Дэлістаў
| Дэлістаў | |
| трансьліт. Delistaŭ | |
| Дата заснаваньня: | перад 1811 годам |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гомельская |
| Раён: | Хвойніцкі |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2346 |
| Нумарны знак: | 3 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 51°48′2″ пн. ш. 29°54′1″ у. д. / 51.80056° пн. ш. 29.90028° у. д.Каардынаты: 51°48′2″ пн. ш. 29°54′1″ у. д. / 51.80056° пн. ш. 29.90028° у. д. |
Дэлістаў на мапе Беларусі ±   Дэлістаў | |
Дэлістаў (з 1930-х гадоў Зялёны Гай) — былы пасёлак у Хвойніцкім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіў у склад Навасёлкаўскага сельсавету.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Ці не ўпершыню фальварак Дэлістаў згаданы ў рэвізіі 1811 году, у сьпісе неаселай шляхты, якая знаходзілася на службе ў Хвойніцкім маёнтку абывацеля Караля Прозара, былога абознага літоўскага і кавалера. Тутэйшым эканомам названы 38-гадовы Людвік Аллінгер[1]. Надалей з інвэнтара маёнтку Юзафоў 1844 году, які належаў Юзафу, сыну Караля, Прозару, вядома, што да фальварку Дэлістаў была прыпісаная вёска Навасёлкі з 68 сялянскімі дварамі[2].
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 5 жыхароў мужчынскага і 7 жаночага полу з фальварку Дэлістаў былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі[3].
На 1886 год у сядзібе Дэлістаў, што за 12 вёрст ад валаснога цэнтру Хвойнікі, працавалі вінакурня і вятрак[4]. У лістападзе 1887 году апошні з нашчадкаў абознага К. Прозара ў рэгіёне Канстанцін прадаў абцяжараны даўгамі маёнтак Хвойнікі-Дэлістаў расейскім купцам з Арлоўскай губэрні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром. З атрыманай сумы аддаў даўгі Маскоўскаму зямельнаму банку па маёнтку Хвойнікі 221 027 рублёў 6 капеек, па маёнтку Дэлістаў — 54 121 рубель 69 капеек[5].
На 1909 год у Хвойніцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні названы аднадворны хутар Дэлістаў з 28 жыхарамі[6].
З кастрычніка 1914 году апальнікам і пасыльным у канторы маёнтку Дэлістаў працаваў 13-гадовы Мікалай Селіваноўскі[a]. У лістападзе 1917 — канцы 1919 году[b] ён быў канторшчыкам саўгасу Дэлістаў[7].
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Дэлістаў, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынуў ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[8].
1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.
Пасьля другога ўзбуйненьня БССР з 8 сьнежня 1926 году Дэлістаў — у складзе Навасёлкаўскага сельсавету Хвойніцкага раёну Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 году — у Гомельскай акрузе. Недзе ў пачатку 1930-х гадоў пасёлак быў перайменаваны ў Зялёны Гай. З 20 лютага 1938 году — у складзе Палескай вобласьці.
Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў пасёлку Зялёны Гай налічвалася 25 двароў, а ў іх — 121 жыхар. У чэрвені 1943 году баявая група В. Шымана ў ходзе буйной апэрацыі супраць партызанаў цалкам спаліла паселішча[c] і загубіла жыцьці 102 чалавек[9]. Пасьля трагедыі Зялёны Гай так ніколі і не адрадзіўся[10].
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Будучы намесьнік міністра Дзяржбясьпекі СССР (1946—1951), гэнэрал-лейтэнант (1943).
- ^ З перапынкам, калі працаваў на лесанарыхтоўках у Хвойніках (1918— частка 1919).
- ^ Назвы не перакладаюцца і ў данясеньні пададзена вычварнае — Selenyi Gei (замест Selenyj Gaj, як на мапе); а па-нямецку гэта быў бы Grünwald.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248
- ^ НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 25 і наст.
- ^ Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381
- ^ Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 113
- ^ Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102
- ^ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 50
- ^ Эмануил Иоффе. Личное дело чекиста Селивановского.
- ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85
- ^ Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 499
- ^ Эсауленка А. Спаленыя вёскі: Зялёны Гай, Перавессе, Чырвонамайск — так ніколі і не адрадзіліся.