Беларускі арабскі альфабэт

Белару́скі ара́бскі альфабэ́т - альфабэт, створаны ў XVI стагодзьдзі як сродак запісу беларускай мовы з дапамогай арабскай пісьменнасьці. Ён складаецца з дваццаці васьмі графэм, зь некаторымі адрозьненьнямі ад звычайнага арабскага альфабэту:

• Для гукаў «ж», «ч» і «п», якія адсутнічаюць у арабскай мове, выкарыстоўваліся цюрска-пэрсыдзкія графэмы

پ چ ژ

• Для пазначэньня мяккіх гукаў «дз» і «ц» былі створаныя новыя графэмы

ࢯ ࢮ

• Для гуку «ў» не было створана асобнай графэмы, ён запісваўся гэтак жа, як і «у»:

و

 

Беларускі арабскі альфабэт выкарыстоўваўся літоўскімі татарамі, якія жылі на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага. На працягу XIV—XVI стагодзьдзяў яны перасталі карыстацца ўласнай мовай і пачалі карыстацца літоўскай (старабеларускай), але запісанай арабскімі літарамі. Вядомая спадчына гэтай традыцыі пісьменнасьці — гэта беларускія кнігі-кітабы. Існавалі і польскія тэксты, запісаныя арабскім пісьмом. Мяркуецца, яны зьявіліся не раней за XVII ст.

Табліца адпаведнасьці

Галосныя

Галосныя, як і ў клясычнай арабіцы, перадаюць агаласоўкамі над ды пад зычнымі. На пачатку слова галосны пісаўся над ці под аліфам. Часам пасьля галоснага пісалі адпаведны яму паўзычны (пасьля А, Е, Э — аліф, пасьля І, Ы — аліф максура, пасьля У ды О — ўаў.

• 
  Галосныя А, Е, Э (на пачатку слова اَ)
• 
  Галосныя І ды Ы (на пачатку слова اِ)
• 
  Галосныя У ды О (на пачатку слова اُ)
• 
  Адсутнасьць галоснага
• 
  Падваеньне

Зычныя

Кірыліца	Лацінка	Арабіца
		Кантэкстуальныя формы			Ізаляваная
		Канцавая	Сярэдняя	Пачатковая
Б б	B b	ـب	ـبـ	بـ	ب
В в	V v	ـو		و
Г г	H h	ـه	ـهـ	هـ	ه
Ґ ґ	G g	ـغ	ـغـ	غـ	غ
Д д	D d	ـد		د
Дж дж	Dž dž	ـج	ـجـ	جـ	ج
Дзь дзь	Dź dź	ـࢮ		ࢮ ()
Ж ж	Ž ž	ـژ		ژ
З з	Z z	ض	ـضـ	ضـ	ض
Зь зь	Ź ź	ـز		ز
Й й	J j	ـى	ـىـ	ىـ	ى
К к	K k	ـق	ـقـ	قـ	ق
Кь кь	Kj kj	ـك	ـكـ	كـ	ك
Л л, Ль ль	Ł ł, L l	ـل	ـلـ	لـ	ل
М м	M m	ـم	ـمـ	مـ	م
Н н, Нь нь	N n, Ń ń	ـن	ـنـ	نـ	ن
П п	P p	ـپ	ـپـ	پـ	پ
Р р	R r	ـر		ر
С с	S s	ـص	ـصـ	صـ	ص
Сь сь	Ś ś	ـث	ـثـ	ثـ	ث
Т т	T t	ـط	ـطـ	طـ	ط
Ть ть	Tj tj	ـت	ـتـ	تـ	ت
Ў ў	Ŭ ŭ	ـو		و
Ф ф	F f	ـف	ـفـ	فـ	ف
Х х	Ch ch	ـح	ـحـ	حـ	ح
Ц ц	C c	ـࢯ	ـࢯـ	ࢯـ	ࢯ ()
Ць ць	Ć ć	ـس	ـسـ	سـ	س
Ч ч	Č č	ـچ	ـچـ	چـ	چ
Ш ш	Š š	ـش	ـشـ	شـ	ش
'	—	—	ـعـ	—	—
ь	—	—

Лігатура

Кірыліца	Лацінка	Арабіца
		Кантэкстуальныя формы			Ізаляваная
		Канцавая	Сярэдняя	Пачатковая
Ла ла, Ля ля	Ła ła, La la	ـلا		لا

Літаратура

• Д-р Ян Станкевіч. Беларускія мусульмане і беларуская літаратура арабскім пісьмом. [Адбітка з гадавіка Беларускага Навуковага Таварыства, кн. I.] — Вільня : Друкарня Я. Левіна, 1933 ; Менск : Беларускае коопэрацыйна-выдавецкае таварыства «Адраджэньне», 1991 [факсімільн.]. — 3-е выд.

Вонкавыя спасылкі

• Кітабы — унікальная зьява ў беларускай мове на pravapis.org