Ольштын
Ольштын | |||||
польск. Olsztyn | |||||
![]() | |||||
| |||||
Дата заснаваньня: | 31 кастрычніка 1353 | ||||
Краіна: | Польшча | ||||
Ваяводзтва: | Вармінска-Мазурскае | ||||
Прэзыдэнт места: | Пётр Гжымовіч[d] | ||||
Плошча: |
| ||||
Насельніцтва: |
| ||||
Часавы пас: | UTC+1 | ||||
летні час: | UTC+2 | ||||
Тэлефонны код: | 89 | ||||
Паштовы індэкс: | 10-001–11-041 | ||||
Нумарны знак: | NO | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 53°46′48″ пн. ш. 20°29′39″ у. д. / 53.78° пн. ш. 20.49417° у. д.Каардынаты: 53°46′48″ пн. ш. 20°29′39″ у. д. / 53.78° пн. ш. 20.49417° у. д. | ||||
Ольштын на мапе Польшчы ![]() ![]() Ольштын | |||||
![]() | |||||
https://www.olsztyn.eu/o-olsztynie.html |
О́льштын (па-польску: Olsztyn, па-нямецку: Allenstein, старая польская назва Holstin, па-пруску: Alnāsteini) — самы вялікі горад і сталіца Вармінска-Мазурскага ваяводзтва. Горад зьяўляецца галоўным эканамічным, адукацыйным, адміністрацыйным і культурным цэнтрам паўночна-усходняй Польшчы, акрамя гэтага зьяўляецца буйным транспартным вузлом. Насельніцтва Ольштына налічвае 176 387 чалавек[2] (30 чэрвеня 2009 г.).
Знаходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ольштын знаходзіцца ў паўднёвай частцы гістарычнай вобласьці Вармія. Горад разьмяшчаецца ў цэнтральнай частцы Вармінска-Мазурскага ваяводзтва, над ракой Лына, у межах Ольштынскага паазер’я. У 87 км ад Ольштына знаходзіцца мяжа з Расеяй, у 131 км — Калінінград і 408 км — Вільня.
Натуральныя ўмовы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Самая высокая кропка Ольштыну знаходзіцца на вышыні 155 мэтраў над узроўнем мора, самая нізкая — 88 мэтраў. Клімат — умяркаваны, цёплы. Сярэдняя гадавая колькасьць ападкаў складае 600 мм. Сярэднегадавая тэмпэратура паветра складае +6,6 °C, у ліпені складае +17,7 °C і ў студзені −3,5 °C[3].
Праз Ольштын цякуць рэкі Лына, Ваданг і Картаўка. У адміністрацыйных межах гораду знаходзяцца 15 азёраў. Агулам плошча азёраў складае каля 720 га (8,15% плошчы гораду). Большасьць азёраў знаходзіцца ў заходняй частцы горада. У прошлым колькасьць азёраў у Ольштыне была большая, аднак у другой палове ХІХ стагодзьдзя шмат зь іх было асушана[4].
Паркі займаюць 1800 га (21,2% плошчы гораду). Прыкладна палова зь гэтай плошчы адносіцца да Гарадзкога парку (1050 га). Зялёныя насаджэньні займаюць 560 га (6,5% плошчы гораду). У Ольштыне знаходзіцца два прыродныя запаведнікі торфавай расьліннасьці[5].
Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 2000 годзе колькасьць насельніцтва Ольштыну перавысіла лічбу 172 тыс. чалавек. У наш час колькасьць насельніцтва перавысіла 176 тыс. чалавек і горад займае 22 радок сярод гарадоў Польшчы па колькасьці насельніцтва. Плошча Ольштына складае 88,33 км² (26 месца ў краіне), а шчыльнасьць насельніцтва складае 1 997 чал./км².
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Першыя згадкі пра паселішча адносяцца да 1334 году, калі Генры фон Лютэр заснаваў на рацэ Лыне драўляна-зямельную пушчанскую стражніцу, назваўшы яе Аленштэйн. Гарадзкія правы паселішча атрымала 31 кастрычніка 1353 году. Першым бурмістрам гораду стаў Ёган фон Ласэн. У 1353 годзе было скончана будаўніцтва замку[6], які потым шмат разоў перабудоўваўся. Да нашым дзён захаваліся толькі яго рэшткі. У старым горадзе засталося шмат дамоў, якія пабудаваныя на сярэднявечных фундамэнтах.
У 1414 годзе Ольштын быў зьнішчаны войскамі караля Ягайлы. У 1440 годзе горад далучыўся да Прускай канфэдэрацыі — аб’яднаньня прускіх гарадоў скіраваных супраць Крыжацкага ордэну, аднак хутка трапіў пад панаваньне Тэўтонскага ордэну. У выніку мірнай дамовы, заключанай ў 1466 годзе[7], Ольштын, разам з усёй Варміяй, перайшоў да Польскага каралеўства. У наступныя стагодзьдзя горад хутка разьвіваўся дзякуючы гандлю паміж Польшчай і балтыйскім узьбярэжжам.
Пасьля падзелаў Рэчы Паспалітай, к 1772 годзе Ольштын трапіў пад уладу Прусіі[8]. Горад і замак сталі ўласнасьцю прускага караля.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Zamek%2C_skrzyd%C5%82o_zachodnie..jpg/220px-Zamek%2C_skrzyd%C5%82o_zachodnie..jpg)
Пасьля пачатку Першай Сусьветнай вайны горад, на непрацяглы час, быў заняты расейскімі войскамі, якія былі хутка выбіты адтуль нямецкімі войскамі. Пасьля Першай Сусьветнай вайны Ольштын застаўся ў складзе Прусіі, згодна з рэфэрэндумам праведзеным 11 ліпеня 1920 году, на якім 97,8% насельніцтва выказаліся за тое каб застацца ў складзе Нямеччыны.
22 студзеня 1945 году Ольштын быў заняты савецкімі войскамі, праз некалькі дзён горад быў падпалены і згарэла прыкладна 40% гарадзкой забудовы. 21 сакавіка 1945 году Ольштым быў афіцыйна перададзены пад уладу польскай адміністрацыі. Нямецкае насельніцтва падлягала высяленьню, а на яго месца прыбывалі польскія пасяленцы. У 1946 годзе колькасьць насельніцтва складала 23 тыс. чалавек, у 1950 павялічылася да 45 тыс.
Пасьля 1945 году Ольштын, як сталіца ваяводзтва пачаў хутка разьвівацца. У 1967 годзе было адчынена буйное прадпрыемства па вытворчасьці аўтамабільных пакрышак «Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych»[9]. Так сама адчыняліся прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай, машынабудаўнічай прамысловасьцяў, а так сама вытворчасьці будаўнічых матэрыялаў. У 1989 годзе была выбрана першая дэмакратычная рада і ўрад гораду. У 1999 годзе, пасьля аб’яднаньня трох вышэйшых навучальных установаў узьнік Вармінска-Мазуркі ўнівэрсытэт.
У наш час хуткае разьвіцьцё прамысловасьці гораду забясьпечвае станоўчы натуральны прырост колькасьці насельніцтва гораду, а таксама станоўчае сальда міграцыі.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/042815662011-0964465?var-id=1639616&format=jsonapi
- ^ https://web.archive.org/web/20110303201451/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_powierzchnia_ludnosc_teryt_2009.pdf Статыстычны камітэт Польшчы
- ^ http://www.olsztyn.eu/ Афіцыйны сайт Ольштына
- ^ http://www.olsztyn.eu/ Афіцыйны сайт Ольштына
- ^ http://www.olsztyn.eu/ Афіцыйны сайт Ольштына
- ^ http://www.polyachka.ru/n_olshtynhist.html История Ольштына
- ^ http://www.polyachka.ru/n_olshtynhist.html История Ольштына
- ^ http://www.polyachka.ru/n_olshtynhist.html История Ольштына
- ^ https://web.archive.org/web/20030929072912/http://www.tf.pl/view.php?art=7471 tf.pl — inwestycje
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
|