Троцкі замак

Помнік абарончай архітэктуры
Троцкі замак лет. Trakų salos pilis
Троцкі замак на высьпе
Краіна	Летува
Места	Трокі
Каардынаты	54°38′20″ пн. ш. 24°56′10″ у. д.
Архітэктурны стыль	гатычная архітэктура
Троцкі замак на мапе Летувы Троцкі замак
Троцкі замак на Вікісховішчы

Троцкі замак на высьпе або Новы замак — помнік архітэктуры XIV—XV стагодзьдзяў у Троках, рэзыдэнцыя гаспадароў Вялікага Княства Літоўскага. Уваходзіў у лінію фартыфікацыяў Ліда — Наваградак — Крэва — Меднікі. Знаходзіцца ў паўночнай частцы места, на высьпе возера Гальвы. Твор гатычнай архітэктуры ВКЛ. Аб’ект Рэгістру культурных каштоўнасьцяў Летувы.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Замалёўкі фрэсак з замка

Будаваньне новага мураванага замка ў Троках вялося вялікім князем Вітаўтам у канцы XIV — першай палове XV стагодзьдзяў. Па Грунвальдзкай бітве (1410 год) замак страціў сваё вайсковае значэньне і пачаў выкарыстоўвацца як адна з рэзыдэнцыяў вялікіх князёў, месца ўрачыстых прыёмаў дыпляматаў. Тады ж сьцены замка аздобілі фрэскамі. Паміж 1413 і 1430 гадамі Ягайла наведваў замак 13 разоў. У 1430 годзе тут памёр Вітаўт. Пазьней замак неаднаразова перабудоўваўся і прыстасоўваўся да патрэбаў сваіх гаспадароў: за Жыгімонтам Аўгустам яго аднавілі як летнюю каралеўскую рэзыдэнцыю ў стылі рэнэсансу.

Плян замка, 1827 г.

За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1655 годзе замак зруйнавалі маскоўскія захопнікі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Трокі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, паскорыўся заняпад замка. У 1822 годзе мастак Вінцэнт Смакоўскі ў адной з заляў першага паверху знайшоў і замаляваў эскізы 12 фрагмэнтаў фрэсак, апублікаваныя ў 1841 годзе.

У 1904 годзе ў замку правялі першыя дасьледніцкія і кансэрвацыйныя працы.

Найноўшы час

Плян замка, 1926 г.

У 1929—1931 і 1936—1940 гадох дасьледаваньне замка і кансэрвацыя яго руінаў працягнуліся.

У 1955—1962 гадох улады Летувіскай ССР правялі маштабную рэканструкцыю замка, што выклікала незадавальненьне цэнтральнай савецкай прэсы. У 1962 годзе ўсярэдзіне замка адкрыўся музэй гісторыі Трокаў.

Архітэктура

Займае цалкам ізаляваную водамі возера выспу. Мяркуецца, што будаваўся паводле ўзораў ордэнскай архітэктуры і пад уплывам замкаў Францыі і Нідэрляндаў. Увасобіў найлепшыя дасягненьні фартыфікацыі свайго часу: княскі палац ў выглядзе крыжацкага канвэнтгаўза зь вежай-бэргфрыдам умацоўваўся невялікай сьцяной-цьвінгерам пэрымэтрам і з боку галоўнага ўваходу прыкрываўся магутным прадзамчам ці форбургам з трыма мураванымі вежамі і арсэналам. Асноўны будаўнічы матэрыял — палявыя камяні. Верхнія часткі фасадаў, скляпеньні, аконныя і дзьвярныя праёмы выкладаюццы з цэглы.

Рэзыдэнцыйная частка ў пляне мае форму прастакутніка і атачаецца мурамі, асобныя праслы якіх умацоўваюцца контрфорсамі. У цэнтры дзядзінца — два 2-павярховыя прастакутныя ў пляне палацавыя карпусы, злучаныя драўлянымі галерэямі. Памяшканьні палаца аздабляліся паліхромным сьценапісам сьвецкага зьместу. Рэпрэзэнтацыйная заля з зоркавымі скляпеньнемі знаходзілася на другім ярусе правага корпуса і мела памеры 10 на 21 мэтар і вышыню 5,5 мэтра. Уваход у рэзыдэнцыю быў праз 6-ярусны данжон вышынёй каля 34 мэтраў, архітэктура якога падкрэсьлівала высокі палітычны статус уладальніка замка. Рэзыдэнцыйная частка аддзялялася ад форбургу ровам з вадой, цераз які перакідваўся мост.

Форбург у пляне мае форму трапэцыі. Ён атачацца выкладзенымі ў тэхніцы гатычнай муроўкі сьценамі з трыма 5-яруснымі вежамі, якія маюць у аснове квадрат, вышэй — круг. У вежах разьмяшчаліся гарматы. У паўднёва-заходнім муры месьціцца вежа-брама. Дзядзінец з заходняга і ўсходняга бакоў атачаецца казэматамі.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 

  Т. Макоўскі, каля 1600 г.

• 

  Ф. Смуглевіч, 1785—1786 гг.

• 

  К. Тызэнгаўз, 1803 г.

• 

  К. Тызэнгаўз, XIX ст.

• 

  Я. Главацкі, 1822 г.

• 

  Я. Главацкі, 1822 г.

• 

  Я. Главацкі, 1822 г.

• 

  Я. Главацкі, 1822 г.

• 

  В. Смакоўскі, 1822 г.

• 

  1827 г.

• 

  Я. Шолма, 1827 г.

• 

  1829 г.

• 

  К. Рачынскі, 1832—1837 гг.

• 

  1835 г.

• 

  1840 г.

• 

  Ю. Азямблоўскі, 1843 г.

• 

  Ц. Брэслаўэр, 1845—1851 гг.

• 

  Ц. Брэслаўэр, 1846 г.

• 

  XIX ст.

• 

  XIX ст.

• 

  А. Ромэр, 1850—1897 гг.

• 

  М. Лісоўскі, XIX ст.

• 

  В. Дмахоўскі, 1853 г.

• 

  В. Дмахоўскі, 1854 г.

• 

  С. Вараб'ёў, 1855 г.

• 

  В. Герсан, 1855 г.

• 

  Ю. Цаглінскі, 1858 г.

• 

  Ю. Маршэўскі, 1866 г.

• 

  В. Гразноў, 1867 г.

• 

  В. Гразноў, XIX ст.

• 

  В. Гразноў, XIX ст.

• 

  В. Гразноў, XIX ст.

• 

  М. Андрыёлі, 1869 г.

• 

  І. Трутнеў, 1870 г.

• 

  Н. Орда, 1875—1877 гг.

• 

  Н. Орда, 1875—1877 гг.

• 

  Н. Орда, 1875—1877 гг.

• 

  1882 г.

• 

  Ю. Ядкоўскі, 1886 г.

• 

  Ю. Мышкоўскі, 1887 г.

• 

  І. Паземскі, 1892 г.

• 

  Г. Паўль, 1917 г.

• 

  1918 г.

• 

  Я. Драздовіч, 1929 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 

  А. Корзан, 1860 г.

• 

  С. Флёры, 1888 г.

• 

  М. Астанковіч, 1890-я гг.

• 

  1900 г.

• 

  С. Яроцкі, 1900—1902 гг.

• 

  1905 г.

• 

  1908 г.

• 

  1909 г.

• 

  1910 г.

• 

  1910 г.

• 

  1911 г.

• 

  да 1915 г.

• 

  да 1915 г.

• 

  да 1915 г.

• 

  Я. Булгак, да 1915 г.

• 

  Я. Булгак, да 1915 г.

• 

  да 1915 г.

• 

  да 1915 г.

• 

  Я. Булгак, да 1915 г.

• 

  Я. Булгак, да 1915 г.

• 

  Я. Булгак, да 1915 г.

• 

  1930 г.

• 

  травень 1937 г.

• 

  травень 1937 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 

  Агульны выгляд

• 

  Мост да замка

• 

  Палац зь вежай-бэргфрыдам

• 

  Двор палаца

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Гісторыя беларускага мастацтва: У 6 т. Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.; [рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал.рэд.) [і інш.] ; рэд. тома С. В. Марцэлеў, Л. М. Дробаў ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. — Мінск : Навука і тэхніка, 1987. — 303 с. : іл.

Вонкавыя спасылкі

• Троцкі замак , Radzima.org