Калюмны

Калюмны
лац. Kalumny
	Герб Калюмны
Апісаньне
Першыя згадкі	XIV ст.
Выкарыстаньне	Вялікае Княства Літоўскае
	Калюмны ў Вікісховішчы

Калюмны — герб, адзін зь дзяржаўных сымбаляў Вялікага Княства Літоўскага: у чырвоным полі тры белыя слупы, злучаныя ўнізе.

Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вітаўт Вялікі, 1555 г.

Няма адназначнасьці пра паходжаньне Калюмнаў. На падставе візуальнага падабенства частка гісторыкаў выводзіць іх ад знакаў Рурыкавічаў, так званых «трызубцаў»^[1]. Відаць, сьпярша Калюмны былі гербавым знакам Полацкага княства, разам з далучэньнем якога яны перайшлі да Вялікага Княства Літоўскага^[2]^[3].

Паводле пазьнейшай легенды, герб Калюмны прывёз з сабою з Рыму мітычны Палямон. За ім гэтым гербам пачаў карыстацца літоўскі княскі род, які памянёная легенда назвала нашчадкамі мітычнага князя — Палямонавічамі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пачатак выкарыстаньня Калюмнаў ў якасьці дзяржаўнага сымбалю зьвязваюць з пэрыядам княжаньня Гедзіміна, таму гэты герб атрымаў таксама назву Слупы Гедзіміна. Калюмны ўпершыню сустракаюцца на манэтах Вялікага Княства Літоўскага па 1386—1420 гадох.

У Грунвальдзкай бітве (1410 год) з 40 харугваў Вялікага Княства Літоўскага 10 былі з выявай Калюмнаў (паводле Яна Длугаша, такім знакам Вітаўт пазначаў коней). Дасьледнікі лічаць гэтыя харугвы надворнымі, якімі Вітаўт кіраваў як вялікі князь. Выкарыстаньне срэбных Калюмнаў на чырвоных сьцягах сьведчыць, што гэта былі вайсковыя і геральдычныя знакі^[4].

Зьяўленьне гербу Калюмнаў на манэтах і яго выкарыстаньне поруч з Пагоняй зьвязваюць з тым, што такім чынам падкрэсьліваўся высокі статус Полацкага княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Пры гэтым калі Пагоня ўвасабляла Літву, то Калюмны — Русь. Аднак у такім значэньні герб Калюмны перастаў выкарыстоўвацца з згасаньнем дынастыі Ягайлавічаў. Пазьней сустракаюцца толькі адзінкавыя матэрыяльныя помнікі, дзе Калюмны — шляхецкі герб^[2].

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

XV стагодзьдзе[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калюмны ў XV стагодзьдзі
1416 г.
З Armorial Lyncenich. ~1435
Герб Троцкага княства, ~1435 г.
На тарчы Пагоні.~1435

~1445 г.
На тарчы Пагоні, ~1445 г.
1460—1464 гг.
На тарчы Пагоні, 1475—1499 гг.

XVI стагодзьдзе[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калюмны ў XVI стагодзьдзі
«Печатка Полацакая». XVI ст.
1555 г.
1575 г.
1578 г.

XVII стагодзьдзе[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калюмны ў XVII стагодзьдзі
Герб Троцкага ваяводзтва, 1616 г.
Пячаць Уладзіслава Вазы, 1638 г.
Герб Сымона Самуэля Сангушкі, 1639 г.
З гарматы Жыгімонта Аўгуста, 1651 г.

Пячаць Яна Казімера, 1659 г.
З прывілею Міхала Карыбута Вішнявецкага, 1669 г.
Пячаць Яна Сабескага, 1678 г.
З Armorial universel

XVIII стагодзьдзе[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калюмны ў XVIII стагодзьдзі
Герб Сапегаў, 1709 г.
Пячаць Аўгуста Моцнага, 1718 г.
Герб Сапегаў, 1724 г.
Пячаць Аўгуста Саса, 1736 г.

Пячаць Аўгуста Саса, 1738 г.
З генэалёгіі Радзівілаў, 1742 г.
Пячаць Станіслава Аўгуста Панятоўскага, 1768 г.
Пячаць 1-га палку пярэдняй варты ВКЛ, 1794 г.

XIX стагодзьдзе[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калюмны ў XIX стагодзьдзі
1844 г.
1856 г.
1872 г.
З Замкавай царквы ў Кодні, 1885 г.

Б. Стажынскі, Пасля 1875 г.
Б. Стажынскі
Гербы Гедзіміна. Б. Стажынскі
Герб Альдоны. Б. Стажынскі

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 38.
^ ^а ^б Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 21.
^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 42.
^ Шаланда А. Таямнічы свет беларускіх гербаў. — Менск, 2014. С. 67.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2

[1] Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 38.

[EVKL-2] а ^б Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 21.

[3] Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 42.

[4] Шаланда А. Таямнічы свет беларускіх гербаў. — Менск, 2014. С. 67.

[1]

[2]

[3]

[4]