Іван Грыгаровіч

Іван Грыгаровіч
	Іван Грыгаровіч
Дата нараджэньня	26 жніўня (6 верасьня) 1792
Месца нараджэньня	Прапойск, Быхаўскі павет, Магілёўскае намесьніцтва, Расейская імпэрыя;
Дата сьмерці	1852
Месца сьмерці	Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя;
Месца пахаваньня	Літаратарскія масткі[d];
Месца вучобы	Санкт-Пецярбурская духоўная акадэмія[d]; Магілёўская духоўная сэмінарыя[d];
Занятак	археоляг, гісторык, археограф, праваслаўны сьвятар
Навуковая сфэра	археалёгія, гістарыяграфія, археаграфія і гісторыя
Дзеці	Мікалай Грыгаровіч[d]
	Іван Грыгаровіч у Вікісховішчы

Іва́н Іва́навіч Грыгаро́віч (6 верасьня 1792, Прапойск — 13 лістапада 1852, Санкт-Пецярбург) — беларускі гісторык, археограф, сьвятар. Аўтар шматлікіх археаграфічных прац пераважна па гісторыі зямель сучаснай Беларусі.

Выдатна валодаў беларускай, польскай, расейскай, лацінскай і грэцкай мовамі, што і дазволіла яму свабодна працаваць з разнастайнымі рукапісамі ў шматлікіх архівах.

Жыцьцяпіс

У 1819 годзе пры падтрымцы Мікалая Румянцава Грыгаровіч скончыў духоўную акадэмію ў Санкт-Пецярбургу. Пазьней быў прызначаны рэктарам павятовай прыходзкай вучэльні ў Гомлі. У 1829 годзе Грыгаровіч быў пераведзены на тую ж пасаду ў Віцебск, а ў наступным годзе яго перавялі ў Пецярбург. Там ён спачатку быў духоўнікам гвардзейскага Фінляндзкага палка, з 1837 — протаіерэям дварцовай царквы, а разам з тым сябрам і галоўным рэдактарам Археаграфічнай камісіі.^[2]^[3]^[4]^[5]

Праца

У 1824 годзе ў Маскве Грыгаровіч выдае за кошт М. Румянцава першую частку першага беларускага археаграфічнага зборніка «Беларускі архіў старажытных грамат». Ужо ў сярэдзіне XX стагодзьдзя быў знойдзены чыставы рукапіс другой часткі гэтага зборніка. На думку М. Улашчыка гэтая частка так і не была выдадзена па той прычыне, што рукапіс быў гатовы напрыканцы 1825 году, а ў 1826 памёр М. Румянцаў, на сродкі якога Грыгаровіч зьбіраўся друкаваць і гэтую частку. Надрукаваць яе на ўласныя сродкі Грыгаровіч, відаць, ня змог.

Рыхтаваць вышэйазначаны зборнік Грыгаровіч пачаў ужо з 1820 году — адразу па вяртаньні ў Гомель пасьля сканчэньня акадэміі. Большасьць матэрыялаў для яго ён сабраў у архівах Магілёва, значна менш у Воршы і Амсьціславе. Дакумэнтаў з Цэнтральнай і Заходняй Беларусі ў першай частцы зборніка няма зусім. Большая частка дакумэнтаў, зьмешчаных у першай частцы «Архіва», адносіцца да цэркваў і манастыроў, хаця ўсе яны сацыяльна-эканамічнага зьместу. У другой частцы зборніка ёсьць дакумэнты таксама па гісторыі Расеі, Літвы, Прыбалтыцы. Ёсьць у ёй булы папы Інакенція IV (1252—1253), граматы вялікіх князёў літоўскіх Ягайлы і Вітаўта (1398—1427), рукапісы двух беларускіх слоўнікаў, кароткія заўвагі адносна «Энеіды навыварат», «Рабункаў мужыкоў», вершаў Баршчэўскага, каштоўныя вопісы дакумэнтаў, якія ў 1820-х гадах знаходзіліся ў розных архівах Беларусі.

Пазьней Грыгаровіч быў рэдактарам зборніка «Исторические акты», выдадзенага ў 1841—1842 гг. у чатырох тамах. Асноўная ж праца, выдадзеная Грыгаровічам па беларускай гісторыі і археаграфіі — 5 тамоў зборніка «Акты, относящиеся к истории Западной России» (Пецярбург, 1846—1853 гг.), у каторых сабраныя ўнікальныя дакумэнты па гісторыі Беларусі, Жамойці і Ўкраіны XIV—XVII стагодзьдзяў.

З 1848 г. да самай сьмерці Іван Грыгаровіч рыхтаваў да выданьня свой твор "Словарь Западно-Русскаго нарѣчія" (у асабістых рукапісах Грыгаровіча гэты слоўнік названы таксама "Pantheon Vocabulorum" ("Храм словаў")), словы для якога пачаў зьбіраць яшчэ ў 1824 г. дзеля 2-га тома зборніка «Беларускі архіў старажытных грамат». На момант сьмерці сп. Грыгаровіча рэдакцыя пры Імператарскай акадэміі навук пасьпела надрукаваць 13 друкаваных аркушаў (А - Вводины), таксама надрукаваныя слоўныя матэрыялы на літары А і Б былі дасланыя пабочным аўтарам і дапаўненьні ад іх на літару А былі ўжо атрыманыя Акадэміяй. Агульная колькасьць слоўнікавых адзінак у Слоўніку (паводле папярэдніх падлікаў) мела складаць каля 51 597, што значна перавышае аб'ём у выдадзеным пазьней (1870) "Словаре Западно-Русскаго нарѣчія" Івана Насовіча (каля 35 000 слоўнікавых адзінак).^[6]

Быў таксама аўтарам духоўнай літаратуры, напісаў «Исторические сведения о жизни Святого Митрофания» (Пецярбург, 1832 год).

Сямья

У протагерэя Івана Грыгаровіча было чатыры сыны: Іван (1833), Мікалай (1935), Васіль (1839), Міхаіл (1846) і дачка Марыя (1830). Таксама было чацьвёра братоў: Васіль (архіяпіскап аланецкі Венедыкт, памёр 07 сьнежня 1850), Рыгор (памёр у маленстве), Мікалай (малодшы брат, вядома, што ў пачатку 1820-х навучаўся ў Пецярбурзе за кошт М. П. Румянцава), Міхаіл (1802—1846)^[7].

Сын — Іван Іванавіч Грыгаровіч (1833 - 1 красавіка 1904, Санкт-Пецярбург). Вучыўся ў Пецярбурскім ўнівэрсытэце (1856). Спэцыяліст у галіне найноўшай гісторыі, палітычнай гісторыі. Смольны інстытут (1862-1887). Інспэктар Пецярбурскага камэрцыйнага вучылішча (1894-1904)^[8].
Сын — Мікалай Івановіч Грыгаровіч (1835 – 1889). Вучыўся ў Галоўным пэдагагічным інстытуце ў Санкт-Пецярбурзе. Быў начальнікам архіва й бібліятэкі Сынода, шмат працаваў над выданьнем пастаноў Сынода, а таксама над «Апісаньнем архіва Сынода». ^[9]

Кнігапіс

Историческій и хронологическій опытъ о Посадникахъ Новгородскихъ : изъ древнихъ русскихъ летописей. — Москва: Въ типографіи Семена Селивановскаго, 1821. — 310 с.
Бѣлорусскій архивъ древнихъ грамотъ / Протоіерей Іоаннъ Григоровичъ. — Москва: въ типографіи С. Селивановскаго, 1824. — Т. Часть 1. — XVI,148 с.
Переписка Папъ съ Россійкими государями въ XVI вѣкѣ, найденная между рукописями, въ римской барбериніевой библіотекѣ / Протоіерей Іоаннъ Григоровичъ. — въ Санктпетербургѣ: При Императорской Академіи Наукъ, 1834. — VII,116 с.
И. Б. Акты, относящіеся къ Исторіи Западной Россіи, собранные и изданные Археографическою Комиссіею. Томъ первый. 1340—1506 // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1846. — № Ч. 50, отд. 6. — С. 35—62 (565—592).
Акты, относящиеся к истории Западной России. // Извѣстія Императорской Академіи наукъ по Отдѣленію русскаго языка и словесности : часопіс. — 1853. — Т. 2, вып. 9. — С. 295—297.

Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—92.
Протоіерея І. Григоровича. I. Историческое изслѣдованіе о соборахъ, бывшихъ въ Россіи, со времени введенія въ оную христіанской вѣры, до восшествія на престолъ царя Іоанна IV; II. О Русской Правдѣ / Николай Григоровичъ. — Санктпетербургъ: въ типографіи П. А. Куляша, 1864. — 30 с.
Сочинения духовного содержания протоиерея Иоанна Иоанновича Григоровича, с портретом и биографическим очерком автора, изданные Николаем Григоровичем.. — СПб.: тип. Ф. Персона, 1862. — 171 с.
І. І. Грыгаровіч. Беларуская іерархія. Да тысячагоддзя хрысціянства на Беларусі. / прадмова й пераклад на беларускую мову Мікалая Нікалаева. — Мінск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 1992. — 102 с. — 5000 ас. — ISBN 5-85700-141-2
Вольга Іванова. Лісты з асабістага архіва Івана Грыгаровіча. // Беларускі археаграфічны штогоднік. — Менск: БДУ, 2007. — В. 8. — С. 222—231. — ISSN 2450–8144.

Фільмаграфія

«З забвеньня й пылу. Іван Грыгаровіч». (рас.) Студыя Беларускі відэацэнтар — 2000 год. Рэжысэр — Вера Ганчарова (прафэсар Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, галоўны рэдактар Белвідэацэнтра).

Крыніцы

^ Grigorovič, Ivan Ivanovič // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ Некрологъ. Протоіерей І. І. Григоровичъ. // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1852, декабрь. — № Ч. 76, отд. 7. — С. 99—102 (675—678).
^ Галактионовъ А. И. Историческіе матеріалы. И. И. Григоровичъ. // Москвитянинъ : часопіс. — 1853. — Т. 5. — № 17. — С. 1—10 (333—342).
^ Григорович, Н. И. Очерки жизни протоіерея Іоанна Григоровіча. // Странник : духовный учено-литературный журналъ. — 1861 іюнь. — С. 303—338.
^ Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—12.
^ Шулаеў, А. Слоўнік заходне-рускай (беларускай) мовы І. Грыгаровіча як гістарычная крыніца // БАШ. Вып. 25. - Мн.: 2024. - С. 200-206
^ Вольга Іванова 2007. С. 223.
^ Иван Иванович Григорович. Петербургская историческая школа (XVIII – начало XX вв.): информационный ресурс.
^ В. Шереметовский. Григорович, Николай Иванович // Русский биографический словарь : Неопубликованные материалы в 8 т. / Подгот. под наблюдением М. П. Лепехина. — Москва: Аспект Пресс, 1997. — Т. (7) Гоголь - Гюнэ. — С. 502, 503. — ISBN 5-7567-0064-1.

Літаратура

Ватацы Н. . Ці друкаваўся слоўнік І. Грыгаровіча? // ЛіМ : часопіс. — 1969. 18 кастрычніка. — № 35.
Гуліцкі М. Ф. З гісторыі нашай лексікаграфіі. // Полымя : часопіс. — 1971. — № 11 (511).
Мікалай Нікалаеў. Грыгаровіч, Іван Іванавіч. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2 — С. 162.
Суднік, М. Збіральнік беларускіх старажытнасцяў. // Беларусь : часопіс. — 1945. — № 11—12.
Мікалай Улашчык Літаратурная спадчына Івана Грыгаровіча. // ЛіМ : часопіс. — 1960. — № 27.
Мікалай Улашчык. Выбранае / Уклад. А. Каўкі, А. Улашчыка ; Навук. рэд.: Г. Кісялёў, В. Скалабан ; Прадм. і камент. А. Каўкі . — Мінск: Беларускі кнігазбор, 2001. — С. 604. — (Серыя 2, Гісторыка-літаратурныя помнікі). — ISBN 985-6638-08-9

Шула-Сянчэўскі А. Рукапісны помнік беларускай лексікаграфіі 1-й паловы ХІХ ст.: “Словарь Западно-Русскаго нарѣчія прот. І. І. Григоровича” (составленъ 3 іюля (21 іюня) 1851 г.) [літары А, Б, В] / – Андрэй Шула-Сянчэўскі. – Мінск: Альфа-кніга, 2023. – 418 с. : іл. - ISBN 978-985-7248-08-7
Шулаеў, А. Слоўнік заходне-рускай (беларускай) мовы І. Грыгаровіча як гістарычная крыніца // БАШ. Вып. 25. - Мн.: 2024. - С. 200-206. - ISSN 2076-3468
I Чтения памяти протоиерея Иоанна Григоровича (1792—1852): историка, археографа, археолога : материалы научно-практической конференции, Минск, Минская духовная академия, 17 мая 2017 года. — Минск: МинДА, 2018. — 345 с. — 99 ас. — ISBN 978-985-7145-23-2
Булахов М. Г. Григорович Иван Иванович (26.VIII.1792—1.XI.1852) // Восточнославянские языковеды : Библиографический словарь. — 1976. — Т. 1. — С. 82, 83.
Русская литература в 1852 году. // Русскій инвалид : газэта. — 1853. — № 24.
Улащик Н. Н.. Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. — Москва: Наука, 1973. — С. 16—40. — 302 с. — 1650 ас.

Вонкавыя спасылкі

Акты исторические, собранные и изданные Археографической комиссией. - СПб., 1841-1872. Дзяржаўная публічная гістарычная бібліятэка ў Санкт-Пецярбургу.
«Грыгаровіч Іван — вядомы беларускі гісторык, мовазнаўца й літаратуразнаўца»(недаступная спасылка) // Польскае радыё для замежжа

[_3f3f133a4d93042c-1] Grigorovič, Ivan Ivanovič // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[2] Некрологъ. Протоіерей І. І. Григоровичъ. // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1852, декабрь. — № Ч. 76, отд. 7. — С. 99—102 (675—678).

[3] Галактионовъ А. И. Историческіе матеріалы. И. И. Григоровичъ. // Москвитянинъ : часопіс. — 1853. — Т. 5. — № 17. — С. 1—10 (333—342).

[4] Григорович, Н. И. Очерки жизни протоіерея Іоанна Григоровіча. // Странник : духовный учено-литературный журналъ. — 1861 іюнь. — С. 303—338.

[5] Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—12.

[6] Шулаеў, А. Слоўнік заходне-рускай (беларускай) мовы І. Грыгаровіча як гістарычная крыніца // БАШ. Вып. 25. - Мн.: 2024. - С. 200-206

[FOOTNOTEІванова2007223-7] Вольга Іванова 2007. С. 223.

[8] Иван Иванович Григорович. Петербургская историческая школа (XVIII – начало XX вв.): информационный ресурс.

[9] В. Шереметовский. Григорович, Николай Иванович // Русский биографический словарь : Неопубликованные материалы в 8 т. / Подгот. под наблюдением М. П. Лепехина. — Москва: Аспект Пресс, 1997. — Т. (7) Гоголь - Гюнэ. — С. 502, 503. — ISBN 5-7567-0064-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]