (1387), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 35.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 643.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 41.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 72, 92.
- ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 236, 239.
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 65.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4