Вільгельм Оствальд

Вільгельм Оствальд
па-нямецку: Wilhelm Friedrich Ostwald
Дата нараджэньня	2 верасьня 1853(1853-09-02)[…]
Месца нараджэньня	Рыга, Ліфляндзкая губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	4 красавіка 1932(1932-04-04)[…] (78 гадоў)
Месца сьмерці	Гросботэн[d], Грыма[d], Ляйпцыг, Саксонія, Вольная дзяржава Прусія[d]
Месца пахаваньня	Вялікія могілкі Рыгі[d]
Месца вучобы	Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт[d] Рыская дзяржаўная гімназія №1[d]
Занятак	хімік, эспэрантыст, вынаходнік, прафэсар унівэрсытэту, ідыст, пісьменьнік, фізык, філёзаф, настаўнік
Навуковая сфэра	фізыка
Месца працы	Ляйпцыскі ўнівэрсытэт[d] Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт[d] Масачусэцкі тэхналягічны інстытут Рыскі тэхнічны ўнівэрсытэт[d]
Сябра ў	Пруская акадэмія навук[d], Саксонская акадэмія навук[d], Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Акадэмія навук СССР, Пецярбурская акадэмія навук, Вугорская акадэмія навук, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d], Расейская акадэмія навук, Нямецкая акадэмія навук Леапальдына[d], Нідэрляндзкая каралеўская акадэмія навук[d], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Турынская акадэмія навук[d] і Korporatsioon Fraternitas Rigensis[d]
Навуковая ступень	доктарская ступень[d]
Навуковы кіраўнік	Карл Шміт[d] і Артур фон Ётынген[d]
Бацька	Готфрыд Оствальд[d]
Маці	Лізавета Оствальд[d]
Дзеці	Вольфганг Оствальд[d] і Вальтэр Оствальд[d]
Узнагароды	Фарадэеўская лекцыя[d] (1904) мэдаль Вільгэльма Экснэра[d] (1923) ганаровы доктар Абэрдынскага ўнівэрсытэту[d] ганаровы доктар Кембрыдзкага ўнівэрсытэту[d] ганаровы доктар Тэхналягічнага інстытуту Карльсруэ[d] ганаровы доктар Унівэрсытэту Марціна Лютэра ў Гале-Вітэнбэргу[d] ганаровы доктар Таронтаўскага ўнівэрсытэту[d]
Вільгельм Оствальд у Вікісховішчы

Фры́дрых Вільгельм О́ствальд (па-нямецку:  Friedrich Wilhelm Ostwald ; 2 верасьня [ст. ст. 21 жніўня] 1853, Рыга, Ліфляндзкая губэрня, Расейская імпэрыя — 4 красавіка 1932, Гросботэн, Нямеччына) — балтанямецкі хімік і філёзаф. Адзін з заснавальнікаў фізычнай хіміі (нароўні зь Якабам Гэндрыкам вант Гофам, Вальтэрам Германам Нэрнстам і Свантэ Аўгустам Арэніюсам). Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па хіміі 1909 року за навуковы ўнёсак у прынцыпы каталізу, хімічнай раўнавагі і хуткасьці рэакцыяў.

Жыцьцяпіс

Паводле нацыянальнасьці — балтыйскі немец. Нарадзіўся ў сям’і бондара Готфрыда Вільгельма Оствальда і Лізаветы Лёйкель. Меў старэйшага і малодшага братоў.

У 1872—1875 роках навучаўся ў Дэрпцкім унівэрсытэце. Пачаў працаваць у тамтэйшай лябараторыі Карла Шміта і працягваў навучаньне на фізычным факультэце, дзе ў 1877 року атрымаў магістарскае званьне. Праз год абараніў доктарскую дысэртацыю пад кіраўніцтвам Карла Шміта і стаў ягоным памочнікам.

У 1881 стаў прафэсарам хіміі Рыскага політэхнічага інстытуту. У 1887 стаў прафэсарам фізычнай хіміі Ляйпцыскага ўнівэрсытэту, дзе працаваў да сыходу на пэнсію (1906). Падрыхтаваў будучых нобэлеўскіх ляўрэатаў Свантэ Аўгуста Арэніюса, Якаба Гэндрыка вант Гофа, Вальтэра Германа Нэрнста, а таксама такіх вядомых фізыкахімікаў, як Артур Амас Ноес, Ўіліс Родні Ўітні і Кікунаэ Ікеда.

У 1901 да Оствальда ў лябараторыю спрабаваў уладкавацца Альбэрт Айнштайн. Тады Вільгельм Оствальд ня ўзяў яго на працу, але пазьней яны мелі прыяцельскія стасункі, і Оствальд вылучаў Айнштайна на атрыманьне Нобэлю ў 1910 і 1913 роках.

Пасьля сыходу на пэнсію пасяліўся ў маёнтку пад Гросботэнам, дзе і пражыў да скону. Памёр у ляйпцыскім шпіталі, пахаваны ў гросботэнскім маёнтку.

Навуковая дзейнасьць

Вільгельм Оствальд вынайшаў працэс таннага вырабу азотавай кісьлі шляхам атляненьня аміяку, які атрымаў ягонае імя. Зладзіў грунтоўнае дасьледаваньне тэорыі разьвядзеньня і сфармуляваў закон разьвядзеньня, таксама названы ў ягоны гонар. Досьледным шляхам давёў, што канцэнтрацыя кісьляў або лугаў у рошчыне пэўных хімічных рэагентаў можа значна ўплываць на хуткасьць рэакцыі. Увёў у хімічны лексыкон панятак молю як масы рэчыва.

У 1887 заснаваў і да 1922 рэдагаваў рэцэнзаваны навуковы часопіс Zeitschrift für Physikalische Chemie па фізычнай хіміі. У 1889 заснаваў часопіс Klassiker der exakten Wissenschaften, у 1902 — Annalen der Naturphilosophie, у 1927 — Die Farbe. Заснавальнік Нямецкага электрахімічнага таварыства (1894). Адзін з заснавальнікаў і фундатараў (на грошы ад Нобэлеўскай прэміі) мюнхэнскага інстытуту «Мост» (па-нямецку: Die Brücke). Заснавальнік (1911) і першы прэзыдэнт Асацыяцыі хімічных таварыстваў.

За сваю кар’еру апублікаваў больш за 500 навуковых працаў і каля 45 кнігаў. Пасьля адыходу ад навуковых дасьледаваньняў апублікаваў некалькі працаў па тэорыі колераў. Вывучаў эспэранта, іда, стваральнік уласнай «сусьветнай нямецкай» мовы.

Прэміі і ўзнагароды

Нобэлеўскі сэртыфікат Вільгельма Оствальда

Абраны замежным сябрам Нідэрляндзкай каралеўскай акадэміі мастацтваў і навук (1904), міжнародным ганаровым сябрам Амэрыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1905), міжнародным сябрам Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1906), міжнародным сябрам Амэрыканскага філязофскага таварыства (1912).

Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па хіміі 1909 року за ўнёсак у разуменьне каталізу і за вывучэньне фундамэнтальных прынцыпаў хімічнай раўнавагі і хуткасьці рэакцыяў. Узнагароджаны мэдалём Вільгельма Экснэра за ўплыў навуковых дасьледаваньняў на эканоміку.

Памяць

У Грыме на месцы дачы Вільгельма Оствальда адкрыты ягоны парк і музэй. Ягоным імем названы кратэр на адваротным баку Месяца.

Сям’я

24 красавіка 1880 Вільгельм Оствальд ажаніўся з Геленай фон Рэйгер (1854—1946), зь якой мелі пяцёх дзяцей. Адзін зь іх, Карл Вільгельм Вольфганг (1883—1943), стаў навукоўцам у галіне калёіднай хіміі.

Вонкавыя спасылкі

• Творы ў праекце «Гутэнбэрг»
• Творы ў Інтэрнэт-архіве
• Творы ў LibriVox
• Парк і музэй Вільгельма Оствальда
• Профіль на бачыне Нобэлеўскай прэміі