Баня (купал)

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Баня.

Ба́ня, ба́нька — шмат’ярусны фігурны самкнуты купал грушападобнай формы з заломамі, пашыраны ў сакральнай архітэктуры барока^[1] на тэрыторыі Рэчы Паспалітай^[2]. Таксама банямі называюць купальнае пакрыцьцё паўкруглай формы або круглы купал у завяршэньні вежаў або вярхоў^[3].

Адметнасьцю купалоў-баняў, уласьцівых сакральнаму дойлідзтву Вялікага Княства Літоўскага і традыцыйнай царкоўнай архітэктуры этнічнай тэрыторыі беларусаў, ёсьць складаны сылюэт і падзел на грані^[4]. У сакральнай архітэктуры Маскоўскай дзяржавы пашырэньне атрымалі купалы-цыбуліны, якія ў адрозьненьне ад баняў, звычайна маюць большы дыямэтар, чым аснова, на якой яны стаяць, а іхная вышыня пераўзыходзіць шырыню. Характэрная гранёная форма купалоў-баняў узьнікла пад уплывам на мастацкі вобраз мураваных сьвятыняў прыёмаў драўлянага будаваньня^[2].

Назва

Тэрмін «баня» або «банька» паходзіць ад лацінскага слова baneum, якім вызначаўся пукаты посуд для амавеньня. Гэты тэрмін часта сустракаецца ў старажытных інвэнтарах сьвятыняў Беларусі. Тэрмін шырока выкарыстоўваецца ў польскіх і ўкраінскім мастацтве. У беларускім мастацтвазнаўстве ён з часоў русіфікацыі практычна перастаў выкарыстоўвацца з прычыны існаваньня адпаведнага расейскага слова, якое азначае лазьню^[2]. Доктар мастацтвазнаўства Тамара Габрусь зьвяртае ўвагу на тое, што тэрмін «баня» мусіць вярнуцца ў шырокі ўжытак датычна барокавага купала, бо ён увасабляе мастацка-стылявыя традыцыі сакральнага дойлідзтва Беларусі^[2].

Галерэя

Цэрквы

Купалы-бані ў архітэктуры цэркваў Вялікага Княства Літоўскага
Цэрквы Тупічэўскага манастыра ў Амсьціславе
Спаская царква ў Барані
Царква ў Барыскавічах
Ільлінская царква ў Віцебску

Траецкая царква ў Віцебску
Цэрквы ў Дуброўне
Пятніцкая царква ў Дывіне
Мікольская царква ў Латыгалі

Касьцёлы

Купалы-бані ў архітэктуры касьцёлаў Вялікага Княства Літоўскага
Фарны касьцёл у Бабруйску
Касьцёл картузаў у Бярозе
Касьцёл піяраў у Дубровіцы
Касьцёл бэрнардынаў у Іўі

Глядзіце таксама

Купал

Крыніцы

^ Габрусь Т. Мураваныя харалы. — Менск, 2001. С. 281.
^ ^а ^б ^в ^г Габрусь Т. Дыялог з небам: генезіс і семантыка кампазіцыйных дамінант у сакральным дойлідстве Беларусі // Вестник ПГУ. №16, 2017. С. 6.
^ Якимович, Ю. А. Зодчество Белоруссии XVI — середины XVII в. — Мн., 1991.
^ Страчаная спадчына. — Менск, 2003. С. 132.
^ Страчаная спадчына. — Менск, 2003. С. 108.

Літаратура

Габрусь Т. Дыялог з небам: генезіс і семантыка кампазіцыйных дамінант у сакральным дойлідстве Беларусі // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия F: Строительство. Прикладные науки. № 16, 2017. С. 2—9.
Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, М. Ткачоў: Уклад. Т. Габрусь. — Менск: Беларусь, 2003. — 351 с.: іл. ISBN 985-01-0415-5.

[1] Габрусь Т. Мураваныя харалы. — Менск, 2001. С. 281.

[Habrus-6-2] а ^б ^в ^г Габрусь Т. Дыялог з небам: генезіс і семантыка кампазіцыйных дамінант у сакральным дойлідстве Беларусі // Вестник ПГУ. №16, 2017. С. 6.

[3] Якимович, Ю. А. Зодчество Белоруссии XVI — середины XVII в. — Мн., 1991.

[4] Страчаная спадчына. — Менск, 2003. С. 132.

[5] Страчаная спадчына. — Менск, 2003. С. 108.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]