Перайсьці да зьместу

Іван Грыгаровіч

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Іван Грыгаровіч
Дата нараджэньня 26 жніўня (6 верасьня) 1792
Месца нараджэньня
Дата сьмерці 1852[1]
Месца сьмерці
Месца пахаваньня
Месца вучобы
Занятак археоляг, гісторык, археограф, праваслаўны сьвятар
Навуковая сфэра археалёгія, гістарыяграфія, археаграфія і гісторыя
Дзеці Мікалай Грыгаровіч[d]

Іва́н Іва́навіч Грыгаро́віч (6 верасьня 1792, Прапойск — 13 лістапада 1852, Санкт-Пецярбург) — беларускі гісторык, археограф, сьвятар. Аўтар шматлікіх археаграфічных прац пераважна па гісторыі зямель сучаснай Беларусі.

Выдатна валодаў беларускай, польскай, расейскай, лацінскай і грэцкай мовамі, што і дазволіла яму свабодна працаваць з разнастайнымі рукапісамі ў шматлікіх архівах.

У 1819 годзе пры падтрымцы Мікалая Румянцава Грыгаровіч скончыў духоўную акадэмію ў Санкт-Пецярбургу. Пазьней быў прызначаны рэктарам павятовай прыходзкай вучэльні ў Гомлі. У 1829 годзе Грыгаровіч быў пераведзены на тую ж пасаду ў Віцебск, а ў наступным годзе яго перавялі ў Пецярбург. Там ён спачатку быў духоўнікам гвардзейскага Фінляндзкага палка, з 1837 — протаіерэям дварцовай царквы, а разам з тым сябрам і галоўным рэдактарам Археаграфічнай камісіі.[2][3][4][5]

У 1824 годзе ў Маскве Грыгаровіч выдае за кошт М. Румянцава першую частку першага беларускага археаграфічнага зборніка «Беларускі архіў старажытных грамат». Ужо ў сярэдзіне XX стагодзьдзя быў знойдзены чыставы рукапіс другой часткі гэтага зборніка. На думку М. Улашчыка гэтая частка так і не была выдадзена па той прычыне, што рукапіс быў гатовы напрыканцы 1825 году, а ў 1826 памёр М. Румянцаў, на сродкі якога Грыгаровіч зьбіраўся друкаваць і гэтую частку. Надрукаваць яе на ўласныя сродкі Грыгаровіч, відаць, ня змог.

Рыхтаваць вышэйазначаны зборнік Грыгаровіч пачаў ужо з 1820 году — адразу па вяртаньні ў Гомель пасьля сканчэньня акадэміі. Большасьць матэрыялаў для яго ён сабраў у архівах Магілёва, значна менш у Воршы і Амсьціславе. Дакумэнтаў з Цэнтральнай і Заходняй Беларусі ў першай частцы зборніка няма зусім. Большая частка дакумэнтаў, зьмешчаных у першай частцы «Архіва», адносіцца да цэркваў і манастыроў, хаця ўсе яны сацыяльна-эканамічнага зьместу. У другой частцы зборніка ёсьць дакумэнты таксама па гісторыі Расеі, Літвы, Прыбалтыцы. Ёсьць у ёй булы папы Інакенція IV (1252—1253), граматы вялікіх князёў літоўскіх Ягайлы і Вітаўта (1398—1427), рукапісы двух беларускіх слоўнікаў, кароткія заўвагі адносна «Энеіды навыварат», «Рабункаў мужыкоў», вершаў Баршчэўскага, каштоўныя вопісы дакумэнтаў, якія ў 1820-х гадах знаходзіліся ў розных архівах Беларусі.

Пазьней Грыгаровіч быў рэдактарам зборніка «Исторические акты», выдадзенага ў 1841—1842 гг. у чатырох тамах. Асноўная ж праца, выдадзеная Грыгаровічам па беларускай гісторыі і археаграфіі — 5 тамоў зборніка «Акты, относящиеся к истории Западной России» (Пецярбург, 1846—1853 гг.), у каторых сабраныя ўнікальныя дакумэнты па гісторыі Беларусі, Жамойці і Ўкраіны XIV—XVII стагодзьдзяў.

З 1848 г. да самай сьмерці Іван Грыгаровіч рыхтаваў да выданьня свой твор "Словарь Западно-Русскаго нарѣчія" (у асабістых рукапісах Грыгаровіча гэты слоўнік названы таксама "Pantheon Vocabulorum" ("Храм словаў")), словы для якога пачаў зьбіраць яшчэ ў 1824 г. дзеля 2-га тома зборніка «Беларускі архіў старажытных грамат». На момант сьмерці сп. Грыгаровіча рэдакцыя пры Імператарскай акадэміі навук пасьпела надрукаваць 13 друкаваных аркушаў (А - Вводины), таксама надрукаваныя слоўныя матэрыялы на літары А і Б былі дасланыя пабочным аўтарам і дапаўненьні ад іх на літару А былі ўжо атрыманыя Акадэміяй. Агульная колькасьць слоўнікавых адзінак у Слоўніку (паводле папярэдніх падлікаў) мела складаць каля 51 597, што значна перавышае аб'ём у выдадзеным пазьней (1870) "Словаре Западно-Русскаго нарѣчія" Івана Насовіча (каля 35 000 слоўнікавых адзінак).[6]

Быў таксама аўтарам духоўнай літаратуры, напісаў «Исторические сведения о жизни Святого Митрофания» (Пецярбург, 1832 год).

У протагерэя Івана Грыгаровіча было чатыры сыны: Іван (1833), Мікалай (1935), Васіль (1839), Міхаіл (1846) і дачка Марыя (1830). Таксама было чацьвёра братоў: Васіль (архіяпіскап аланецкі Венедыкт, памёр 07 сьнежня 1850), Рыгор (памёр у маленстве), Мікалай (малодшы брат, вядома, што ў пачатку 1820-х навучаўся ў Пецярбурзе за кошт М. П. Румянцава), Міхаіл (1802—1846)[7].

  1. ^ Grigorovič, Ivan Ivanovič // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  2. ^ Некрологъ. Протоіерей І. І. Григоровичъ. // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1852, декабрь. — № Ч. 76, отд. 7. — С. 99—102 (675—678).
  3. ^ Галактионовъ А. И. Историческіе матеріалы. И. И. Григоровичъ. // Москвитянинъ : часопіс. — 1853. — Т. 5. — № 17. — С. 1—10 (333—342).
  4. ^ Григорович, Н. И. Очерки жизни протоіерея Іоанна Григоровіча. // Странник : духовный учено-литературный журналъ. — 1861 іюнь. — С. 303—338.
  5. ^ Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—12.
  6. ^ Шулаеў, А. Слоўнік заходне-рускай (беларускай) мовы І. Грыгаровіча як гістарычная крыніца // БАШ. Вып. 25. - Мн.: 2024. - С. 200-206
  7. ^ Вольга Іванова 2007. С. 223.
  8. ^ Иван Иванович Григорович. Петербургская историческая школа (XVIII – начало XX вв.): информационный ресурс.
  9. ^ В. Шереметовский. Григорович, Николай Иванович // Русский биографический словарь : Неопубликованные материалы в 8 т. / Подгот. под наблюдением М. П. Лепехина. — Москва: Аспект Пресс, 1997. — Т. (7) Гоголь - Гюнэ. — С. 502, 503. — ISBN 5-7567-0064-1.

  • Шула-Сянчэўскі А. Рукапісны помнік беларускай лексікаграфіі 1-й паловы ХІХ ст.: “Словарь Западно-Русскаго нарѣчія прот. І. І. Григоровича” (составленъ 3 іюля (21 іюня) 1851 г.) [літары А, Б, В] / – Андрэй Шула-Сянчэўскі. – Мінск: Альфа-кніга, 2023. – 418 с. : іл. - ISBN 978-985-7248-08-7
  • Шулаеў, А. Слоўнік заходне-рускай (беларускай) мовы І. Грыгаровіча як гістарычная крыніца // БАШ. Вып. 25. - Мн.: 2024. - С. 200-206. - ISSN 2076-3468
  • I Чтения памяти протоиерея Иоанна Григоровича (1792—1852): историка, археографа, археолога : материалы научно-практической конференции, Минск, Минская духовная академия, 17 мая 2017 года. — Минск: МинДА, 2018. — 345 с. — 99 ас. — ISBN 978-985-7145-23-2
  • Булахов М. Г. Григорович Иван Иванович (26.VIII.1792—1.XI.1852) // Восточнославянские языковеды : Библиографический словарь. — 1976. — Т. 1. — С. 82, 83.
  • Русская литература в 1852 году. // Русскій инвалид : газэта. — 1853. — № 24.
  • Улащик Н. Н.. Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. — Москва: Наука, 1973. — С. 16—40. — 302 с. — 1650 ас.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]