Македонскі фронт
Македонскі фронт Тэсалёніцкі фронт Салуньскі фронт | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| |||||||||
Супернікі | |||||||||
.svg)  Баўгарыя.svg){kind=small} Нямеччына |  Сэрбія Францыя.svg){kind=small} Брытанская імпэрыя.svg){kind=small} Італія Расея да 1917.svg){kind=small} Грэцыя з 1917 | ||||||||
Камандуючыя | |||||||||
| Аўгуст фон Макэнзэн Уладзімер Вазаў Нікола Жэкаў Георг Стаянаў-Тодараў | Петар Боявіч Жываін Мішыч Джордж Мілн Адольф Гіёма Марыюс Сарайль Франшэ д'Эсперэ Міхаіл Дзітэрыхс Максім Ляонцьеў Панаёціс Дангліс | ||||||||
Колькасьць | |||||||||
| 619 000 салдатаў 2 069 гармат 2 682 кулямёты 200 самалётаў (пачатак 1918 году | 600 00 салдатаў 1 850 гармат 2 539 кулямётаў 80 самалётаў (на пачатак 1918 году[1] | ||||||||
Страты | |||||||||
| невядома | невядома | ||||||||
Македонскі фронт, Тэсалёніцкі фронт, Салунскі фронт — фронт баявых дзеяньняў, які ўзьнік у Першую сусьветную вайну ў кастрычніку — лістападзе 1915 году пасьля высадкі ў Тэсалёніках, на тэрыторыі Грэцыі, англа-францускага экспэдыцыйнага корпусу.
Менавіта на гэтым фронце адбыліся першыя братаньні Першай сусьветнай вайны паміж баўгарскімі і расейскімі салдатамі[2].
Высадка англа-францускага экспэдыцыйнага корпусу
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Высадка першых эшалёнаў французаў пачалася раным рана на набярэжнай у заходняй частцы тэсалёніцкай гавані, куды яшчэ ўначы сталі сьцякацца натоўпы цікаўных. У порце да таго часу стаялі некалькі вялікіх акіянскіх параходаў пад аховай францускіх і ангельскіх мінаносцаў; на зьнешнім ж рэйдзе Салёнікаў стаялі браняносцы і браніраваныя крэйсэры. Высадка была праведзена ва ўзорным парадку. Грэцкія жандары ўвесь час стрымлівалі націск натоўпу цікаўных. На набярэжнай знаходзіліся камэндант тэсалёніцкай крэпасьці палкоўнік Мэсалас і францускія палкоўнікі Бускэ й Бартэ, якія прыбылі зь Ніша ў суправаджэньні францускага вайсковым аташэ. Побач зь імі знаходзіліся некалькі сэрбскіх штаб-афіцэраў і шэраг францускіх і ангельскіх грамадзянскіх чыноў. Францускія войскі высаджваліся па ротах ва ўзорным парадку і з барабанным боем накіроўваліся на галоўны зборны пункт. Адзін атрад неадкладна быў вылучаны для аховы чыгункі, якая вяла да сэрбскай граніцы[3].
Адкрыцьцё Тэсалёніцкага фронту
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Першапачаткова экспэдыцыйны корпус складаўся з 5 брытанскіх і 3 францускіх дывізій, усяго 150 тысячаў чалавек, начале з генэралам Марысам Сарайля. Пазьней корпус быў разгорнуты ва Ўсходнюю армію, якой са сьнежня 1917 году камандаваў генэрал Адольф Гіёма, а з чэрвеня 1918 году — генэрал Л. Ф. Франше. На працягу 1916 году ў склад арміі былі ўключаны 2-я Асобая расейская пяхотная брыгада (генэрал-маёра Дзітэрыхсу) і 4-я Асобая расейская пяхотная брыгада (генэрал-маёра Лявонцьева) (прыкладна 18 тысячаў чалавек).
Фронт быў створаны для аказаньня дапамогі сэрбскай арміі і сумеснага адбіцьця аўстра-нямецка-баўгарскага наступу на Сэрбію.
Супярэчнасьці паміж краінамі Антанты і імкненьне перакласьці адзін на аднаго асноўную цяжар гэтай апэрацыі прывялі да таго, што дапамога саюзьнікаў была недастатковай і запозьненай. Напрыканцы 1915 году Сэрбія была акупаваная, а войскі Антанты адышлі ў раён гораду Тэсалёнікі. Саюзьнікам супрацьстаялі 2 баўгарскія арміі, узмоцненыя нямецкімі часткамі — усяго 13 пяхотных дывізій.
1916 год
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Па ўмовах дамовы з Румыніяй, згодня зь якой яна павінна была ўступіць у вайну на баку Антанты, саюзьнікі заплянавалі ў жніўні 1916 году наступл расейска-румынскіх войскаў на поўдзень ад Дуная, а Салёніцкай арміі (5 ангельскіх, 4 францускіх, 6 сэрбскіх, 1 італьянская пяхотныя дывізіі і адна расейская пяхотная брыгада) — у кірунку да рак Вардар і Струму. Прэвэнтыўны наступ баўгарскіх войскаў 17 жніўня значна аслабіў Тэсалёніцкаю армію. Яе наступ, пачаты 1 верасьня, скончылася ў лістападзе 1916 году выхадам саюзных войскаў на лінію Гэўгэліі (Джэўджэлія) — Корчы і захопам раёну Манастыра.
17 жніўня, у дзень падпісаньня пагадненьня з Румыніяй, баўгары самі перайшлі ў наступ на арміі генэрала Сарайля, нанёсшы ўдары адначасова па абодвум слабым флянгам саюзьнікаў у раёне Дойрану і ў Заходняй Македоніі. Хуткаму наступу баўгараў спрыяла захаваньне нэўтралітэту Грэцыяй. У гэты час у апошняй разгарнулася адкрытая канфрантацыя паміж палітычным лягэрам раялістаў, прыхільнікаў караля Канстанціна I, і лібэралаў, прыхільнікаў прэм’ер-міністра Элефтэрыяса Вэнізэласу. Апошнія выступалі за неабходнасьць неадкладнага ўступленьня Грэцыі ў вайну, кароль наадварот хацеў як мага даўжэй захоўваць за Грэцыяй нэўтралітэт. Нарэшце, палітычная барацьба абярнулася для Грэцыі Нацыянальным расколам.
У момант прыбыцьця войскаў генэрала Дзітэрыхса на Тэсалёніцкі фронт няўдала ўступіла ў вайну Румынія, адразу пачаўшы цярпець паразы. Войскам Салёніцкага фронту давялося тэрмінова ратаваць новага саюзьніка, і Вярхоўны камандуючы міжсаюзьніцкімі войскамі генэрал Сарайль кінуў 2-ю Асобную брыгаду, канцэнтраваньне якой яшчэ не было завершана, на ліквідацыю прарыву баўгараў, якія здолелі апярэдзіць наступ ўсяго Тэсалёніцкага фронту ў падтрымку Румыніі.
На фракійскімі ўзьбярэжжа баўгары замацаваліся на ўсходнім беразе ракі Струмы і занялі гораду Сэрэс і Драму, а 24 жніўня занялі порт Кавалу, выйшаўшы на ўзьбярэжжа Эгейскага мора, а грэцкія гарнізоны на іх шляху проста склалі зброю і былі накіраваныя немцамі ў палон у Сылезію.
Францыя здачу Кавалы расцаніла як здраду з боку грэцкага ўраду і саюзнаму флёту давялося выбіваць баўгарскі атрад з порту Кавалы з дапамогай артылерыі.
Неўзабаве стала відавочны характар баўгарскага наступу на гэтым напрамку, і што асноўны ўдар баўгарамі наносіцца ў напрамку на Манастыр-Острава, супраць Сэрбскай арміі. 1-я баўгарская армія тут атакавала левае крыло 3-й сэрбскай арміі і адкінула яе да Костуру ад Лэрыны, а левы флянг Дунайскай дывізіі да Астроўскага возэра. Сэрбам давялося пакінуць Флёрыну, Баніцыі, а 23 жніўня баўгары захапілі лінію вышынь у раёне Моглены. У выніку баўгарам ўдалося ахапіць з двух бакоў групоўку саюзных войскаў.
Такое становішча непакоіла Сарайля, які сабраў 20 жніўня ў сябе ўсіх старэйшых военачальнікаў саюзных кантынгентаў. На нарадзе абмяркоўвалася пытаньне аб тэрміновым сканцэнтраваньні ўсіх сіл на напрамку баўгарскіх удараў і адбіцьця іх нападаў, а таксама пра пераход у наступ на заходнім, сэрбскім кірунку.
На небясьпечны адрэзак Сэрбскае камандаваньне перакінула Вардарскую дывізію і 1-ю Цімокскую брыгаду са складу 2-й арміі. На левым жа флянгу, на поўдзень ад возера Острава, Сарайль хацеў стварыць моцную групоўку ў складзе 2-й францускіх дывізій і расейскай 2-й Асобай брыгады пад агульным камандаваньнем камандуючага францускай Усходняй арміяй генэрала Карданье. У задачу гэтай групоўкі ўваходзіў абыход правага флянгу баўгараў пераходам ўздоўж горнага сьцягу Баба Нарэцка на Флёрыну і Манастыр (Бітала).
2-я Асобая брыгада Дзітэрыхса апынулася, разам са слабымі колькасна 57-й і 156-й францускімі дывізіямі, у складзе ўдарнай групоўкі, у задачу якой было пастаўлена сваім манэўрам вырашыць зыход маючай адбыцца бітвы. Са складу расейскай брыгады ў гэты момант быў гатовы да тэрміновым выступу толькі 3-ці асобны полк.
Першы бой расейска-францускіх частак на Тэсалёніцкім фронце адбыўся 10 верасьня 1916 году. Пасьля адбіцьця нападу баўгарскай пяхоты саюзьнікі пачалі падрыхтоўку да заняцьця гораду Манастыр (Бітола) на поўдні сэрбскай Македоніі, галоўны ўдар наносілі войскі Ўсходняга ўчастку фронту. Нягледзячы на цяжкія горныя ўмовы, у якіх даводзілася праводзіць наступ, 17 верасьня саюзьнікі авалодалі вырашальнай пазыцыяй на подступах да Манастыра — горадам Флёрына і адна з мэтаў наступу была дасягнутая — пачаўся адыход баўгараў на поўнач.
1917—1918 гады
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Увесну 1917 году сілы саюзьнікаў налічвалі 24 дывізіі — 6 францускіх, 6 сэрбскіх, 7 брытанскіх, 3 грэцскіх, 1 італьянскую і 2 расейскія брыгады. Нязначныя тактычныя вынікі былі дасягнуты саюзьнікамі на Тэсалёніцкім фронце пры наступе ў красавіку 1917 году. У траўні 1918 году 3 грэцкія дывізіі і 1 француская брыгада атрымалі вялікую перамогу ў бітве пры Скра. Рашучы пералом у становішчы на фронце быў дасягнуты ў выніку наступу Салёніцкай арміі, пачатага 15 верасьня 1918 году. Да канца гэтай апэрацыі баўгарскія войскі і 11-я нямецкая армія былі разьбітыя, і 29 верасьня Баўгарыя капітулявала. Саюзьніцкія войскі перарвалі камунікацыі паміж Нямеччынай і Баўгарыяй і атрымалі магчымасьць для нанясеньня флянгавага ўдару па цэнтральным дзяржавам, што зьявілася пачаткам разгрому аўстра-нямецкай кааліцыі.
Лёс расейскіх войскаў
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Пасьля прыняцьця бальшавіцкім урадам Дэкрэту аб міры расейскія салдаты запатрабавалі неадкладнага вяртаньня на радзіму. Аднак францускае камандаваньне заявіла, што Дэкрэт аб міры не распаўсюджваецца на расейскія войскі за граніцай. Французы адхілілі ў ад камандаваньня кіраўніцтва расейскіх брыгад.
Напрыканцы лютага 1918 году расейскія войскі былі падзеленыя на тры катэгорыі (групы): вайсковыя добраахвотнікі, адпраўленыя ў Францыю, працоўныя рабочыя і асобы, якія патрабавалі неадкладнага вяртаньня ў Расею (іх адаслалі ў Паўночную Афрыку).
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ История Первой мировой войны 1914—1918 гг. // под редакцией И. И. Ростунова. — В 2-х тт. — Т. 2. — М.: Наука, 1975. — С. 512.
- ^ Болгария в Первой мировой войне
- ^ Иллюстрированный художественно-литературный журнал «Искры», 11-ое октября 1915 года № 40
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Owen, Collinson (2012). Salonica and After the Sideshow That Ended the War. Charleston, SC: Forgotten Books. ASIN B008VGLK3Q.
- Dieterich, Alfred (1928). Weltkriegsende an der mazedonischen Front [The End of the World War at the Macedonian Front] (in German). Berlin: Gerhard Stalling. OCLC 248900490.
- Falls, C. (1996) [1933]. Military Operations Macedonia: From the Outbreak of War to the Spring of 1917. History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence. I (Imperial War Museum and Battery Press ed.). London: HMSO. ISBN 0-89839-242-X.
- Falls, C. (1996) [1935]. Military Operations Macedonia: From the Spring of 1917 to the End of the War. History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence. II (Imperial War Museum and Battery Press ed.). Nashville, TN: HMSO. ISBN 0-89839-243-8.
- Villari, Luigi (1922). The Macedonian Campaign. London: T. Fisher Unwin. OCLC 6388448. Retrieved 13 September 2015.
- Omiridis Skylitzes, Aristeidis (1961). Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Πρώτον Παγκόσμιον Πόλεμον, Τόμος Δεύτερος, Η Συμμετοχή της Ελλάδος εις τον Πόλεμον 1918 [Hellenic Army During the First World War 1914–1918: Hellenic Participation in the War 1918] (in Greek). II. Athens: Hellenic Army History Department.
- Geramanis, Athanasios (1980). Πολεμική Ιστορία Νεωτέρας Ελλάδος: Επιχειρήσεις εν Μακεδονία κατά τον Α' παγκόσμιον πόλεμον 1915–1918 [Military History of Modern Greece Operations in Macedonia During WWI 1915–1918] (in Greek). IV. Athens: Kefallinos.
- Palmer, Alan (2011). The Gardeners of Salonika: The Macedonian Campaign 1915-1918. Faber & Faber. ISBN 978-0-571-28093-3.
- Vaidis, Theodoros (1979). Η Βιβλος του Ελευθεριου Βενιζελου:Ιστορια της Νεωτερας Ελλαδος, 1917–1922 [The Bible of Eleftherios Venizelos: History of Modern Greece, 1917–1922] (in Greek). IV. Athens: Smyrniotakis.
- Данилов Ю. Н. Русские отряды на французском и македонском фронтах, 1916—1918 гг. — Париж, 1933.
- Корсун М.Г.:Балканскі фронт ПСВ
- Цветков В. Ж. Генерал Дитерихс.