Віслава Шымборска

	Віслава Шымборска
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася	2 ліпеня 1923[…]; Курнік[d], гміна Курнік[d], Познаньскі павет[d], Велікапольскае ваяводзтва, Польшча;
Памерла	1 лютага 2012[…] (88 гадоў); Кракаў, Польшча;
Пахаваная	Ракавіцкія могілкі;
Бацькі	Вінцэнты Шымборскі[d]; Ганна Шымборская[d]
Сужэнец	Адам Улодэк
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэтка, пісьменьніца, перакладніца, эсэістка, мэханік, літаратурны крытык, крытык
Мова	польская мова
Узнагароды	Нобэлеўская прэмія ў галіне літаратуры (1996) прэмія Гердэра[d] (1995) прэмія Гётэ[d] (1991) прэмія Самуэля Багуміла Ліндэ[d] (1996) узнагарода Фундацыі імя Касьцельскіх[d] (1990) ганаровы доктар Унівэрсытэту імя Адама Міцкевіча[d] (27 лютага 1995) City of Kraków Award[d] (1954)
Подпіс
	Віслава Шымборска ў Вікісховішчы

Вісла́ва Шымбо́рска (па-польску: Maria Wisława Anna Szymborska; 2 ліпеня 1923 — 1 лютага 2012, Кракаў^[8]) — польская паэтка, эсэістка, літаратурны крытык і перакладчыца францускай літаратуры. Ляўрэатка Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры за 1996 год.

Біяграфія

Віслава Шымборска жыла з 1931 году ў Кракаве, дзе яна ў 1931 годзе скончыла школу. З 1945 па 1948 вывучала польскую літаратуру і сацыялёгію ў Ягелонскім унівэрсытэце, але так яго і ня скончыла. У 1948 годзе выйшла замуж за Адама Влодэка, зь якім яна разышлася ў 1954 годзе. Пазьней уступіла ў шлюб зь пісьменьнікам і паэтам Корнэлам Філіповічам, якога ня стала ў 1990 годзе. Да 1966 году Шымборска была сябрам Польскай аб’яднанай рабочай партыі (PZPR). Але пазьней яна дыстанцыявалася ад сацыялізму. У 1980-х далучылася да апазыцыйнай арганізацыі «Салідарнасьць» (Solidarność) і працавала ў польскім самавыданьні Arka і ў часопісе «Культура», які выдаваўся ў Парыжы.

Першы верш «Шукаю слова» (Szukam słowa) быў апублікаваны ў сакавіку 1945 году ў штодзённым выданьні «Польскі дзёньнік» (Dziennik Polski). Напрыканцы 1940-х выданьню зборніка паэзіі Шымборскай было адмоўлена па ідэалягічных матывах, у выніку чаго паэтэса збліжаецца з сацыялістычным рэалізмам. Яе першы паэтычны зборнік выйшаў у 1952 годзе пад назвай «Таму жывем» (Dlatego żyjemy), у зборнік уваходзілі вершы з такімі назвамі як «Ленін», «Мы вітаем будаўніцтва сацыялістычнага горада». Духам сацыялістычнага рэалізму пранікнуты таксама і яе другі зборнік вершаў «Пытаньні да самой сябе» (Pytania zadawane sobie). Пазьней паэтэса адзначала, што тэматыка і стыль яе першых двух зборнікаў былі яе «юнацкім грашком». Значным крокам наперад у творчым літаратурным станаўленьні Шымборскай стаў яе зборнік вершаў «Гуканьне Еці» (Wołanie do Yeti), які выйшаў у 1957 годзе.

У лірыцы Шымборска аддае перавагу свабоднаму вершу, напісанаму простай, незамыславатай мовай. Вядомы нямецкі літаратурны крытык Марсэл Райх-Ранікі характэрызаваў Шымборску як «найвыбітнейшую паэтэсу сваёй краіны, чыя надзвычай прадуманая, іранічная лірыка мае некаторую скіраванасць ў бок філязофскай лірыкі».

Узнагароды

У 1954 годзе Шымборска была ўзнагароджаная Літаратурнай прэміяй Кракава, у 1963 годзе прэміяй польскага міністэрства культуры, у 1990 годзе прэміяй Зігмунда Каленбаха, у 1991 годзе прэміяй Гётэ, у 1995 годзе прэміяй Гердэра. У тым жа годзе Віслава Шымборска атрымала ганаровы доктарскі тытул познанскага Ўнівэрсытэту імя Адама Міцкевіча. У 1996 годзе разам з прэміяй польскага ПЭН-клуба і прэміяй Самуэля Багуміля Ліндэ, Шымборска была ўзнагароджана Нобэлеўскай прэміяй «за яе творчасьць, якая іранічна-дасканала раскрывае гістарычную і біялягічную сувязь у фрагмэнтах чалавечай рэчаіснасьці».

Асноўныя творы

Dlatego żyjemy (1952)
Pytania zadawane sobie (1954)
Wołanie do Yeti (1957)
Sól (1962)
101 wierszy (1966)
Sto pociech (1967)
Wiersze wybrane (1967)
Poezje wybrane (1967)
Wszelki wypadek (1972)
Wielka liczba (1976)

Ludzie na moście (1986)
Poezje: Poems (edycja dwujęzyczna polsko-angielska) (1989)
Lektury nadobowiązkowe (1992)
Koniec i początek (1993)
Widok z ziarnkiem piasku (1996)
Sto wierszy — sto pociech (1997)
Chwila (2002)
Rymowanki dla dużych dzieci (2003)
Dwukropek (2005)
Tutaj (2009)

Беларускія пераклады

На беларускую мову яе творы пераклалі А. Брусевіч, А. Вярцінскі, Х. Граматовіч, А. Емяльянаў-Шыловіч, М. Казлоўская, А. Лойка, Е. Лось, М. Мартысевіч, К. Маціеўская, Н. Мацяш, С. Прылуцкі, А. Пысін, Н. Русецкая, Я. Семяжон, М. Танк, А. Хадановіч, Я. Чыквін, В. Швед, Ганна Янкута^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14].

Свет, варты вяртання: Лірыка / Пер. з пол. і камент. Н. Мацяш. — Мн.: Мастац. літ., 1991. — 150, [1] с. — (Паэзія народаў свету).
Хвіля: вершы на польскай мове і ў перакладзе на беларускую Ніны Мацяш / Віслава Шымборска. — Мінск: Беларускі кнігазбор, 2005. — 67 с.
Голас у абарону парнаграфіі [Вершы: Дзьве малпы Брэйгеля; Фатаздымак 11 верасьня; Тэрарыст, ён назірае; Сьпіс; Багіня плоднасьці эпохі палеаліту; Нічога двойчы ] // № 6 (57) — 2007. С. 205—208. Пераклаў Сяргей Прылуцкі.
Двукроп’е: вершы / Віслава Шымборска. — Мінск : Про Хрысто, 2010. — 71 с.
Канец і пачатак: выбраныя вершы. — Мінск: І. П. Логвінаў, 2013. — 460 с.
- Канец і пачатак: выбраныя вершы. Другое выданьне. — Логвінаў, 2023. — 460 с.
Партрэт з памяці. — Гутэнбэрг, 2024. — 352 с.

Крыніцы

^ ^а ^б Wisława Szymborska // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ ^а ^б Maria Wisława Szymborska // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
^ Wislawa Szymborska // Babelio (фр.) — 2007.
^ The International Who's Who of Women 2006 — Routledge, 2005. — ISBN 978-1-85743-325-8
^ Polish Nobel winning poet Szymborska dies at 88 — Ройтэрз.
^ Deutsche Nationalbibliothek Record #119449048 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ Szymborska, Wisława, 1923-2012 // CONOR.SI
^ Nie żyje Wisława Szymborska, rmf.fm, 1.2.2012
^ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.
^ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя. — 472 с. — ISBN 985-11-0295-4
^ Усе вершы Шымборскай — па-беларуску. Беларуская служба Радыё «Свабода» (2014-02-10). Праверана 2020-11-12 г.
^ Віслава Шымборская. Вершы
^ Тэрмапілы
^ Партрэт з памяці. — Гутэнберг, 2024. — 352 с.

Літаратура

Шымборская // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя. — 472 с. — ISBN 985-11-0295-4

Вонкавыя спасылкі

[_7757ddc4b2be6717-1] а ^б Wisława Szymborska // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_7f8dab38d05975d3-2] а ^б Maria Wisława Szymborska // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)

[_aede042d230cfbf1-3] Wislawa Szymborska // Babelio (фр.) — 2007.

[_c591de72facab74b-4] The International Who's Who of Women 2006 — Routledge, 2005. — ISBN 978-1-85743-325-8

[_51fcd3806a221b4f-5] Polish Nobel winning poet Szymborska dies at 88 — Ройтэрз.

[_85d7794243cd86bd-6] Deutsche Nationalbibliothek Record #119449048 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_3010079da6d8e87f-7] Szymborska, Wisława, 1923-2012 // CONOR.SI

[8] Nie żyje Wisława Szymborska, rmf.fm, 1.2.2012

[9] Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.

[10] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя. — 472 с. — ISBN 985-11-0295-4

[11] Усе вершы Шымборскай — па-беларуску. Беларуская служба Радыё «Свабода» (2014-02-10). Праверана 2020-11-12 г.

[12] Віслава Шымборская. Вершы

[13] Тэрмапілы

[14] Партрэт з памяці. — Гутэнберг, 2024. — 352 с.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Нарматыўны кантроль
Міжнародныя	FAST МІСН VIAF WorldCat
Нацыянальныя	Нарвэгія Чылі Гішпанія Францыя Зьвесткі НБФ Каталёнія Нямеччына Італія Ізраіль Фінляндыя Бэльгія ЗША Швэцыя Латвія Японія Чэхія Аўстралія Грэцыя Карэя Харватыя Нідэрлянды Польшча Партугалія Расея Ватыкан
Навуковыя	CiNii
Артысты	MusicBrainz
Асобы	Нямецкія біяграфіі Trove
Іншыя	SNAC IdRef