Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Перайсьці да навігацыі Перайсьці да пошуку
Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг
Werner Karl Heisenberg
Bundesarchiv Bild183-R57262, Werner Heisenberg.jpg
Дата нараджэньня 5 сьнежня 1901(1901-12-05)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15]
Месца нараджэньня Вюрцбург, Нямеччына
Дата сьмерці 1 лютага 1976(1976-02-01)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][15] (74 гады)
Месца сьмерці Мюнхэн, Нямеччына
Прычына сьмерці Рак ныркі[d] і gallbladder cancer[d]
Месца пахаваньня Вальдфрыдгоф
Грамадзянства Нямецкая імпэрыя
Нямецкая імпэрыя
Нямецкая імпэрыя
Нямецкая імпэрыя
Месца вучобы Мюнхэнскі ўнівэрсытэт
Занятак фізык-тэарэтык, альпініст, акадэмік, пісьменьнік-дакумэнталіст, прафэсар унівэрсытэту, матэматык, фізык і ядзерны фізык
Навуковая сфэра тэарэтычная фізыка
Месца працы Інстытут фізыкі кайзэра Вільгельма ў Бэрліне
Навуковы кіраўнік Арнольд Зомэрфэльд
Вучні Friedwardt Winterberg[d] і Ivan Supek[d]
Бацька August Heisenberg[d][16]
Маці Annie Heisenberg[d][16]
Дзеці Jochen Heisenberg[d][16], Martin Heisenberg[d][16], (Anna) Maria Heisenberg[d][16], Wolfgang Heisenberg[d][16], Christine Mann[d][16], Barbara Heisenberg[d][16] і Verena Heisenberg[d][16]
Узнагароды Нобэлеўская прэмія (1932)
Мэдаль Макса Плянка (1933)
Подпіс Werner Heisenberg signature.svg

Вэ́рнэр Карл Га́йзэнбэрг (па-нямецку: Werner Karl Heisenberg; 5 сьнежня 1901, Вюрцбург, Нямеччына — 1 лютага 1976, Мюнхэн, Нямеччына) — нямецкі фізык-тэарэтык, ляўрэат Нобэлеўскае прэміі (1932), за фундамэнтальны ўнёсак у стварэньне квантавае мэханікі.

Жыцьцё й кар’ера[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пачатак кар’еры[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гайзэнбэрг нарадзіўся ў Вюрцбургу, (Нямеччына) у сям’і настаўніка клясычнае літаратуры Каспара Эрнеста Аўгуста Гайзэнбэрга (па-нямецку: Kaspar Ernst August Heisenberg) й яго жонкі Ані Фуклейн (па-нямецку: Annie Wecklein).

Ён вывучаў матэматыку й фізыку з 1920 па 1923 гадах у Мюнхэнскім (па-нямецку: Ludwig-Maximilians-Universität München) і Гётынгенскім унівэрсытэтах (па-нямецку: Georg-August-Universität Göttingen). У Мюнхэне ягонымі навуковымі кіраўнікамі былі Арнольд Зомэрфэльд і Вільгельм Він, у Гётынгене — Макс Борн і Джэймз Франк, матэматыку ён вывучаў з дапамогай Дэвіда Гілбэрта. Дактарат скончыў у 1923 годзе пад кіраўніцтвам Арнольда Зомэрфэльда. Хабілітацыю зрабіў у 1924 годзе ў Гётынгене пад кіраўніцтвам Макса Борна.

Гётынген, Капэнгаген і Ляйпцыг[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 1924 па 1927 гады Гайзенбэрг быў прыватдацэнтам у Гётынгене. Пачынаючы з 17 верасьня 1924 году па 1 траўня 1925 году пры падтрымцы таварыства «Міжнародны адукацыйны фонд Ракфэлера» (па-ангельску: International Education Board Rockefeller Foundation) праводзіў сумесныя дасьледаваньні разам з Нільсам Борам, дырэктарам Інстытуту Тэарэтычнай фізыкі унівэрсытэту ў Капэнгагене. Гайзэнберг пасьля вярнуўся ў Гётынген разам з Максам Борнам і Паскалем Ёрданам, каб прадоўжыць разбудоўваць сваю тэорыю матрычнай мэханікі, аднаго з сфармуляваньняў кантавай мэханіка. З 1 траўня 1926 года пачаў чытаць лекцыі, як асыстэнт Бора на ўнівэрсытэце Капэнгагене. Менавіта там у 1927 годзе Гайзенбэрг адкрыў свой прынцып нявызначанасьці. 23 лютага Гайзэнбэрг напісаў ліст свайму сябру Вольфгангу Паўлі, зь якім быў знаёмы па вучобе ў LMU, дзе апісаў гэты новы прынцып.

У 1927 годзе Гайзенбэрг атрымаў пасаду звычайнага прафэсара (па-нямецку: ordentlicher Professor) па тэарэтычнай фізыцы й ўзначаліў факультэт фізыкі Унівэрсытэту ў Ляйпцыгу. Лекцыя, прысьвечаная яго інаўгурацыі, адбылася 1 лютага 1928 году. Адна з першых прац, апублікаваных у ляйпцыскі пэрыяд жыцьця, была прысьвечана вытлумачэньню фэрамагнэтызму праз прынцып выключэньня, адкрыты Вольфгангам Паўлі.

Матрычная мэханіка й Нобэлеўская прэмія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фундамэнтальны артыкул Гайзенбэрга, прысьвечаны квантавай мэханіцы[17], азадачыў фізыкаў ды гісторыкаў.

Рух нямецкіх фізыкаў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Другая Сусьветная вайна[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1941 годзе ён быў прызначаны дырэктарам Інстытуту фізыкі кайзэра Вільгельма ў Бэрліне і кіраваў нямецкім праектам па стварэньні атамнай зброі[18].

Уранавы клюб[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Апэрацыя Алсас і апэрацыя Эпсэлён[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пасьля 1945 году[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Памёр 1 лютага 1976 у сваім дому ў Мюнхэне ад раку нырак.

Унёсак у навуку[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Адзін са стваральнікаў квантавае мэханікі. Ляўрэат Нобэлеўскае прэміі па фізыцы (1932, за вялізны ўнёсак у разьвіцьцё квантавае мэханікі.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
  2. ^ а б MacTutor History of Mathematics archive
  3. ^ а б Encyclopædia Britannica
  4. ^ а б SNAC — 2010.
  5. ^ а б Nationalencyklopedin — 1999.
  6. ^ а б Discogs — 2000.
  7. ^ а б KNAW Past Members
  8. ^ а б Архіў Мунцынгера — 1913.
  9. ^ а б Энцыкляпэдыя Бракгаўза
  10. ^ а б Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
  11. ^ а б Анталягічны праект філязофіі Індыяны
  12. ^ а б Babelio — 2007.
  13. ^ а б Proleksis enciklopedija — 2009.
  14. ^ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 1999. — 9272 с. — ISBN 978-953-6036-31-8
  15. ^ а б Архіў прыгожых мастацтваў — 2003.
  16. ^ а б в г д е ё ж з Kindred Britain
  17. ^ W. Heisenberg, Über quantentheoretishe Umdeutung kinematisher und mechanischer Beziehungen, Zeitschrift für Physik, 33, 879—893, 1925 (артыманы 29 ліпеня 1925)]
  18. ^ Голин Г. М. Клясыкі фізычнай навукі: Кароткія творчыя партрэты = Классики физической науки: Краткие творческие портреты. — Мн.: Выш. школа, 1981. — С. 123.
біяграфістыка Гэта — накід артыкула пра біяграфію асобы. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі па фізыцы ў 1926—1950 гадах
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вэрнэр_Карл_Гайзэнбэрг&oldid=1907664»