Раманізацыя беларускай мовы
Раманіза́цыя альбо запіс лацінскім пісьмом беларускага тэксту — любая сыстэма пісьма, прызначаная для трансьлітарацыі беларускай мовы з кірылічнага альфабэту ў лацінскі альфабэт.
Існуюць розныя мэтады раманізацыі беларускай мовы, якія розьняцца між сабою ўжываным зборам літар і знакаў лацінскага пісьма, дадатковымі правіламі, сфэрамі выкарыстаньня, адназначнасьцю ператварэньня і іншымі фактарамі.
Асноўныя мэтады і стандарты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Сыстэма BGN/PCGN — распрацаваная ў 1979 годзе, выкарыстоўваецца пераважна ў ЗША і Вялікабрытаніі для раманізацыі геаграфічных зьвестак
- Навуковая трансьлітарацыя або Міжнародная навуковая сыстэма, выкарыстоўваецца ў мовазнаўстве
- Сыстэма ALA-LC, распрацаваная ў 1997 годзе — выкарыстоўваецца Амэрыканскай асацыяцый бібліятэк і Бібліятэкай Кангрэсу ЗША
- Сыстэма ISO 9:1995, таксама зьяўляецца беларускім дзяржаўным стандартам ГОСТ 7.79-2000 для негеаграфічнай інфармацыі
- «Інструкцыя па трансьлітарацыі геаграфічных назваў Рэспублікі Беларусь літарамі лацінскага алфавіту» — беларускі дзяржаўны стандарт трансьлітарацыі геаграфічных назваў, зацьверджаны Дзяржаўным камітэтам зямельных рэсурсаў, геадэзіі і картаграфіі ў 2000 годзе і рэкамэндаваны[1] да ўжытку працоўнай групай у сфэры сыстэмаў раманізацыі Групы экспэртаў ААН па геаграфічных назвах (UNGEGN). Была значна перагледжаная ў 2007 годзе.
Апроч гэтага існуе варыянт беларускай мовы ў лацінскай графіцы — лацінка.
| Кірыліца | Навуковая[2] | ALA-LC | BGN/PCGN | ISO 9 | Нацыянальны-2000 | Bielarulacinka[3] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| А а | a | a | a | a | a | |
| Б б | b | b | b | b | b | |
| В в | v | v | v | v | v | |
| Г г | h | h | h | g | h | |
| Ґ ґ | g | g | - | g̀ | - | |
| Д д | d | d | d | d | d | |
| Дж дж | dž | dz͡h | dzh | dž | dž | |
| Дз дз | dz | dz | dz | dz | dz | |
| Е е | e | e | ye | e | ie, je | |
| Ё ё | ë | i͡o | yo | ë | io, jo | |
| Ж ж | ž | z͡h | zh | ž | ž | |
| З з | z | z | z | z | z | |
| І і | i | i | i | ì | i | |
| Й й | j | ĭ | y | j | j | |
| К к | k | k | k | k | k | |
| Л л | l | l | l | l | l | l |
| М м | m | m | m | m | m | |
| Н н | n | n | n | n | n | |
| О о | o | o | o | o | o | |
| П п | p | p | p | p | p | |
| Р р | r | r | r | r | r | |
| С с | s | s | s | s | s | |
| Т т | t | t | t | t | t | |
| У у | u | u | u | u | u | u |
| Ў ў | ŭ (w) | ŭ | w | ǔ | ú | |
| Ф ф | f | f | f | f | f | |
| Х х | x (ch) | kh | kh | h | ch | |
| Ц ц | c | ts | ts | c | c | |
| Ч ч | č | ch | ch | č | č | |
| Ш ш | š | sh | sh | š | š | |
| ’ | - | - | - | ’ | - | - |
| Ы ы | y | y | y | y | y | |
| Ь ь | ′ | ′ | - | ′ | ’ | |
| Э э | è | ė | e | è | e | |
| Ю ю | ju | i͡u | yu | û | iu, ju | |
| Я я | ja | i͡a | ya | â | ia, ja | ia, ja |
| ||||||
Прыклады выкарыстаньня[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| Кірыліца | Беларусь | Магілёў | сям’я |
|---|---|---|---|
| Лацінка | Biełaruś | Mahiloǔ | siamja |
| BGN/PCGN | Byelarus | Mahilyow | syamya |
| Навуковы | Belarus′ | Mahilëŭ | sjamja |
| ALA-LC | Belarus′ | Mahili͡oŭ | si͡ami͡a |
| ISO 9 | Belarus′ | Magìlëǔ | sâm’â |
| Нацыянальны-2000[a] | Bielarus’ | Mahilioú | siamja |
| Нацыянальны-2007 | Bielaruś | Mahilioŭ | siamja |
| Bielarulacinka | Bielaruś | Mahilioŭ | siamja |
| Slavik-1 Bielaruś | Bielaruś | Mahiliou̯ | siamja |
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
|
Вікіпэдыя мае праект «Беларуская мова» |
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Для е, ё, ю, я дыграфы je, jo, ju, ja выкарыстоўваюцца на пачатку словаў, пасьля галосных, апострафа, разьдзяляльнага мяккага знаку (ь) або у нескладовага (ў).