Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг

Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг
	Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг
	Werner Karl Heisenberg
Дата нараджэньня	5 сьнежня 1901[…]
Месца нараджэньня	Вюрцбург, Нямеччына
Дата сьмерці	1 лютага 1976[…] (74 гады)
Месца сьмерці	Мюнхэн, Нямеччына
Прычына сьмерці	Рак ныркі[d] і рак жоўцевага пузыра[d]
Месца пахаваньня	Вальдфрыдгоф[d];
Месца вучобы	Мюнхэнскі ўнівэрсытэт
Занятак	фізык-тэарэтык
Навуковая сфэра	тэарэтычная фізыка
Месца працы	Інстытут фізыкі кайзэра Вільгельма ў Бэрліне
Сябра ў	Лёнданскае каралеўскае таварыства, Пруская акадэмія навук[d], Акадэмія навук НДР[d], Саксонская акадэмія навук[d], Нямецкая акадэмія навук Леапальдына[d], Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі[d], Папская акадэмія навук[d], Баварская акадэмія навук[d], Гётынгенская акадэмія навук[d], Göttingen Eighteen[d], Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Нідэрляндзкая каралеўская акадэмія навук[d], Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d], Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d], Саксонская акадэмія навук[d] і Нацыянальная акадэмія навук ЗША
Навуковы кіраўнік	Арнольд Зомэрфэльд
Вучні	Erich Bagge[d]
Бацька	August Heisenberg[d]
Маці	Annie Heisenberg[d]
Дзеці	Jochen Heisenberg[d], Martin Heisenberg[d], Anna Maria Hirsch-Heisenberg[d], Wolfgang Heisenberg[d], Christine Mann[d], Barbara Heisenberg[d] і Verena Heisenberg[d]
Узнагароды	Нобэлеўская прэмія (1932); Мэдаль Макса Плянка (1933)
Подпіс
	Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг у Вікісховішчы

Вэ́рнэр Карл Га́йзэнбэрг (па-нямецку: Werner Karl Heisenberg; 5 сьнежня 1901, Вюрцбург, Нямеччына — 1 лютага 1976, Мюнхэн, Нямеччына) — нямецкі фізык-тэарэтык, ляўрэат Нобэлеўскае прэміі (1932), за фундамэнтальны ўнёсак у стварэньне квантавае мэханікі.

Жыцьцё й кар’ера

Пачатак кар’еры

Гайзэнбэрг нарадзіўся ў Вюрцбургу, (Нямеччына) у сям’і настаўніка клясычнае літаратуры Каспара Эрнеста Аўгуста Гайзэнбэрга (па-нямецку: Kaspar Ernst August Heisenberg) й яго жонкі Ані Фуклейн (па-нямецку: Annie Wecklein).

Ён вывучаў матэматыку й фізыку з 1920 па 1923 гадах у Мюнхэнскім (па-нямецку: Ludwig-Maximilians-Universität München) і Гётынгенскім унівэрсытэтах (па-нямецку: Georg-August-Universität Göttingen). У Мюнхэне ягонымі навуковымі кіраўнікамі былі Арнольд Зомэрфэльд і Вільгельм Він, у Гётынгене — Макс Борн і Джэймз Франк, матэматыку ён вывучаў з дапамогай Дэвіда Гілбэрта. Дактарат скончыў у 1923 годзе пад кіраўніцтвам Арнольда Зомэрфэльда. Хабілітацыю зрабіў у 1924 годзе ў Гётынгене пад кіраўніцтвам Макса Борна.

Гётынген, Капэнгаген і Ляйпцыг

З 1924 па 1927 гады Гайзенбэрг быў прыватдацэнтам у Гётынгене. Пачынаючы з 17 верасьня 1924 году па 1 траўня 1925 году пры падтрымцы таварыства «Міжнародны адукацыйны фонд Ракфэлера» (па-ангельску: International Education Board Rockefeller Foundation) праводзіў сумесныя дасьледаваньні разам з Нільсам Борам, дырэктарам Інстытуту Тэарэтычнай фізыкі унівэрсытэту ў Капэнгагене. Гайзэнберг пасьля вярнуўся ў Гётынген разам з Максам Борнам і Паскалем Ёрданам, каб прадоўжыць разбудоўваць сваю тэорыю матрычнай мэханікі, аднаго з сфармуляваньняў кантавай мэханіка. З 1 траўня 1926 года пачаў чытаць лекцыі, як асыстэнт Бора на ўнівэрсытэце Капэнгагене. Менавіта там у 1927 годзе Гайзенбэрг адкрыў свой прынцып нявызначанасьці. 23 лютага Гайзэнбэрг напісаў ліст свайму сябру Вольфгангу Паўлі, зь якім быў знаёмы па вучобе ў LMU, дзе апісаў гэты новы прынцып.

У 1927 годзе Гайзенбэрг атрымаў пасаду звычайнага прафэсара (па-нямецку: ordentlicher Professor) па тэарэтычнай фізыцы й ўзначаліў факультэт фізыкі Унівэрсытэту ў Ляйпцыгу. Лекцыя, прысьвечаная яго інаўгурацыі, адбылася 1 лютага 1928 году. Адна з першых прац, апублікаваных у ляйпцыскі пэрыяд жыцьця, была прысьвечана вытлумачэньню фэрамагнэтызму праз прынцып выключэньня, адкрыты Вольфгангам Паўлі.

Матрычная мэханіка й Нобэлеўская прэмія

Фундамэнтальны артыкул Гайзенбэрга, прысьвечаны квантавай мэханіцы^[7], азадачыў фізыкаў ды гісторыкаў.

Рух нямецкіх фізыкаў

Другая Сусьветная вайна

У 1941 годзе ён быў прызначаны дырэктарам Інстытуту фізыкі кайзэра Вільгельма ў Бэрліне і кіраваў нямецкім праектам па стварэньні атамнай зброі^[8].

Уранавы клюб

Апэрацыя Алсас і апэрацыя Эпсэлён

Пасьля 1945 году

Памёр 1 лютага 1976 у сваім дому ў Мюнхэне ад раку нырак.

Унёсак у навуку

Адзін са стваральнікаў квантавае мэханікі. Ляўрэат Нобэлеўскае прэміі па фізыцы (1932, за вялізны ўнёсак у разьвіцьцё квантавае мэханікі.

Крыніцы

^ ^а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
^ ^а ^б Beyler R. Werner Heisenberg // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ ^а ^б Werner Heisenberg // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.
^ Find a Grave (анг.) — 1996.
^ www.pas.va (анг.)
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з Kindred Britain
^ W. Heisenberg, Über quantentheoretishe Umdeutung kinematisher und mechanischer Beziehungen, Zeitschrift für Physik, 33, 879—893, 1925 (артыманы 29 ліпеня 1925)]
^ Голин Г. М. Клясыкі фізычнай навукі: Кароткія творчыя партрэты = Классики физической науки: Краткие творческие портреты. — Мн.: Выш. школа, 1981. — С. 123.

Гэта — накід артыкула пра біяграфію асобы. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

Вонкавыя спасылкі

Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Развой квантавае мэханікі (анг.) — нобэлеўская лекцыя Вэрнэра Гайзэнбэрга, 11 сьнежня 1933 году

[_67bc40a056e59737-1] а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

[_f941e1ab69cb4378-2] а ^б Beyler R. Werner Heisenberg // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_566eb25c488b3c39-3] а ^б Werner Heisenberg // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.

[_a37016c4a7c79f60-4] Find a Grave (анг.) — 1996.

[_13580f1d998bbcdf-5] www.pas.va (анг.)

[_c7ca5dbf48c5df57-6] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з Kindred Britain

[7] W. Heisenberg, Über quantentheoretishe Umdeutung kinematisher und mechanischer Beziehungen, Zeitschrift für Physik, 33, 879—893, 1925 (артыманы 29 ліпеня 1925)]

[8] Голин Г. М. Клясыкі фізычнай навукі: Кароткія творчыя партрэты = Классики физической науки: Краткие творческие портреты. — Мн.: Выш. школа, 1981. — С. 123.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]