Мацей Радзівіл

Мацей Радзівіл
лац. Maciej Radzivił
	Мацей Радзівіл
	; Герб Трубы
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	10 лістапада 1749; Варшава, Рэч Паспалітая;
Памёр	2 верасьня 1800 (50 гадоў); Добрут[d], Гміна Ароньска[d], Шыдлавецкі павет, Мазавецкае ваяводзтва, Польшча;
Род	Радзівілы
Бацькі	Лявон Міхал Радзівіл; Ганна з Мыцельскіх
Жонка	Альжбета з Хадкевічаў
Дзеці	Антаніна, Канстантын
Дзейнасьць	кампазытар, лібрэтыст

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Мацей Радзівіл (неадназначнасьць).

Мацей Радзівіл (10 лістапада 1749 — 2 верасьня 1800) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, кампазытар і драматург^[2]. Падкаморы вялікі літоўскі (1786—1790), кашталян віленскі (з 1790).

Валодаў маёнткамі на тэрыторыі сучасных Летувы і Польшчы, на Беларусі — Паланэчкай, Крошынам ды іншымі.

Мацей Радзівіл — аўтар лібрэта да першай беларускай прафэсійнай опэры «Агатка» 1784 году, упершыню пастаўленай у Нясьвіжы (Наваградзкі павет, Вялікае Княства Літоўскае).

Біяграфія

Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў, сын Лявона Міхала, стражніка польнага літоўскага, і Ганны з Мыцельскіх. Атрымаў хатнюю адукацыю ў Нясьвіжы. Вандраваў Эўропай, наведаў Дрэздэн, Гданьск, Карлавы Вары, Прагу^[3].

3 канца 1770-х гадоў зблізіўся з ваяводам віленскім Каралем Станіславам Радзівілам «Пане Каханку». Абіраўся паслом на сойм 1780 году, займаў пасады падкаморыя вялікага літоўскага (з 1786 году) і кашталяна віленскага (з 1790 году).

У вайну Расеі з Рэччу Паспалітай (1792 год) перадаў у карыстаньне войску Вялікага Княства Літоўскага замкі, арсэналы і радзівілаўскую міліцыю, якімі распараджаўся як апякун малалетняга Дамініка Гераніма Радзівіла, за што атрымаў падзяку ад Чатырохгадовага сойму (1788—1792 гады).

У 1793 годзе ў складзе Камісіі паліцыі Вялікага Княства Літоўскага. Браў удзел у падрыхтоўцы паўстаньня Тадэвуша Касьцюшкі (1794 год), уваходзіў у склад Найвышэйшай літоўскай рады (сябра дэпутацыі публічнага скарбу). Дараваў асабістую волю сваім сялянам, якія бралі ўдзел у паўстаньні. У кастрычніку 1794 году, занепакоены радыкалізацыяй паўстаньня, выехаў у Галіччыну.

За ўдзел у паўстаньні расейскія ўлады адабралі ў Мацея Радзівіла права апекі над малалетнім князем Дамінікам. У канцы жыцьця знаходзіўся ў сваім маёнтку Паланэчка (Наваградзкае ваяводзтва), які на пэўны час зрабіўся культурным асяродкам у краі.

У шлюбе з Альжбетай Хадкевіч меў дачку Антаніну і сына Канстантына.

Творчасьць

У творчасьці Мацея Радзівіла сэнтымэнталізм і клясыцызм спалучаліся зь перадрамантычнымі тэндэнцыямі.

У якасьці драматурга дэбютаваў у 1784 годзе, калі да прыезду караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага паставіў у Нясьвіжы опэру «Агатка, або Прыезд пана» (лібрэта Мацея Радзівіла, музыка Яна Давіда Голянда). Пазьней опэра ставілася ў Варшаве, Любліне, Вільні, Львове; з 1799 году выконвалася ў 2-актавай вэрсіі над назвай «Добры пан — бацька для падданых» і карысталася папулярнасьцю да канца 1820-х гадоў. У опэры паэтызаваліся людзі з народу, даводзілася патрэбу палегчыць долю сялянаў, паказвалася, што цяжкая сялянская праца ёсьць асновай усеагульнага дабрабыту.

У 1786 годзе да імянінаў Караля Станіслава Радзівіла ў Альбе пад Нясьвіжам паставілі опэру «Войт альбанскага сяленьня» (лібрэта і музыка Мацея Радзівіла), дзе асуджалася жорсткае абыходжаньне зь сялянамі.

Іншыя музычныя творы Мацея Радзівіла: дывэртысмэнт, саната, сэрэнада, 6 палянэзаў. Апроч таго, пісаў вершы.

Галерэя

Іканаграфія Мацея Радзівіла
Невядомы мастак, па 1791 г.
Невядомы мастак, XVIII ст.
Невядомы мастак, каля 1800 г.
Невядомы мастак, каля 1800 г.

Крыніцы

^ Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 84.
^ Пазднякоў В. Радзівіл Мацей // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 492.
^ Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4. [1]

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Дадномава В. Нясвіжскі маэстра // Мастацтва. № 3, 1994.
Дадномава В. Опера «Агатка» і яе месца ў еўрапейскай культурнай прасторы // Мастацтва. № 9, 1995.
Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.

Вонкавыя спасылкі

РАДЗІВІЛ Мацей. Спадчына. Праверана 27 студзеня 2011 г.

[_8ca2883d61f9694e-1] Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 84.

[2] Пазднякоў В. Радзівіл Мацей // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 492.

[3] Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4. [1]

[1]

[2]

[3]