Кузьма Чурыла

Кузьма Чурыла
	Кузьма Чурыла
Дата нараджэньня	29 лістапада 1908
Месца нараджэньня	вёска Круты Бераг, Нясьвіскі раён, Менская вобласьць
Дата сьмерці	15 студзеня 1951 (42 гады)
Месца сьмерці	Гданьск, Польшча
Адукацыя	Віленскі ўнівэрсытэт імя Сьцяпана Батуры, факультэт выяўленчага мастацтва
Месца вучобы	Унівэрсытэт Стэфана Баторыя[d];
Занятак	Алейны жывапіс: партрэты, пэйзажы; Графіка: аквафортэ, аквацінта, мяккі лак, сухая ігла.
Месца працы	Унівэрсытэт Мікалая Капэрніка[d];
Сябра ў	Віленскае таварыства мастакоў[d]
Жанры	партрэт і пэйзаж
Плынь	Нэаклясыцызм

Кузьма Чурыла (па-польску: Koźma Czuryło, па-летувіску: Kuzma Čurila; 29 лістапада 1908, вёска Круты Бераг у Нясьвіскім раёне Менскай вобласьці — 15 студзеня 1951, Гданьск, Польшча) — мастак, гравёр, майстар станкавага жывапісу і графікі.

Жыцьцяпіс

Пасьля школы, скончыўшы Нясьвіскую гімназію, марыў далей разьвіваць свае мастацкія здольнасьці, але мусіў адвучыцца ў Ровенскай польскай гімназіі, якую скончыў у 1929 г. Пасьля паступіў на факультэт выяўленчага мастацтва ў Віленскі ўнівэрсытэт імя Сьцяпана Батуры, дзе навучаўся пяць гадоў. Адначасова там навучаліся ягоныя сябры-беларусы: Леў Добжынскі (па-польску: Lew Dobrzyński) (1907, Санкт-Пецярбург — 1937, Лоша), Міхась Сяўрук (па-польску: Michał Siewruk) (27 лютага 1905, Варшава — 14 сакавіка 1979, Нясьвіж)^[1].

Пасьля заканчэньня ўнівэрсытэту ў 1936 г. Кузьма атрымаў дзяржаўную стыпэндыю з Фонду нацыянальнай культуры, што дазволіла паехаць на стажыроўку на радзіму нэаклясыцызму Італію і Францыю.

Прымаў удзел у падпісцы віленскай графікі, зладжанай віленскай газэтай «Slowo» ў 1934—1935, 1937, 1939. Аздобіў часопіс «Маладая Беларусь».

Адзін з чальцоў-заснавальнікаў «Групы Віленскай». Як сябра Віленскага таварыства мастакоў (па-польску: Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920-1939)^[2]^[3] экспанаваў свае творы на выставах: у Варшаве (1937^[4]) і Вільні (1939^[5], 1940, 1941)^[6].

У 1937 г. ажаніўся зь сястрой свайго сябра Ідэльфонса Гоўвальта (па-польску: Idelfons Houwalt) (23 студзеня 1910 Мікалаеў-на-Амуры — 27 кастрычніка 1987 Познань) Вандай Гоўвальт.

У 1939 г. вярнуўся ў Вільню. У 1940—1941 гг. працаваў настаўнікам маляваньня і крэсьленьня ў школе для дарослых у Вільні. У першай палове 1941 году быў звольнены са школьнай пасады і пераехаў у вёску каля Вільні. Вядома, што ў 1945 г. сям’я Чурылаў жыла ў Познані. З 1946 г. Кузьма выкладаў пры катэдры графікі на факультэце выяўленчага мастацтва Ўнівэрсытэту імя Капэрніка ў Торуні^[7].

У 1949 г. Кузьма лекаваў хворыя лёгкія ў Гданьску, дзе пасьля апэрацыі ён заўчасна памёр і быў пахаваны на гарадзкіх Вайсковых могілках^[8]. У 1951 г. у Быдгашчы і Торуні адбылася пасьмяротная выстава жывапісу і графікі Кузьмы Чурылы, якая складалася з 127 твораў. Таксама быў выдадзены каталёг з уступным словам кіраўніка катэдры графікі Ўнівэрсытэту імя Капэрніка Ежы Гапэна. Апроч маляваньня карцін мастак займаўся дэкорам мосту ў Торуні, а таксама храмавым аздабленьнем. Ва ўсіх анкетах, якія яму даводзілася запаўняць у жыцьці, ён пазначаў: беларус паводле нацыянальнасьці, праваслаўны паводле веравызнаньня, родная мова — беларуская.

Жонка: Ванда Гоўвальт (па-польску: Wanda Houwalt) (*1914 Вільня — ?) — асыстэнтка катэдры графікі ўнівэрсытэту ў Торуні^[9]. Дзеці: сын Марк (*1943 Вільня) і дачка Ірэна.

Творы

Дзясяткі прац мастака захоўваюцца ў музэях Вільні, Торуні, Варшавы, а таксама ў прыватных калекцыянэраў і дзяцей мастака, якія жывуць у Польшчы.

«Аўтапартрэт» . Летувіскі мастацкі музэй у Вільні.
«Купальшчыцы». 1935. Алей, палатно; 78 x 100 cm.; на адвароце пацьверджаньне аўтэнтычнасьці сына мастака Марка Чурылы (па-польску: Mark Czuryło). Прыватны збор.
«Кампазіцыя». 1936. Алей, палатно; 182 × 226 cm.; Дыплёмная праца. «Летувіскі мастацкі фонд».^[10] Выстава: «Болей чым хараство: Выявы жанчын у зборах адвакатскай канторы LAWIN», 12 кастрычніка — 11 лістапада 2012 , Нацыянальная мастацкая галерэя , Вільня па-летувіску: Parodos: „Ne vien grožis: Moters atvaizdas LAWIN kolekcijoje“, 2012 m. spalio 12 – lapkričio 11 d., Nacionalinė dailės galerija, Vilnius)
«Партрэт віцэ-бурмістра Вільні Вітольда Чыжа (Альгерд Бульба)». Летувіскі Нацыянальны мастацкі музэй у Вільні.
«Партрэт Томаша Гадзішэўскага». Музэй Акруговы ў Торуні.
«Вясна». 1946, алей, фанэра; 50,5 x 42 cm., Подпіс: Koźma Czuryło. На адвароце этыкетка выставы Салёну Выяўленчага мастацтва ZPAP у Познані з 15.10.1946. Прыватны збор.
«Капаньне бульбы». 1936. (120 х 152). Прыватны збор.
«Дрэва зь відам на Вільню». 1934, мяккі лак; 175 x 210. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
«Від на Вільню з вуліцы Субач». 1934, мяккі лак; 200 x 263. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
«Лета (краявід з сцэнай фігуральнай)». 1935, аквафортэ; 200 x 312. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
«Ля студні». 1937, аловак, аквафортэ, папера; 33 x 38 cm.; подпіс і дата алоўкам «Koźma Czuryło 1937». Прыватны збор.
«Сцэна жанравая ля возера». 1938, аквацінта, аквафортэ; 235 x 300. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
«Воз сена». 19..?, аквафортэ, сухая ігла; 24,2 x 31 cm.; подпіс алоўкам: «Koźma Czuryło», «Wóz siana»; на адвароце этыкетка « P.P. DESA Warszawa i pieczęć P.P. DESA Katowice».
«Старыя ліпы». 1939, сухая ігла, аквафортэ; 336 x 250. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.^[11]

Крыніцы

^ Kozłowska, Helena. Lew Dobrzyński. Pejżaże z pamięci. / Jerzy Chmielewski // «Czasopis», Беларускі грамадска-культурны часопіс, прысвечаны пытанням сучаснасці, гісторыі, літаратуры і мастацтва, месца чалавека ў свеце. : часопіс. — Białystok: Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich, 2007. — № 7-8. — С. 52-55. — ISBN ISSN: 1230-1876.
^ Poklewski, Józef Marian (1937- ) Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994. — С. 161-162, 231, 275, 285. — 357 с. — ISBN 83-231-0542-1.
^ Konstantynów, Dariusz. Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920-1939. — Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006. — 286 с. — ISBN ISBN 978-985-6906-98-8
^ Wystawa Artystow Wileńskich w Instytucie Propagandy Sztuki. // «Słowo», : штодзённая газэта.. — Вільня: Wydawnictwa Słowa, 17.10.1937. — № 287. — С. 4.
^ Jerzy Hoppen Wystava «Grupy Wileńskiej» // «Słowo», : штодзённая газэта.. — Вільня: Wydawnictwa Słowa, 30.04.1939. — № 117. — С. 9, 10.
^ Kotłowski, Jan Wilno w grafice dwudziestolecia miedzywojennego. Wystawa w celi Konrada w Wilnie. Maj — czerwiec 1994. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994. — С. 55. — 121 с. — ISBN 83-231-0513-8.
^ Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1945-1955 / Galon, Rajmund (1906-1986). — Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957. — С. 282, 290, 291. — 368 с. — 1000 ас.
^ Kalembka, Sławomir Dwieście lat Sztuk Pięknych na Uniwersytetach w Wilnie i Toruniu 1797-1997. — Toruń: Toruńskie Towarzystwo Kultury, 1998. — С. 53. — 78 с. — ISBN 83-906308-5-0.
^ Mansfeld, Bogusław Plastyka toruńska 1945-1975. — Toruń: 1975. — С. 68. — 174 с..
^ Koźma Czuryło Kompozycja / Stefan Zagorski. — Alma Mater Vilnensis czasopismo akademickie zeszyt 12. — Wilno: Wydawnictwo koła polonistow studentow U.S.B., 1935. — С. 71. — 112 с..
^ Wielkanocna subskrypcija na prace młodych grafików wilenskich. (No 9. Koźma Czuryło — «Stare lipy» — akwaforta, rozmiar 34×25 cmm. Cena 10 zł.). (пол.) // Słowo : газэта. — 1939, 12 marca. — № 70 (5352). — С. 9.

Літаратура

Надзея Вусава. Жніво. Самая беларуская карціна міжваеннай Польшчы. — Наша ніва. Пра беларускі шэдэўр 1930-х піша мастацтвазнаўца Надзея Вусава..
Гваздзёў Сяргей. Крэскі да партрэтаў мастакоў з Заходняй Беларусі. Праблема з казой (Кузьма Чурыла). Нарысы.. — Бібліятэчка “Новага часу”. — Мінск: Галіяфы, 2013. — 338 с. — ISBN 978-985-6906-98-8.
Гваздзёў, Сяргей. Кузьма Чурыла. Мазаіка. / Алена Анісім, Аляксей Кароль // Новы Час : тыднёвая газета. — Мінск: Мінская гарадская арганізацыя ГА ТБМ імя Ф.Скарыны. «Час навінаў», 1-7 кастрычніка 2007. — № 26 (71). — С. 30..
Гісторыя беларускага мастацтва: у 6 т. / Рэдактары тома: Л. М. Дробаў, В. Ф. Шматаў. — Мінск: Навука і тэхніка, 1990. — Т. 4. 1917 — 1941.. — С. 304, 318, 336. — 352 с. — 2450 ас. — ISBN 5-343-00157-2.
Грамыка, М. В. Беларускі пейзажны жывапіс першай паловы XX стагоддзя. — Мінск: Беларуская навука, 2011. — С. 113, 156. — 167 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-08-1348-0
Katalog wystawy zbiorowej Grupy Wileńskiej : malarstwo, rzeźba, grafika : kwiecień - maj 1939 / Wileńskie Towarzystwo Szerzenia Kultury Sztuk Plastycznych. — Wilno: Zakłady Graficzne "Znicz", 1939. — 13 с. Uczestnikami tej wystawy byli: G. Andrejew, P. Bukowska, K. Czuryło, M. Dobnak, L. Dobrzyński, W. Dremo, R.Gintyłłówna, T. Godziszewski, L. Kosmulski, J. Kowalska, E.Kuczyński, H. Milewska, A. Popławski, A. Romanowiczowa, W. Romanowicz, M. Siewruk, K. Wróblewska, O.Żukowska.
Kotłowski, Jan. Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje, Toruń, 15 marca - 5 maja 1996 ; Wilno, 7 czerwca - 7 lipca 1996 / red. katalogu Jerzy Malinowski, Michał Woźniak, Rūta Janonienė : каталёг выставы. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1996. — С. 123. — ISBN 83-231-0735-1.. Katalog wystawy (Muzeum Okręgowe ; Toruń ; 1996).
Kucharski, Adam. Czuryło (Czuryłło) Koźma (1908-1951), tor. malarz i grafik / pod red. Krzysztofa Mikulskiego // Toruński słownik biograficzny. — Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2010. — Т. 6. — С. 28-30. — ISBN 978-985-6906-98-8..
Mansfeld, Bogusław. Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego / pod red. Stanisława Gierszewskiego // Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego : даведнік. — Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1992. — Т. 1. — С. 282.
Ruszczyc, Ferdynand. Dziennik, cz. II: W Wilnie 1919 – 1932 / Edward Ruszczyc. — Warszawa: Secesja, 1996. — С. 609. — 687 с. — ISBN 83-903-1063-5.

Вонкавыя спасылкі

Каталёг аўкцыёну. Sopocki Dom Aukcyjny
Каталёг аўкцыёну. Artinfo.pl Sp. z o.o. ul. Dzielna 3 00-162 Warszawa.
Унівэрсытэцкая бібліятэка ў Торуні. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu. .
Музэй Акруговы ў Торуні. Muzeum Okregowe w Toruńiu. .
Куяўска-Паморска Лічбавая Бібліятэка. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
«Летувіскі мастацкі фонд» ў Вільні. «Lietuvos dailės fondas»(недаступная спасылка)
Нацыянальная галярэя выяўленчага мастацтва Летувы. Lietuvos Nacionalinė dailės galerija.

[1] Kozłowska, Helena. Lew Dobrzyński. Pejżaże z pamięci. / Jerzy Chmielewski // «Czasopis», Беларускі грамадска-культурны часопіс, прысвечаны пытанням сучаснасці, гісторыі, літаратуры і мастацтва, месца чалавека ў свеце. : часопіс. — Białystok: Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich, 2007. — № 7-8. — С. 52-55. — ISBN ISSN: 1230-1876.

[2] Poklewski, Józef Marian (1937- ) Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994. — С. 161-162, 231, 275, 285. — 357 с. — ISBN 83-231-0542-1.

[3] Konstantynów, Dariusz. Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920-1939. — Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006. — 286 с. — ISBN ISBN 978-985-6906-98-8

[4] Wystawa Artystow Wileńskich w Instytucie Propagandy Sztuki. // «Słowo», : штодзённая газэта.. — Вільня: Wydawnictwa Słowa, 17.10.1937. — № 287. — С. 4.

[5] Jerzy Hoppen Wystava «Grupy Wileńskiej» // «Słowo», : штодзённая газэта.. — Вільня: Wydawnictwa Słowa, 30.04.1939. — № 117. — С. 9, 10.

[6] Kotłowski, Jan Wilno w grafice dwudziestolecia miedzywojennego. Wystawa w celi Konrada w Wilnie. Maj — czerwiec 1994. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994. — С. 55. — 121 с. — ISBN 83-231-0513-8.

[7] Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1945-1955 / Galon, Rajmund (1906-1986). — Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957. — С. 282, 290, 291. — 368 с. — 1000 ас.

[8] Kalembka, Sławomir Dwieście lat Sztuk Pięknych na Uniwersytetach w Wilnie i Toruniu 1797-1997. — Toruń: Toruńskie Towarzystwo Kultury, 1998. — С. 53. — 78 с. — ISBN 83-906308-5-0.

[9] Mansfeld, Bogusław Plastyka toruńska 1945-1975. — Toruń: 1975. — С. 68. — 174 с..

[10] Koźma Czuryło Kompozycja / Stefan Zagorski. — Alma Mater Vilnensis czasopismo akademickie zeszyt 12. — Wilno: Wydawnictwo koła polonistow studentow U.S.B., 1935. — С. 71. — 112 с..

[11] Wielkanocna subskrypcija na prace młodych grafików wilenskich. (No 9. Koźma Czuryło — «Stare lipy» — akwaforta, rozmiar 34×25 cmm. Cena 10 zł.). (пол.) // Słowo : газэта. — 1939, 12 marca. — № 70 (5352). — С. 9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]