Сьпіс сузор’яў
У гэтым артыкуле пералічаныя 88 сучасных сузор’яў паводле вызначэньня Міжнароднага астранамічнага зьвязу.
Большасьць сучасных сузор’яў, кавалкаў зорнага неба, асабліва ў паўночным паўшар’і, былі прыдуманыя яшчэ бабілёнцамі і грэкамі. Калі эўрапейцы дасканала авалодалі мараходзтвам і адкрылі сабе дзьверы ў паўднёвыя моры, паступова былі прыдуманыя сузор’і і ў паўднёвым паўшар’і. Ня ўсе такія прыдумкі былі ўхваленыя, але ў 1922 годзе Міжнародны астранамічны зьвяз зацьвердзіў сьпіс з 88 сучасных сузор’яў, які базуецца на грунтоўнай працы Пталемэя, Лякайля, Гэвэліюса і іншых астраномаў мінуўшчыны. Эжэн Жазэф Дэльпорт вызначыў дакладныя граніцы паміж сузор’ямі, каб гэтым чынам адзін пункт на зорным небе адназначна належыў толькі аднаму астранамічнаму сузор’ю.
Сучасныя сузор’і
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Сузор’е | Лацінскія назвы | Паходжаньне | Найяскравейшая зорка | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Асноўная | Скароты[1][2] | Родны склон | ||||
| Адзінарог | Monoceros | Mon | Mono | Monocerotis | 1613, Плянцыюс | β Адзінарога |
| Актант | Octans | Oct | Octn | Octantis | 1763, Лякайль | ν Актанта |
| Андрамэда | Andromeda | And | Andr | Andromedae | старажытнае (Пталемэй) | Альфэрац |
| Арол | Aquila | Aql | Aqil | Aquilae | старажытнае (Пталемэй) | Альтаір |
| Арыён | Orion | Ori | Orio | Orionis | старажытнае (Пталемэй) | Рыгель |
| Ахвярнік | Ara | Ara | Arae | Arae | старажытнае (Пталемэй) | β Ахвярніка |
| Баран | Aries | Ari | Arie | Arietis | старажытнае (Пталемэй) | Гамаль |
| Блізьняты | Gemini | Gem | Gemi | Geminorum | старажытнае (Пталемэй) | Полюкс |
| Вадаліў | Aquarius | Aqr | Aqar | Aquarii | старажытнае (Пталемэй) | Садальсуўд |
| Валапас | Boötes | Boo | Boot | Boötis | старажытнае (Пталемэй) | Арктур |
| Валасы Бэрэнікі | Coma Berenices | Com | Coma | Comae Berenices | 1603, Uranometria, вынесена з Ільва | β Валасоў Бэрэнікі |
| Ветразі | Vela | Vel | Velr | Velorum | 1763, Лякайль, вынесена з Карабля Арго | Рэгар |
| Возьнік | Auriga | Aur | Auri | Aurigae | старажытнае (Пталемэй) | Капэля |
| Воўк | Lupus | Lup | Lupi | Lupi | старажытнае (Пталемэй) | α Воўка |
| Вялікая Мядзьведзіха | Ursa Major | UMa | UMaj | Ursae Majoris | старажытнае (Пталемэй) | Аліёт |
| Вялікі Пёс | Canis Major | CMa | CMaj | Canis Majoris | старажытнае (Пталемэй) | Сырыюс |
| Гадзіньнік | Horologium | Hor | Horo | Horologii | 1763, Лякайль | α Гадзіньніка |
| Ганчакі | Canes Venatici | CVn | CVen | Canum Venaticorum | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | Сэрца Карла |
| Гідра | Hydra | Hya | Hyda | Hydrae | старажытнае (Пталемэй) | Альфард |
| Голуб | Columba | Col | Colm | Columbae | 1592, Плянцыюс, вынесена зь Вялікага Пса | Факт |
| Груган | Corvus | Crv | Corv | Corvi | старажытнае (Пталемэй) | Гіена |
| Гэркулес | Hercules | Her | Herc | Herculis | старажытнае (Пталемэй) | Карнэфорас |
| Дзева | Virgo | Vir | Virg | Virginis | старажытнае (Пталемэй) | Сьпіка |
| Дэльфін | Delphinus | Del | Dlph | Delphini | старажытнае (Пталемэй) | Ротанэў |
| Журавель | Grus | Gru | Grus | Gruis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | Альнаір |
| Жывапісец | Pictor | Pic | Pict | Pictoris | 1763, Лякайль | α Жывапісца |
| Жырафа | Camelopardalis | Cam | Caml | Camelopardalis | 1613, Плянцыюс[a] | β Жырафы |
| Залатая Рыба | Dorado | Dor | Dora | Doradus | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Залатой Рыбы |
| Заяц | Lepus | Lep | Leps | Leporis | старажытнае (Пталемэй) | Арнэб |
| Зьмеядзержнік | Ophiuchus | Oph | Ophi | Ophiuchi | старажытнае (Пталемэй) | Рас Альгаге |
| Зьмяя[b] | Serpens | Ser | Serp | Serpentis | старажытнае (Пталемэй) | Унукальгай |
| Індзеец | Indus | Ind | Indi | Indi | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Індзейца |
| Казярог | Capricornus | Cap | Capr | Capricorni | старажытнае (Пталемэй) | Дэнэб Альгедзі |
| Карма | Puppis | Pup | Pupp | Puppis | 1763, Лякайль, вынесена з Карабля Арго | Наос |
| Касіяпэя | Cassiopeia | Cas | Cass | Cassiopeiae | старажытнае (Пталемэй) | Шэдар |
| Келіх | Crater | Crt | Crat | Crateris | старажытнае (Пталемэй) | Алькес |
| Компас | Pyxis | Pyx | Pyxi | Pyxidis | 1763, Лякайль | α Компаса |
| Крыж | Crux | Cru | Cruc | Crucis | 1603, Uranometria, вынесена з Цэнтаўра | Акрукс |
| Кіль | Carina | Car | Cari | Carinae | 1763, Лякайль, вынесена з Карабля Арго | Канопус |
| Кіт | Cetus | Cet | Ceti | Ceti | старажытнае (Пталемэй) | Дэнэб Кайтас |
| Лебедзь | Cygnus | Cyg | Cygn | Cygni | старажытнае (Пталемэй) | Дэнэб |
| Леў | Leo | Leo | Leon | Leonis | старажытнае (Пталемэй) | Рэгул |
| Лятучая Рыба | Volans | Vol | Voln | Volantis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | β Лятучай Рыбы |
| Ліра | Lyra | Lyr | Lyra | Lyrae | старажытнае (Пталемэй) | Вэга |
| Лісічка | Vulpecula | Vul | Vulp | Vulpeculae | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | α Лісічкі |
| Малая Мядзьведзіха | Ursa Minor | UMi | UMin | Ursae Minoris | старажытнае (Пталемэй) | Палярная зорка |
| Малы Конь | Equuleus | Equ | Equl | Equulei | старажытнае (Пталемэй) | Кітальфа |
| Малы Леў | Leo Minor | LMi | LMin | Leonis Minoris | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | Прэцыпуя |
| Малы Пёс | Canis Minor | CMi | CMin | Canis Minoris | старажытнае (Пталемэй) | Працыён |
| Муха | Musca | Mus | Musc | Muscae | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Мухі |
| Мікраскоп | Microscopium | Mic | Micr | Microscopii | 1763, Лякайль | γ Мікраскопа |
| Навугольнік | Norma | Nor | Norm | Normae | 1763, Лякайль | γ2 Навугольніка |
| Паўднёвая Гідра | Hydrus | Hyi | Hydi | Hydri | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | β Гідры |
| Паўднёвая Карона | Corona Australis | CrA | CorA | Coronae Australis | старажытнае (Пталемэй) | α Паўднёвай Кароны |
| Паўднёвая Рыба | Piscis Austrinus | PsA | PscA | Piscis Austrini | старажытнае (Пталемэй) | Фамальгаўт |
| Паўднёвы Трыкутнік | Triangulum Australe | TrA | TrAu | Trianguli Australis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | Атрыя |
| Паўлін | Pavo | Pav | Pavo | Pavonis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Паўліна |
| Паўночная Карона | Corona Borealis | CrB | CorB | Coronae Borealis | старажытнае (Пталемэй) | α Паўночнай Кароны |
| Печ | Fornax | For | Forn | Fornacis | 1763, Лякайль | Форнацыс |
| Помпа | Antlia | Ant | Antl | Antliae | 1763, Лякайль | α Помпы |
| Пэгас | Pegasus | Peg | Pegs | Pegasi | старажытнае (Пталемэй) | Эніф |
| Пэрсэй | Perseus | Per | Pers | Persei | старажытнае (Пталемэй) | Мірфак |
| Разец | Caelum | Cae | Cael | Caeli | 1763, Лякайль | α Разца |
| Райская Птушка | Apus | Aps | Apus | Apodis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Райскай Птушкі |
| Рак | Cancer | Cnc | Canc | Cancri | старажытнае (Пталемэй) | Альтарф |
| Рыбы | Pisces | Psc | Pisc | Piscium | старажытнае (Пталемэй) | Альфэрг |
| Рысь | Lynx | Lyn | Lync | Lyncis | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | α Рысі |
| Сетка | Reticulum | Ret | Reti | Reticuli | 1763, Лякайль | α Сеткі |
| Скарпіён | Scorpius | Sco | Scor | Scorpii | старажытнае (Пталемэй) | Антарэс |
| Скульптар | Sculptor | Scl | Scul | Sculptoris | 1763, Лякайль | α Скульптара |
| Сталовая Гара | Mensa | Men | Mens | Mensae | 1763, Лякайль | α Гары-Стала |
| Страла | Sagitta | Sge | Sgte | Sagittae | старажытнае (Пталемэй) | γ Стралы |
| Стралец | Sagittarius | Sgr | Sgtr | Sagittarii | старажытнае (Пталемэй) | Каўс Аўстраліс |
| Сэкстант | Sextans | Sex | Sext | Sextantis | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | α Сэкстанта |
| Трыкутнік | Triangulum | Tri | Tria | Trianguli | старажытнае (Пталемэй) | β Трыкутніка |
| Тукан | Tucana | Tuc | Tucn | Tucanae | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Тукана |
| Тэлескоп | Telescopium | Tel | Tele | Telescopii | 1763, Лякайль | α Тэлескопа |
| Фэнікс | Phoenix | Phe | Phoe | Phoenicis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | Анкаа |
| Хамэлеон | Chamaeleon | Cha | Cham | Chamaeleontis | 1603, Uranometria, прапанавана Кейсэрам і дэ Гаўтманам | α Хамэлеона |
| Цмок | Draco | Dra | Drac | Draconis | старажытнае (Пталемэй) | Этамін |
| Цыркуль | Circinus | Cir | Circ | Circini | 1763, Лякайль | α Цыркуля |
| Цэнтаўр | Centaurus | Cen | Cent | Centauri | старажытнае (Пталемэй) | Альфа Цэнтаўра |
| Цэфэй | Cepheus | Cep | Ceph | Cephei | старажытнае (Пталемэй) | Альдэрамін |
| Цялец | Taurus | Tau | Taur | Tauri | старажытнае (Пталемэй) | Альдэбаран |
| Шалі | Libra | Lib | Libr | Librae | старажытнае (Пталемэй) | Зубэн эль Шэмалі |
| Шчыт | Scutum | Sct | Scut | Scuti | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | α Шчыта |
| Эрыдан | Eridanus | Eri | Erid | Eridani | старажытнае (Пталемэй) | Ахернар |
| Яшчарка | Lacerta | Lac | Lacr | Lacertae | 1690, Firmamentum Sobiescianum, Гэвэліюс | α Яшчаркі |
Скасаваныя сузор’і
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Да вызначэньня IAU былі і іншыя сузор’і, якія цяпер можна знайсьці ў старых атлясах і ў спасылках. Найбольш адметным зьяўляецца Карабель Арго, адно з 48 сузор’яў Пталемэя.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы і заўвагі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ The Constellations (анг.). International Astronomical Union. Праверана 14 жніўня 2012 г.
- ^ NASA Dictionary of terms for Aerospace Use - table V, Constellations (анг.)
- Заўвагі
- ^ Сузор’і Жырафы, Голуба і Адзінарога, прапанаваныя Пэтрам Плянцыюсам у 1592 і 1613 гадох, часта памылкова прыпісваюцца Якабу Барчу і Аўгустыну Рае
- ^ Зьмяю падзяляюць на Галаву Зьмяі і Хвост Зьмяі.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Кароткі тлумачальнік астранамічных тэрмінаў // Аструм 8
| ||||||||||||||||||||||||||||||||