Альгімонт Гальшанскі
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | не пазьней за 1350 |
| Памёр | 1393 |
| Род | Гальшанскія |
| Дзеці | Іван |
| Дзейнасьць | арыстакрат |
Альгімонт Гальшанскі (першая палова XIV ст. — паміж жніўнем і кастрычнікам 1393) — літоўскі князь, пачынальнік роду Гальшанскіх.
Паводле крыжацкага помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах», цэнтар уладаньняў Альгімонта быў у Гальшанах[1].
Імя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Алгемунд, Алгмунд, Алкмунт або Алкемонт (Algemundus, Algmundus[2][3], Alchemundo[4], Alhmunt, Alcmunt, Alchemont[5][6]) — імя германскага паходжаньня[7]. Іменная аснова -алг- (-алк-, -гэлк-) (імёны ліцьвінаў Альгін, Альгерд; германскія імёны Heligin, Algardus) паходзіць ад гоцкага alhs 'бажніца', германскага helig 'сьвяты', а аснова -мунд- (-мунт-, -монт-) (імёны ліцьвінаў Монтгерд, Валімонт, Жыгімонт; германскія імёны Mundgerd, Walmont, Sigimunt) — ад германскага *mundô 'рука, абарона, крэўнасьць'[8] або гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[9]. Такім парадкам, імя Альгімонт азначае «сьвятая гарлівасьць»[10]. Апроч таго, адзначалася германскае імя Augemund (Augemundus[11][12], Augemundr) зь першай асновай аўг-[13], якая паходзіць ад гоцкага augjan 'паказваць, зьяўляцца'[14].
Адпаведнасьць імя Альгімонт германскаму імю Alhmund сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[15].
Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Angemunt (1383 год)[16]; in Ongemundes hoff Galschan (паміж 1384—1401 гадамі)[17]; Olgemont (1385 год)[18]; ducis Olgimundi (1387—1394 гады)[19]; княз Олгимонтъ (1389—1402 гады)[20][21]; Овгимонта и Братошу (Наўгародзкі чацьверты летапіс[22] і Сафійскі першы летапіс[23]).
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1383 годзе Альгімонт браў удзел у перамовах вялікага князя Ягайлы з пасламі вялікага магістра, у канцы 1384 году зь іншымі пасламі ён паехаў у Кракаў, дзе 18 студзеня 1385 году прасіў для вялікага князя літоўскага рукі каралевы польскай Ядвігі. Напэўна, у пачатку 1389 года, Альгімонт з Братошам паехаў у Ноўгарад, каб весьці з наўгародцамі перамовы пра прыняцьце на прыгарады князя Лугвена Альгердавіча — брата Ягайлы[24].
У канцы 1380-х — пачатку 1390-х гадоў князь Альгімонт быў сярод выдаўцоў паручных граматаў за баярына Братошу (1387—1394) і князя Жадзівіда (жнівень — кастрычнік 1393 году)[24].
Памёр не пазьней за кастрычнік 1393 году, калі яго сын князь Іван атрымаў кіеўскае намесьніцтва ад вялікага князя Вітаўта[25].
Беларуска-літоўскія летапісы XVI ст. называюць Альгімонта намесьнікам Кіеўскім у часы Гедзіміна, але цяпер сам факт захопу Кіева за Гедзімінам лічыцца сумнеўным. У тых жа летапісах Альгімонта часта называюць сынам Міндоўга, а таго сынам легендарнага Гольшы (у Яўрэінаўскім летапісе Альгімонт называецца сынам самога Гольшы)[26].
У Кіеўска-Пячэрскім памяньніку (канец XV — пачатак XVI ст.) зьмяшчаецца запіс «Княз Олгимонта, нареченного в святом крещении Михаила, а в иноцех Евфимия». Аднак гэты ўпамін, запісаны прыкладна праз стагодзьдзе па імавернай сьмерці Альгімонта, нельга лічыць надзейным[27].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Polechow S., Butyrski M. Pieczęć kniazia Iwana Olgimuntowicza Holszańskiego // Inter Regnum et Ducatum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. — Białystok: 2018. P. 450.
- ^ Scriptorum. T. 3. — Augustae Taurinorum, 1848. P. 1441—1442.
- ^ Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi Maciejá Stryjkowskiego. T. 1. — Warszawa, 1846. S. 99.
- ^ Felder E. Die Personennamen auf den merowingischen Münzen der Bibliothèque nationale de France. — München, 2003. S. 57.
- ^ Barber H. British Family Names: Their Origin and Meaning, with Lists of Scandinavian, Frisian, Anglo-Saxon and Norman Names. — Longon, 1894. P. 38.
- ^ Searle W. G. Onomasticon anglo-saxonicum. — Cambrigde, 1897. P. 205.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Nordhausen, 1856. S. 75.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 180.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 16, 18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Felder E. Die Personennamen auf den merowingischen Münzen der Bibliothèque nationale de France. — München, 2003. S. 73.
- ^ Bruckner W. Die Sprache der Langobarden. — Strassburg, 1895. S. 229.
- ^ Naumann H. Altnordische Namenstudien. — Berlin, 1912. S. 22.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 46.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
- ^ Codex diplomaticus Lithuaniae, 1253—1433. — Vratislaviae, 1845. P. 66.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 707.
- ^ Monumenta Poloniae historica. Pomniki dziejowe Polski / A. Bielowski. T. 2. — Lwów, 1872. P. 909.
- ^ Поручная грамота за Братошу Койлутовича (1387—1394), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Поручная грамота за Ивана Жедивида (между 1389 и 1402), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Кузьмин А. В. Титулованная знать Великого княжества Литовского в «Великой войне» 1409—1411 гг. против Тевтонского ордена // Вялікае княства Літоўскае і яго суседзі ў XIV—XV стст. Да 600-годдзя Грунвальдскай бітвы. Матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі. Гродна, 8-9 ліпеня 2010 г. — Менск, 2011. С. 46.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 96.
- ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 243.
- ^ а б Polechow S., Butyrski M. Pieczęć kniazia Iwana Olgimuntowicza Holszańskiego // Inter Regnum et Ducatum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. — Białystok: 2018. P. 452.
- ^ Polechow S., Butyrski M. Pieczęć kniazia Iwana Olgimuntowicza Holszańskiego // Inter Regnum et Ducatum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. — Białystok: 2018. P. 452.
- ^ Шабульдо Ф. М. Земли Юго-Западной Руси в составе Великого княжества Литовского. — Киев: Наукова думка, 1987. С. 90—91.
- ^ Насевіч В. Гальшанскія // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 491—493.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Polechow S., Butyrski M. Pieczęć kniazia Iwana Olgimuntowicza Holszańskiego // Inter Regnum et Ducatum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. — Białystok: 2018. S. 441—461.
- Polechow S. Poręczenie za kniazia Żedywida a wydarzenia lat 1392—1393 w Wielkim Księstwie Litewskim // Zapiski Historyczne. Т. 85. Zesz. 3. 2020. S. 71—104.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Валеры Пазднякоў, Альгімонт (Альгмунт), Электронная энцыкляпэдыя «Вялікае Княства Літоўскае»