Вайна ў Віетнаме

Вайна ў Віетнаме
Дата:	1959 — 30.04.1975
Месца:	Віетнам, Лаос, Камбоджа
Вынік:	Вайсковая перамога Паўночнага Віетнама
Тэрытарыяльныя; зьмены:	Узьяднаньне Віетнама
	Супернікі
Рэспубліка Віетнам ; ЗША ; Паўднёвая Карэя ; Тайлянд ; Аўстралія ; Новая Зэляндыя; Філіпіны	Паўночны Віетнам ; НФВПВ ; Кітай ; СССР ; Паўночная Карэя

Вайна ў Віетнаме — ваенны канфлікт, які адбываўся на тэрыторыях Віетнаму, Лаосу і Камбоджы з 26 верасьня 1959 году да 30 красавіка 1975 году. Асноўнымі супернікамі ў вайне былі камуністычны Паўночны Віетнам разам з камуністычнымі саюзьнікамі і урад Паўднёвага Віетнаму пры падтрымцы Злучаных Штатаў Амэрыкі і іншых краінаў^[1]. Вайна завяршылася захопам Сайгону паўночнавіетнамскай арміяй у красавіку 1975 году. А ў наступным годзе Паўночны і Паўднёвы Віетнам былі аб’яднаныя ў адну дзяржаву. Вайна лічыцца адным з эпізодаў халоднай вайны^[2]. Вайна доўжылася каля 19 гадоў, а таксама сталася каіталізатарам для разьвязваньня грамадзянскай вайны ў Лаосе і Камбоджы, ва ўсім трох краінах па выніку ўсталяваліся камуністычныя рэжымы.

Існуюць некалькі канкуруючых поглядаў на канфлікт. Паўночны Віетнам і Нацыянальны фронт вызваленьня разлядалі вайну як барацьбу супраць сілаў ЗША ў каляніяльнай вайне і як працяг Першай Віетнамскай вайны супраць сілаў з Францыі, а затым і ЗША^[3], асабліва на тле правалу выкананьняў палажэньняў Жэнэўскай канфэрэнцыі 1954 году, якая заклікала да свабодных выбараў у Паўднёвым Віетнаме. Між тым, з боку сілаў Паўночнага Віетнаму вайна таксама разглядаласяя як грамадзянская або вызваленчая, асабліва на пачатку і на пазьнейшых этапах пасьля таго як ЗША узялі паўзу ва ўдзелу ў канфлікце ў пэрыяд з 1965 па 1970 год^[3]^[4]. З пункту гледжаньня часовага ўраду Паўднёвага Віетнаму, пераемніка Віетконга, вайна зьяўлялася часткай значных сацыяльных зьмяненьняў у Віетнаме пасьля Другой сусьветнай вайны і першапачаткова інтэрпрытавался як рэвалюцыйная вайна пры падтрымцы Ханою^[5]^[6]. Паўднёвы Віетнам разглядаў вайну як грамадзянскую і абарончую вайну супраць камунізму^[4]^[7], спрабуючы абараніць свае хаты і сем’і ад камуністычнага тэрору^[8]. У сваю чаргу ўрад ЗША разглядаў свой удзел у вайне як спосаб прадухіленьня захопу Паўднёвага Віетнаму камуністычнымі сіламі. Удзел ЗША ў вайне абумоўліваўся тэорыяй даміно, то бок палітыкай стрымліваньня распаўсюджваньня камунізму па сьвеце^[9].

Не зважаючы на Парыскае мірнае пагадненьне, якое было складзенае і падпісанае ўсімі бакамі ў студзені 1973 году баявыя дзеяньні працягваліся. Сайгон і Ханой спрабавалі захапіць тэрыторыі адзін аднаго, а рэжым спыненьня агню быў парушаны празь некалькі дзён пасьля ягонага ўсталяваньня^[10]. У ЗША і Заходнім сьвеце назіраўся вялікі рух супраць вайны ў Віетнаме, які разьвіўся як частка больш буйной контракультуры — найбуйнейшы антываенны рух да гэтага моманту ў гісторыі^[11]. Вайна зьмяніла дынаміку ў адносінах паміж капіталістычным і сацыялістычным блёкамі^[12], і істотна паўплывала на палітычны ляндшафт у Злучаных Штатах і большай частцы Заходняй Эўропы^[13]. Вайна ў ЗША выклікала тое, што называлася віетнамскім сындромам, грамадзкай непрыязнасьцю да амэрыканскіх вайскоўцаў за мяжой^[14], што разам з Ўотэргейцкім скандалам спрыяла крызісу даверу, які закрануў Злучаныя Штаты ў 1970-х гадох^[15].

Крыніцы

^ Вайна ў Віетнаме ў энцыкляпэдыі Britannica (анг.)
^ Lind, Michael (1999). «Vietnam, The Necessary War: A Reinterpretation of America’s Most Disastrous Military Conflict». The New York Times.
^ ^а ^б Nguyễn, Liên-Hằng T. (2012). «Hanoi’s War: An International History of the War for Peace in Vietnam». University of North Carolina Press. ISBN 9781469601663.
^ ^а ^б «Vietnam: Explaining America’s Lost War». Reviews in History. Institute of Historical Research.
^ Elliott, David W. P. (2007). «The Vietnamese War: Revolution and Social Change in the Mekong Delta, 1930—1975». M.E. Sharpe. ISBN 9780765606037.
^ Donnell, John C; Pauker, Guy J; Zasloff, Joseph J (March 1965). «Viet Cong Motivation and Morale in 1964: A Preliminary Report»(недаступная спасылка). Defense Technical Information Center.
^ Nguyễn, Nathalie Huỳnh Châu (2016). «South Vietnamese Soldiers: Memories of the Vietnam War and After». ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781440832413.
^ Wiest, Andrew (October 2009). «Vietnam’s Forgotten Army: Heroism and Betrayal in the ARVN». NYU Press. ISBN 9780814794678.
^ Steven Mintz. «The Vietnam War». Digital History.
^ «War for Peace in Vietnam». HistoryNet.
^ Zimmerman, Bill (2017-10-24). «The Four Stages of the Antiwar Movement». The New York Times.
^ Thee, Marek (1976). «The Indochina Wars: Great Power Involvement — Escalation and Disengagement». Journal of Peace Research.
^ Marlantes, Karl (2017). «Vietnam: The War That Killed Trust». The New York Times.
^ Kalb, Marvin (22 January 2013). «It’s Called the Vietnam Syndrome, and It’s Back». Brookings Institution.
^ Horne, Alistair (2010). «Kissinger’s Year: 1973». Phoenix Press. — С. 370—371. — ISBN 978-0-7538-2700-0.

Вонкавыя спасылкі

Дэталёвая бібліяграфія Віетнамскай вайны.
Амэрыканскае войска ў Віетнаме. Афіцыйная гісторыя амэрыканскага войска.

Гэта — накід артыкула па гісторыі. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

[1] Вайна ў Віетнаме ў энцыкляпэдыі Britannica (анг.)

[2] Lind, Michael (1999). «Vietnam, The Necessary War: A Reinterpretation of America’s Most Disastrous Military Conflict». The New York Times.

[Hanois_War-3] а ^б Nguyễn, Liên-Hằng T. (2012). «Hanoi’s War: An International History of the War for Peace in Vietnam». University of North Carolina Press. ISBN 9781469601663.

[history.ac.uk-4] а ^б «Vietnam: Explaining America’s Lost War». Reviews in History. Institute of Historical Research.

[5] Elliott, David W. P. (2007). «The Vietnamese War: Revolution and Social Change in the Mekong Delta, 1930—1975». M.E. Sharpe. ISBN 9780765606037.

[6] Donnell, John C; Pauker, Guy J; Zasloff, Joseph J (March 1965). «Viet Cong Motivation and Morale in 1964: A Preliminary Report»(недаступная спасылка). Defense Technical Information Center.

[7] Nguyễn, Nathalie Huỳnh Châu (2016). «South Vietnamese Soldiers: Memories of the Vietnam War and After». ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781440832413.

[8] Wiest, Andrew (October 2009). «Vietnam’s Forgotten Army: Heroism and Betrayal in the ARVN». NYU Press. ISBN 9780814794678.

[9] Steven Mintz. «The Vietnam War». Digital History.

[10] «War for Peace in Vietnam». HistoryNet.

[11] Zimmerman, Bill (2017-10-24). «The Four Stages of the Antiwar Movement». The New York Times.

[12] Thee, Marek (1976). «The Indochina Wars: Great Power Involvement — Escalation and Disengagement». Journal of Peace Research.

[13] Marlantes, Karl (2017). «Vietnam: The War That Killed Trust». The New York Times.

[14] Kalb, Marvin (22 January 2013). «It’s Called the Vietnam Syndrome, and It’s Back». Brookings Institution.

[15] Horne, Alistair (2010). «Kissinger’s Year: 1973». Phoenix Press. — С. 370—371. — ISBN 978-0-7538-2700-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]