Царква Сьвятога Мікалая (Вільня)

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква перанясеньня мошчаў сьвятога Мікалая Цудатворцы лет. Vilniaus Šv. Nikolajaus Stebukladario palaikų Pernešimo cerkvė
Царква Сьвятога Мікалая па маскоўскай перабудове
Краіна	Летува
Места	Вільня
Каардынаты	54°40′47.59″ пн. ш. 25°17′19.18″ у. д.
Канфэсія	Праваслаўе
Эпархія	Віленская і Літоўская япархія
Тып будынка	Прыходзкая царква
Архітэктурны стыль	готыка з элемэнтамі барока і гістарызму
Дата заснаваньня	1347
Асноўныя даты: 1350 — будаваньне мураванай царквы 1514 — аднаўленьне 1740-я — рэканструкцыя ў стылі барока 1864—1866 — маскоўская перабудова 1866 — пераасьвячэньне
Статус	Ахоўваецца дзяржавай
Стан	Дзейнічае
Сайт	Афіцыйны сайт
Царква перанясеньня мошчаў сьвятога Мікалая Цудатворцы на мапе Летувы Царква перанясеньня мошчаў сьвятога Мікалая Цудатворцы
Царква перанясеньня мошчаў сьвятога Мікалая Цудатворцы на Вікісховішчы

Царква́ Сьвято́га Мікала́я або Сьвято́га Міко́лы — помнік архітэктуры XIV—XIX стагодзьдзяў у Вільні. Знаходзіцца ў Старым Месьце, на Вялікай вуліцы каля Ратушнага пляцу. Пры пабудове была ў юрысдыкцыі Канстантынопальскага патрыярхату, пазьней Сьвятога Пасаду, цяпер — у валоданьні Маскоўскага патрыярхату. Дзейнічае. Твор гатычнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага і віленскага барока, мастацкае аблічча якога пацярпела ад маскоўскай перабудовы. Аб’ект Рэгістру культурных каштоўнасьцяў Летувы.

Мікольская царква — адна з найстарэйшых цэркваў Вільні, архітэктурная дамінанта Рускага Гораду. Традыцыйна лічыцца, што тут спачылі віленскія мучанікі (цяпер знаходзяцца ў царкве Сьвятога Духа).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Паводле паданьня, першую драўляную Мікольскую царкву ў Вільні заснавалі ў 1340 годзе (або ў 1347 годзе). А ўжо ў 1350 годзе Юліянія Цьвярская, другая жонка вялікага князя Альгерда, загадала збудаваць новую, мураваную царкву, пра што сьцьвярджае шыльда ў адной з царкоўных капліцаў.

Да 1514 году царква прыйшла ў заняпад, калі яе адбудавалі з ініцыятывы гетмана найвышэйшага Канстантына Астроскага ў гатычным стылі.

У 1747 і 1748 гадох гадоў царква моцна пацярпела ад пажару (напэўна, тады абваліліся скляпеньні асноўнага аб’ёму), па чым яе адбудавалі ў стылі віленскага барока.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Вільня апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, царква працягвала дзейнічаць як уніяцкая. Аднак па гвалтоўнай ліквідацыі Грэцка-Каталіцкай (Уніяцкай) царквы ў 1839 годзе расейскія ўлады адабралі царкву ў Сьвятога Пасаду і перадалі ў валоданьне Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1845 годзе зруйнавалі дом, які часткова захіляў царкву з боку вуліцы.

Пры здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) з ініцыятывы Мураўёва-вешальніка ў 1864—1866 гадох будынак царквы перабудавалі ў стылістыцы расейска-бізантыйскай эклектыкі паводле праекту расейскіх архітэктараў Аляксандра Разанава і Мікалая Чагіна. Налева ад уваходу прыбудавалі капліцу ў гонар Сьвятога Міхаіла Арханёла, нябеснага заступніка Мураўёва. У лістападзе 1866 годзе царкву наноў асьвяцілі. Удзел Мураўёва-вешальніка ў перабудове царквы засьведчылі на мармуровай шыльдзе з заходняга боку царквы.

Найноўшы час

У 1949—1956 гадох праводзілася рэстаўрацыя царквы, з 1961 году дзейнічае як прыходзкая.

Архітэктура

Твор гатычнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага і віленскага барока, які ў выніку маскоўскай перабудовы атрымаў рысы расейска-бізантыйскай эклектыкі.

Ад пачатку гэта была невялікая пабудова пад 2-схільным дахам, трыкутным франтонам і асымэтрычнай адносна галоўнага фасаду вежай. Памеры і канфігурацыя пляну каталікона сьведчаць, што гэта была крыжова-купальная пабудова. Усярэдзіне разьмяшчаліся чатыры слупы, якія меркавана падтрымлівалі канструкцыю купала. У алтарнай частцы захаваліся арыгінальныя сотавыя скляпеньні.

Па рэканструкцыі сярэдзіны XVIII ст. асноўны аб’ём перакрылі цыліндрычнымі скляпеньнямі, перабудавалі вежу-званіцу, фасадам надалі рысы барокавай архітэктуры.

Па перабудове 1864—1866 гадоў складаецца з 1-нэфавага асноўнага аб’ёму, 3-апсыднай алтарнай часткі і шмат’яруснай вежы і капліцы з боку галоўнага фасаду. Пафарбаваныя ў белы колер і розныя адценьні ружовага ды чырвонага вонкавыя сьцены багата дэкаруюцца фрызамі і барэльефамі. Сьцены праразаюцца паўкруглымі або сьпічастымі вонкамі. Вылучаюцца таксама дэкараваныя падобным чынам бленды (некаторыя з намаляванымі выявамі сьвятых). Галоўны ўваход адзначаецца сьціплым парталам паўкруглых дзьвярэй, калідор знаходзіцца пад вежай, а апсыда завяршаецца купалам. Купал атачае шэраг сыгнатурак у форме купалоў-цыбулінаў.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 

  1-я пал. XIX ст.

• 

  1852 г.

• 

  1864 г.

• 

  І. Трутнеў, 1864 г.

• 

  Праект маскоўскай перабудовы. А. Разанаў, 1860—1869 гг.

• 

  В. Гразноў, XIX ст.

• 

  1882 г.

• 

  В. Гютлен, 1917 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 

  В. Захарчык, 1865—1879 гг.

• 

  Ю. Чаховіч, 1869—1882 гг.

• 

  Ю. Чаховіч, 1876—1887 гг.

• 

  С. Флёры, каля 1900 г.

• 

  С. Флёры, 1903 г.

• 

  Я. Булгак, 1912—1914 гг.

• 

  Я. Булгак, 1918 г.

• 

  Я. Булгак, 1919 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 

  З боку гістарычнага Рынку

• 

  Інтэр'ер

• 

  Скляпеньні

• 

  Мэмарыяльная шыльда

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. ISBN 985-11-0314-4.
• Габрусь Т. Саборы помняць усё. Готыка і рэнесанс у сакральным дойлідстве Беларусі. — Менск: «Беларусь», 2007. — 167 с.: іл. ISBN 978-985-01-0714-5.
• Drėma V. Dingęs Vilnius. — Vilnius: Vaga, 1991. ISBN 5-415-00366-5.

Вонкавыя спасылкі

• Царква Сьвятога Мікалая ў Вільні, Radzima.org
• Рэестар культурных помнікаў Летувы^(лет.)