Халодная вайна

Хало́дная вайна́ — тэрмін, што азначае геапалітычную і ідэалягічную барацьбу паміж СССР і ейнымі сатэлітамі з аднаго боку і ЗША з краінамі блёку НАТО з другога пасьля Другой сусьветнай вайны. Яна пачалася прыблізна ў 1945—1948 гадох пасьля часовага ваеннага саюзу краінаў у барацьбе супраць нацыскай Нямеччыны, трывала (з усё меншай актыўнасьцю) на працягу наступных сарака гадоў і ў рэшце рэшт скончылася распадам савецкага блёку ў 1989 годзе. У 1949 годзе была створана арганізацыя НАТО, як ваенны альянс па стрымліваньні камунізму ў якасьці асноўнай стратэгіі ў рамках дактрыны Трумэна, у той час як савецкі блёк сфармаваўся дзякуючы Варшаўскай дамовы ў 1955 годзе. Некаторыя краіны сьвету вырашылі падрымаць адзін з блёкаў, у той час як іншыя аддалі перавагу застацца нэўтральнымі.

Халодная вайна была названая так, бо ў часе ейнага ходу не назіраліся прамыя ваенныя дзеяньні, паколькі абодва бакі валодалі ядзернай зброяй, бо іхняе выкарыстаньне амаль цалкам гарантуе ўзаемнае зьнішчэньне. Цыклі адноснага спакою суправаджаліся высокай напружанасьцю, якая магла б прывесьці да вайны. Найбольш напружанымі падзеямі гэтага супрацьстаяньня сталі Блякада Бэрліна (1948—1949), вайна ў Карэі (1950—1953), Бэрлінскі крызіс 1961 году, вайна ў Віетнаме (1959—1975), Кубінскі крызіс (1962), аўганска-савецкая вайна (1979—1989), а таксама вайсковае вучэньне НАТО Able Archer 83, якое праходзіла ў лістападзе 1983 году. Канфлікт выяўляўся праз ваенныя кааліцыі, стратэгічнае разгортваньне звычайных сіл, шырокую дапамогу дзяржавам, шпіянаж, прапаганду, звычайныя і ядзерныя ўзбраеньні, заклікі да нэўтральных краінаў, суперніцтва падчас спартовых мерапрыемстваў і тэхналягічных спаборніцтваў, як то касьмічная гонка. Для таго каб зьменшыць рызыку патэнцыйнай ядзернай вайны, абодва бакі праводзілі палітыку разрадкі палітычнай напружанасьці ў 1970-я гады.

У 1980-я гады ЗША павялічыла дыпляматычны, ваенны і эканамічны ціск на Савецкі Саюз, у той час, як савецкая эканоміка ўжо пакутвала ад стагнацыі. У канцы 1980-х гадоў савецкі прэзыдэнт Міхаіл Гарбачоў увёў лібэральныя рэформы перабудовы і ўвядзеньня галоснасьці. Гэта спрыяла руху мірных рэвалюцыі ў дзяржавах-сатэлітах Савецкага Саюза, у той час як сам Савецкі Саюз быў скасаваны ў 1991 годзе, у выніку чаго Злучаныя Штаты сталі дамінуючай ваеннай дзяржавай сьвету. Халодная вайна і ейныя падзеі не пакінулі значную спадчыну, аднак яны знайшлі адбітак у папулярнай культуры, асабліва ў сродках масавай інфармацыі ў тэмах пра шпіянаж і пагрозу ядзернай вайны.

Упершыню тэрмін «халодная вайна» дастасаваў для апісаньня супрацьстаяньня Злучаных Штатаў і Савецкага Саюзу Джордж Орўэл у артыкуле «Ты і атамная бомба», які зьявіўся ў 1945 годзе.