Сямён Палазовіч
кіеўскі ключнік, чаркаскі, оўруцкі намесьнік, рэчыцкі дзяржаўца | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Памёр | перад 1532 годам |
Род | Полазы (Палазовічы) |
Бацькі | Хведар Іванавіч Полаз |
Дзеці | дачка Фенна |
Сямён Палазовіч[a] (Полаз) — кіеўскі ключнік, чаркаскі намесьнік, оўруцкі намесьнік, рэчыцкі дзяржаўца. Вядомы арганізацыяй казацкіх загонаў і пераможнымі выправамі супраць крымскіх татараў. Акрамя таго, выдатна ўпраўляўся з арганізацыяй абароны Оўруцкага і Рэчыцкага замкаў і іх валасьцей.
Аб паходжаньні Полазаў
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Карані роду выводзяцца дасьледчыкамі з розных мясьцінаў. Сучасны гісторык Н. Якавенка мяркуе, што Полазы, як і Служкі, паходзілі з рэгіёну будучага Амсьціслаўскага ваяводзтва, маючы на ўвазе, што толькі пазьней яны зьявіліся на Кіеўшчыне, Брацлаўшчыне[3] і інш. М. Любаўскі адшукаў згадку пра нейкага пана Аляксандра Полазава яшчэ ў дамове з Тэўтонскім ордэнам 1432 году, а надалей канстатаваў, што паны Палазовічы належалі да арыстакратыі Кіеўскай зямлі[4]. К. Нясецкі падаў зьвесткі пра Івана Полаза, у якога былі сыны Філон і Хведар. Жылі тыя Полазы на тэрыторыі пазьнейшага Пінскага павету. Сын Філона Пётар у часы караля Ўладыслава Варнэньчыка трапіў у маскоўскую няволю[5]. Сынамі Хведара[b] былі Івашка, Сянько (Сенька) і Шчасны[7].
Кароткі жыцьцяпіс урадніка і вайскоўца
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Магчыма, найраней С. Палазовіч згаданы 17 сакавіка 1488 году, калі кароль Казімер паехаў зь Вільні «до Ляховъ». Тады ў рэестры пісара Федзька было сказана, што Сеньку Палазовічу прызначалася «6 копъ с корчомъ в Лиде, а 6 з мыта въ Путивли. Брату его Рацу 4 копы с корчомъ в Лиде жъ, а 6 копъ з мыта путивльского.»[8].
У 1490-я гады Сямён Палазовіч займаў пасаду кіеўскага ключніка[c], што можа сьведчыць пра яго ўжо немалады ўзрост. 26-м кастрычніка 1493 году датаваны вялікакняскі ліст-прывілей[9]:
Самъ Александръ Божю милостю великии княз литовскии… Билъ нам чоломъ ключникъ киевскии Сенько Полозович и просил у нас именя в Киевъскомъ повете въ Завъшкои волости на имя Хабное и людеи 10 потугов… А дали есмо тое имене вечно ему и его жоне, и их детемъ, и его ближнимъ, и потом будучымъ, и щадкомъ их…
Надалей С. Палазовіч зьбіраў усё кіеўскае мыта разам з двума мясцовымі мытнікамі. У 1502—1503 гг. ён вядомы як чаркаскі намесьнік альбо, прынамсі, выконваў яго абавязкі. Тады ўрадніку давялося разьвязваць справу абрабаваньня казакамі купцоў хана Мэнглі I Гірэя. Апошні патрабаваў вярнуць усё і пакараць вінаватых. С. Палазовіч, зрабіўшы ператрус у чаркаскіх казакоў кіеўскага ваяводы князя Зьмітра Пуцяты[d], знойдзеныя татарскія рэчы перапісаў[e]; тое, што было ў памерлага казака Міценкі і яго бурсьніка Каленіка за адсутнасьцю спадкаемцаў, згодна з законам, прыняў на сябе, як намесьніка, 24 локці сукна раздаў слугам «на аднарадкі», а каштоўныя каменьні перадаў асабіста каралю[12].
3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя Астраглядавічы і Хвойнікі з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Хведаравічу Палазовічу[13].
У 1508 годзе слаўны русінскі ваяка Полаз («Polusz miles Ruthenus insignis»[14]), альбо Полаз Русак, слаўны казак, як пасьлядоўна назвалі С. Палазовіча польскія гісторыкі Ёст Людвік Дэцый і Марцін Бельскі, разьбіў татарскі чамбул і адабраў łupy[15]. Прывілеем ад 10 красавіка 1508 году кароль Жыгімонт Стары падараваў пану Сенку Палазовічу Гастамляны (Гастомль) ў Кіеўскім, Ставок у Жытомірскім, Глядкавічы ў Оўруцкім паветах, «и тежъ и тот двор кн(я)зя Василя Дашковича в замку Вруцъкомъ зъ местцомъ ему есмо дали у отчину со всими людьми и челядью неволною тых именеи, и со всими земълями пашными и бортными, и сеножатьми, и зъ бобровы[ми] гоны, и со всимъ с тым, как княз Василеи Дашкович и тые зърядцы кн(я)зи Глинские держали».
У прывілеі, датаваным 26-м лютага 1509 году, Сямёну Палазовічу, намесьніку оўруцкаму, былі пацьверджаны вышэйназваныя маёнткі, а таксама падараваныя яшчэ каралём Аляксандрам (†1506) «две земли пустовъскии на Прыпяти у Белосороцкои волостъце Киевсъкого повету на имя Пилиповъщыну а Кузнецовъщыну». Тады ж верны слуга атрымаў «имене зрадъци… Василя Николског(о) на имя Кочин, то есть Деречынъ съ слугами и людми путными и со всими людми данъными и тягълыми, и с прыселки». 27 лістапада 1510 году кароль Жыгімонт аддаў намесьніку Сенку Палазовічу «замок… Вручии з местомъ и съ людми, и съ тивунствомъ вруцкимъ держати со въсимъ… до его живота», ды яшчэ[17]:
А што се тычет коръчомъ вруцъких… Ино мы тыи коръчмы вземъши зъ ихъ[f] рукъ прилучили есмо тежъ к наместънитству Вруцъкому и дали есмо их пану Сеньку… А онъ нам подъвязалъ ся с тых коръчомъ сторожу в поли отъ поганства татаръ завъжды держати и тежъ пушъкара на замъку н(а)шомъ Вруцъком своимъ накладомъ ховати.
Ужо ўлетку наступнага 1511 году ў ваколіцах Оўруча тутэйшы намесьнік С. Палазовіч добра пабіў татарскіх наезьнікаў («…Palossz circa Owrucze nonnihil eorum Tartarorum profligavit…»)[18]. Недзе перад 1514 годам Оўруцкі замак згарэў. Але ў 1519 годзе замкавыя ўмацаваньні ўжо былі ў добрым стане і ў самым месьце налічвалася ня менш за 500 будынкаў. Заслуга ў тым найперш, як слушна заўважыў Б. Чэркас, на рахунку «слаўнага казака» Полаза[19].
На пачатку 1520-х гадоў Сямён Палазовіч на ўласны кошт адбудаваў і засяліў места Рэчыцу. Калі ён займеў пасаду рэчыцкага дзяржаўцы альбо, як раней тых службоўцаў называлі, намесьніка дакладна сказаць цяжка, але, прынамсі, у 1523 г. ужо ім быў[20].
Пазьней пан С. Палазовіч займаўся стварэньнем казацкіх адзьдзелаў разам з карастышаўскім панам Крыштафам Кмітаю для барацьбы супраць татарскіх наездаў. У 1524 годзе яны, быўшы зь невялікімі сіламі, каля выспы Тавань блякавалі пераправы перакопскіх татараў, якія вярталіся з сваёй выправы на Галічыну. Баі трывалі цягам тыдню, пасьля чаго казакі на чале з Палазовічам і Кмітаю адступілі. З уражаньня ад гэткага посьпеху, на паседжаньні Рады Вялікага Княства Літоўскага разглядалася пытаньне аб прыцягненьні казакоў да прыкардоннай службы за кошт дзяржаўнага скарбу. Выказаў сваё ўяўленьне аб ідэі ў адмысловым лісьце да Паноў-Рады ад 24 сьнежня 1524 г. і кароль Жыгімонт[21]:
А так и ото жедамы вашое милости, рад наших, рачте о том радити и мыслити. И виделося бы вашое милости там по Днепру козаков имети на пришлое лето для осторожности и обороны панством нашим и ваша милость рачте обрати з дворян наших которого годного и доброго человека и казали бы ему скоро по Велицедни до Києва ехати и козаков збирати, и казали бы ваша милость к тому часу сукон и пенязей на них колко сот коп послати, а тыи козаки по Днепру на перевозах разложити.
У лісьце ад 30 траўня 1529 году кароль Жыгімонт Стары засьведчыў, што дзяржаўца Сямён Палазовіч[22]
в той волости нашой Речыцкой своими немалыми наклады чынил и великою пильностью и нелитованьем горла своего, на пустом месте на нас, господаря, замок збудовал и оборонами всякими за свои властныи пенязи тот замок наш вспомог, и который люди, подданные наши тамошнии, для великого нагобанья от неприятелей наших Москвич и Татар и Турков розышлись были розно прочь, он тых подданных наших собрал и место под тым замком осадил.
Таму ўсе прыбыткі з Рэчыцкай мытні, корчмаў мядовых, піўных і вінных накіроўваліся манархам на рамонт і будаўніцтва замка, а мяшчане і валасьцяне мусілі даваць на замак па 6 старожаў, падвозіць дровы і
будованье замковые и хоромы в замку и перед замком, коли потреба вкажеть, мають они то вси все будовати без вымовы с росказаньем державцовым.
Тады ж кароль Жыгімонт выдаў С. Палазовічу пэрсанальную «уставу на всякие пожытки и повинности з державы Речицкое до его живота». Згодна зь ёй, пан Полаз меў выключнае права на кіраўніцтва адміністрацыяй, гаспадаркай, абаронай Рэчыцы і рэгіёну, права суда над жыхарамі[23]. Ці не апошняя згадка пра «слаўнага казака» сустракаецца ў скарзе маскоўскага намесьніка ў Гомелі: «Семенъ Полозовъ з Речыцы въ его волости и села гомеискии многих людеи прыславшы, воиною по самыи город Гомевъ повоювали и людеи его велелъ поимавъши къ собе прывести, а жывоты ихъ пограбил, и к прысязе прывели»[24].
Прывілеем ад 20 лютага 1532 году кароль Жыгімонт Стары «замок… Речицу, который держалъ небожчик пан Семенъ Полозовичъ» з воласьцю, з усімі прыбыткамі і абавязкамі аддаў князю Аляксандру Міхайлавічу Вішнявецкаму «до его живота». У якім стане пакінуў С. Палазовіч замак і воласьць новаму дзяржаўцу сьведчаць умовы іх трыманьня для князя А. Вішнявецкага. Апошні мусіў[25]:
… в кождый годъ с тое волости до скарбу нашого намъ давати по двести копъ грошей литовское монеты; а ктому маетъ онъ на томъ замку нашомъ уставичне своим накладомъ пушкара доброго пры собе ховати и порохи и салетры мети и на одинъ годъ маеть серпентынъ[g] на тотъ замок нашъ положыти, а на другой годъ две ручницы а гаковницу. А тыи брони маеть он кождого року год через годъ переменяючи на тотъ замокъ наш покладати и в доброй опатрености то все ховати…
Напэўна, прыбыткі з той дзяржавы былі значна большыя.
Маёнткі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дакумэнты нашчадкаў пана Сямёна Палазовіча даюць больш поўнае ўяўленьне пра добры, якімі ён валодаў пры жыцьці. Напрыклад, каралеўскі ліст ад 3 сакавіка 1532 году да нябожчыкавага зяця князя Дзьмітрыя Раманавіча Відэніцкага (Любецкага)[26]:
Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступилъЖикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича_Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими, то пакъ деи твоя милост по животе его тыи вси именя къ своимъ рукамъ побралъ безвинне и ему, зятю его, поступити ихъ не хочешъ. А онъ як отца нашого Казимера, короля, такъ тежъ и брата нашого Александра, короля его милости, и наши листы твердости на вси тые именя в себе маеть и очъкольве бы онъ и тых твердостеи на то в себе не малъ, а одинакъ же бы не малъ без воли нашои тых именеи к своимъ рукамъ брати. Для чого жъ мы послали дворянина нашого Ивана Васильевича Выштравъку и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ, съ чим будешъ побралъ перед тымъ дворяниномъ нашимъ конечъно, пакъ ли же бы еси не дбаючи о тое росказанье нашое, тыхъ всихъ именеи ему ся поступити не хотелъ. Мы казали тому жъ дворянину нашому во вси тыи именя князя Дмитра моцъно увязати. А кгды дасть Богъ у паньстве нашом, великом князстве литовъскомъ, будемъ, окажемъ к сему на тые именя листы твердости перед собою положити, онъ ихъ мает тогды перед нами положити…
П(и)сан у Кракове под лет(а) Бож(е)(г)(о) нарож(е)(н)(я) 1000 пят|сот 32 м(е)с(я)ца марта 3 ден, инъдикт 5
Ці яшчэ дароўная грамата[h] ўнучкі С. Полаза Фенны свайму другому мужу пану Шчаснаму Харлінскаму, пісаная 6 сьнежня 1568 году[27]:
Я, Фенна Дмитровна Любецкая, жона пана Щасного Харлинского, дворенина и струкциса[i] господара короля его милости, вызнаваю и явно чиню сим моим листомъ всим посполите и кожному з особна, кому того чтучи слышати нинешним и напотом будучимъ: што перво сего матка моя небожчица кнегиня Дмитровая Романовича Любецкая кнегиня Фенна Семеновна Полозовна небожчику брату моему а сыну своему князю Богушу Дмитровичу Любецкому зостала винна певную суму пенезеи две тысечи копъ грошеи личбы литовское, которую взявши до рукъ своих, на потребы свое властные обернула и в тои суме двохъ тисечах копахъ грошеи заставила сыну своему а брату моему именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хоиники, Остроглядовичи, Новоселки, Глядковичи, Хвостницу, Ставокъ, Сосновую, половицу Лопатина, Загайцы, Гостомлъ, Вытечов, Бышов, Бугаювъ[28], землю Злобицкую, три дворища в месте Киевскомъ а дворище, на которомъ былъ двор небожчика деда моего пана Семена Полоза, которые именя и дворища вышеи мененые въ тои суме его милости малжонкови моему заделати и нагородити а на часы пришлыи и потомныи его милост охотнеишимъ и прихилнеишимъ уделати, именя мои вышеи мененыи замок и место Хабную, зо въсими селы ку оному замку прислухаючими, што матка моя отцу моему за третюю част всее отчизны своее на вечностъ записала, со всемъ як ся в собе мает, а бояры, з людми отчизными, прихожими, данными, и куничъными, и с тяглыми, з данью медовою и грошовою, з боры, лесы, сеножатми, ставы, з мълыны, и зъ их вымелъками, з реками, и з речками, з бобровыми гоны, з ловы звериными, з пташъими, и зъ гнезды соколими и со всимъ, як ся тые именя сами в собе мают и якъ их небожчица матка моя небожчику отцу моему записала, малжонку своему пану Щасному Харлинскому даю, дарую на вечност записую, отдаляючи от всехъ близких кровных и повиноватыхъ моихъ; мает и волен будет его милость пан Щасныи Харлинскии малжонок мои тые именя у верху мененые, у моцы и владности своеи маючи, со всими пожитками на собе вечне держати и их уживати и там ку пожитку своему росширити, прибавити и кому хотячи продати, даровати, заменити, на вечност записати и так якося его милости налепе видати… а я сама, так теж близкии, кровныи и повиноватыи мои того его милости боронити и ничим уступовати не маем вечными часы…_Писан в Луцку, лета Божего нароженя тисеча пятсот шестдесят осмого, месеца декабра, шостого дня
Заўвагі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Менавіта так. Хоць і Полаз, але — Палазовіч, ня Полазавіч, як пададзена ў артыкуле «Рэчыцкія гарадзкія ўмацаваньні» энцыкляпэдыі «Вялікае Княства Літоўскае»[1], артыкулах Н. Сьліж[2]. Сярод беларускіх прозьвішчаў з суфіксамі -овіч/-евіч ці сустракаюцца тыя, што маюць націск на першым складзе?..
- ^ Пан Хвядос Палазовіч ці не ў астатні раз згаданы ў абмежаваньні Брагінскай воласьці 7 сакавіка 1512 г. для князя Міхаіла Васілевіча Збараскага, калі супрацівіўся таму, як яно праводзілася. І наўрад ці стары пан зьяўляўся камісарам князя Збараскага. Усё проста: угодзьдзі Астраглядавіцкага ключа яго сына Сямёна сталіся (былі і да абмежаваньня) гэткім анклявам у атачэньні брагінскіх сёлаў[6]. Імаверна, таму пры князях Шуйскіх аддаленыя ад брагінскіх угодзьдзяў Хвойнікі і перанялі ў Астраглядавічаў статус цэнтральнага двара ўсяго маёнтку.
- ^ Г. зн. зьбіраў і захоўваў мядовую даніну Кіеўскага ваводзтва.
- ^ Пра тое гл. у М. Грушэўскага[10].
- ^ Гл. вопіс[11].
- ^ Оўруцкіх баяраў і мяшчанаў, якія, трымаючы корчмы зь немалымі прыбыткамі, ня здолелі стварыць «полное жадное сторожи отъ поганъства».
- ^ Тып гарматы.
- ^ Арыгінал граматы 1568 г. Фенны Любецкай на пэргаміне захоўваецца ў калекцыі Нацыянальнага гістарычнага музэя Беларусі; перададзены на захаваньне ў 1962 г. віленскім мастаком Пётрам Сергіевічам.
- ^ Стольніка, шляхціча, які прыслугоўваў каралю за сталом; называўся таксама – trukczaszy.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: БЭ, 2007. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. С. 534
- ^ Сліж Н. Рэчыцкі намеснік Сенька Полазавіч. // Проблемы славяноведения. — Брянск, 2012. № 14. С. 24—32; Наталля Сліж. Сям’я Івана Гарнастая, падскарбія ВКЛ. // Białoruskie Zeszyty Historyczne, Беларускі гістарычны зборнік. — Białystok, 2012. 38. С. 8
- ^ Наталя Яковенко. Українська шляхта з кінця XIV до середини XVII століття. Волинь і Центральна Україна / Вид. 2-ге, переглянуте і виправлене. — Київ: Критика, 2008. С. 164, 168, 199, 267
- ^ Любавский М. К. Литовско-русский Сейм. Опыт по истории учреждения в связи с внутренним строем и внешней жизнью государства. — Москва, 1900. С. 68, 155—156
- ^ Kasper Niesiecki. Korona polska przy złotej wolności starożytnymi wszystkich katedr, prowincji i rycerstwa klejnotami… ozdobiona, potomnym zaś wiekom na zaszczyt i nieśmiertelną sławę pamiętnych w tej ojczyźnie synów podana… — Lwów, 1740. S. 644
- ^ НГАБ у Менску. Ф. 1728. Воп. 1. А. з. 19. А. 1049–1050адв.
- ^ Poczet rodów w Wielkiém Księstwie Litewskiém w XV i XVI wieku / Ułożył i wyd. Adam Boniecki. — Warszawa, 1887. S. 251—252
- ^ Lietuvos Metrika. Kn. 4 (1479—1491): Užrašymų knyga 4 / parengė Lina Anužytė. — Vilnius, 2004. P. 55, 61
- ^ Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. № 27
- ^ Грушевський М. Історія України-Руси. Т. VII. Козацькі часи . — Р. 1625. — Нью-Йорк: Видавниче товариство «Книгоснілка», 1956. С. 84—86
- ^ Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 3. Т. 1. Акты о казаках (1500—1648 гг.). — Киев, 1863. С. 1—2
- ^ Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник: наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. С. 95—96
- ^ Аrchiwum Główne Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78
- ^ Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII
- ^ Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950
- ^ Алфьоров О., Однороженко О. Українські особові печатки XV—XVII ст. за матеріалами київських архівосховищ. — Харків, 2008. С. 123
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499—1514). — Vilnius, 1995. №. 307, 424, 543
- ^ Acta Tomiciana: epistole, legationes, responsa, actiones, res geste Sigismundi I Regis Poloniae. Academia Scientiarum Polona Institutum Historiae. T. I. Continet A. D. MDVII-MDXI. — Poznań, 1852. CCCIII = P. 229
- ^ Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. — С. 99—100
- ^ Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. — С. 100
- ^ Документы Московского Архива Министерства Юстиции. Т. 1. — Москва, 1897. С. 523; Каманин И. К вопросу о козачестве до Богдана Хмельницкого / И. Каманин. — Киев: Тип. Г. Т. Корчак-Новицкаго, 1894. С. 25
- ^ М. А. Ткачоў. Рэчыца. // Археалогія і нумізматыка Беларусі. Энцыклапедыя / Рэд.: В. В. Гетаў і інш. — Мінск: БЭ, 1993. С. 553—554
- ^ Речица. Дорогой столетий в будущее. — Речица: Редакция газеты «Дняпровец», 2013. С. 22—24
- ^ Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. — С. 103
- ^ Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 5—6
- ^ Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського. // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. С. 69—70
- ^ Архив ЮЗР. Ч. VIII. Т. VI. Акты о землевладении в Юго-Западной России XVI—XVIII вв. — Киев, 1911. № LXXVI
- ^ Buhajówka (1) Wielka, wieś nad rzeką Buhajówką // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa: Druk «Wieku», 1900. Т. XV, cz. 1. S. 267
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Poczet rodów w Wielkiém Księstwie Litewskiém w XV i XVI wieku / ułożył i wyd. Adam Boniecki. — Warszawa, 1887. S. 251—252
- Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник: наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. С. 95 — 105
- Сліж Н. Рэчыцкі намеснік Сенька Полазавіч // Проблемы славяноведения. — Брянск, 2012. № 14. С. 24—32