Іван Грыгаровіч
Іва́н Іва́навіч Грыгаро́віч (6 верасьня 1792, Прапойск — 13 лістапада 1852, Санкт-Пецярбург) — беларускі гісторык, археограф, сьвятар. Аўтар шматлікіх археаграфічных прац пераважна па гісторыі зямель сучаснай Беларусі.
Выдатна валодаў беларускай, польскай, расейскай, лацінскай і грэцкай мовамі, што і дазволіла яму свабодна працаваць з разнастайнымі рукапісамі ў шматлікіх архівах.
Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У 1819 годзе пры падтрымцы Мікалая Румянцава Грыгаровіч скончыў духоўную акадэмію ў Санкт-Пецярбургу. Пазьней быў прызначаны рэктарам павятовай прыходзкай вучэльні ў Гомлі. У 1829 годзе Грыгаровіч быў пераведзены на тую ж пасаду ў Віцебск, а ў наступным годзе яго перавялі ў Пецярбург. Там ён спачатку быў духоўнікам гвардзейскага Фінляндзкага палка, з 1837 — протаіерэям дварцовай царквы, а разам з тым сябрам і галоўным рэдактарам Археаграфічнай камісіі.[1][2][3][4]
Праца[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У 1824 годзе ў Маскве Грыгаровіч выдае за кошт М. Румянцава першую частку першага беларускага археаграфічнага зборніка «Белорусский архив древних грамот». Ужо ў сярэдзіне XX стагодзьдзя быў знойдзены чыставы рукапіс другой часткі гэтага зборніка. На думку М. Улашчыка гэтая частка так і не была выдадзена па той прычыне, што рукапіс быў гатовы напрыканцы 1825 году, а ў 1826 памёр М. Румянцаў, на сродкі якога Грыгаровіч зьбіраўся друкаваць і гэтую частку. Надрукаваць яе на ўласныя сродкі Грыгаровіч, відаць, ня змог.
Рыхтаваць вышэйазначаны зборнік Грыгаровіч пачаў ужо з 1820 году — адразу па вяртаньні ў Гомель пасьля сканчэньня акадэміі. Большасьць матэрыялаў для яго ён сабраў у архівах Магілёва, значна менш у Воршы і Амсьціславе. Дакумэнтаў з Цэнтральнай і Заходняй Беларусі ў першай частцы зборніка няма зусім. Большая частка дакумэнтаў, зьмешчаных у першай частцы «Архіва», адносіцца да цэркваў і манастыроў, хаця ўсе яны сацыяльна-эканамічнага зьместу. У другой частцы зборніка ёсьць дакумэнты таксама па гісторыі Расеі, Літвы, Прыбалтыцы. Ёсьць у ёй булы папы Інакенція IV (1252—1253), граматы вялікіх князёў літоўскіх Ягайлы і Вітаўта (1398—1427), рукапісы двух беларускіх слоўнікаў, кароткія заўвагі адносна «Энеіды навыварат», «Рабункаў мужыкоў», вершаў Баршчэўскага, каштоўныя вопісы дакумэнтаў, якія ў 1820-х гадах знаходзіліся ў розных архівах Беларусі.
Пазьней Грыгаровіч быў рэдактарам зборніка «Исторические акты», выдадзенага ў 1841—1842 гг. у чатырох тамах. Асноўная ж праца, выдадзеная Грыгаровічам па беларускай гісторыі і археаграфіі — 5 тамоў зборніка «Акты, относящиеся к истории Западной России» (Пецярбург, 1846—1853 гг.), у каторых сабраныя ўнікальныя дакумэнты па гісторыі Беларусі, Жамойці і Ўкраіны XIV—XVII стагодзьдзяў.
Быў таксама аўтарам духоўнай літаратуры, напісаў «Исторические сведения о жизни Святого Митрофания» (Пецярбург, 1832 год).
Кнігапіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- И. Б. Акты, относящіеся къ Исторіи Западной Россіи, собранные и изданные Археографическою Комиссіею. Томъ первый. 1340—1506 // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1846. — № Ч. 50, отд. 6. — С. 35—62 (565—592).
- Акты, относящиеся к истории Западной России. // Извѣстiя Императорской Академiи наукъ по Отдѣленiю русскаго языка и словесности : часопіс. — 1853. — Т. 2, вып. 9. — С. 295—297.
- Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—92.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Некрологъ. Протоіерей І. І. Григоровичъ. // Журналъ Министерства народнаго просвещенія. : часопіс. — 1852, декабрь. — № Ч. 76, отд. 7. — С. 99—102 (675—678).
- ^ Галактионовъ А. И. Историческіе матеріалы. И. И. Григоровичъ. // Москвитянинъ : часопіс. — 1853. — Т. 5. — № 17. — С. 1—10 (333—342).
- ^ Григорович, Н. И. Очерки жизни протоіерея Іоанна Григоровіча. // Странник : духовный учено-литературный журналъ. — 1861 іюнь. — С. 303—338.
- ^ Григорович, Н. И. Переписка Протоіерея Іоанна Григоровіча съ Н. П. Румянцовымъ. // Чтенія въ императорскомъ обществѣ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетѣ : часопіс. — 1864 апрѣль—іюнь. — № 2. — С. 1—12.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Ватацы Н. . Ці друкаваўся слоўнік I. Грыгаровіча? // ЛіМ : часопіс. — 1969. 18 кастрычніка. — № 35.
- Гуліцкі М. Ф. З гісторыі нашай лексікаграфіі. // Полымя : часопіс. — 1971. — № 11 (511).
- Мікалай Нікалаеў. Грыгаровіч, Іван Іванавіч. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. ISBN 985-11-0041-2. — С. 162.
- Суднік, М. Збіральнік беларускіх старажытнасцяў. // Беларусь : часопіс. — 1945. — № 11—12.
- Мікалай Улашчык Літаратурная спадчына Івана Грыгаровіча. // ЛіМ : часопіс. — 1960. — № 27.
- Мікалай Улашчык. Выбранае / Уклад. А. Каўкі, А. Улашчыка ; Навук. рэд.: Г. Кісялёў, В. Скалабан ; Прадм. і камент. А. Каўкі . — Мінск: Беларускі кнігазбор, 2001. — С. 604. — (Серыя 2, Гісторыка-літаратурныя помнікі). — ISBN 985-6638-08-9
- Булахов М. Г. Григорович Иван Иванович (26.VIII.1792—1.XI.1852) // Восточнославянские языковеды : Библиографический словарь. — 1976. — Т. 1. — С. 82, 83.
- Русская литература в 1852 году. // Русскій инвалид : газэта. — 1853. — № 24.
- Улащик Н. Н.. Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. — Москва: Наука, 1973. — С. 16—40. — 302 с. — 1650 ас.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Акты исторические, собранные и изданные Археографической комиссией. - СПб., 1841-1872. Дзяржаўная публічная гістарычная бібліятэка ў Санкт-Пецярбургу.
- «Грыгаровіч Іван — вядомы беларускі гісторык, мовазнаўца й літаратуразнаўца» // Польскае радыё для замежжа