Францішак з Асыжу (кантата)

	Францішак Асіскі
	па-польску: Francіszek z Assіsu
Жанр:	Кантата
Аўтар:	Уладзіслаў Сыракомля
Мова арыгіналу:	польская
Год напісаньня:	1857
Публікацыя:	1857
Асобнае выданьне:	1859
Выдавецтва:	Крысьціян Тэафіл Глюксбэрг
Колькасьць старонак:	15

«Франці́шак з Асы́жу» (па-польску: Francіszek z Assіsu) — кантата Уладзіслава Сыракомлі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Твор быў апублікаваны ў 1857 годзе ў № 1 віленскага часопіса «Teka Wіleńska», які выдаваў Адам Кіркор. Тамсама быў часткова зьмешчаны нарыс паэта пра Менск^[1]. У 1859 годзе лібрэта выйшла асобным выданьнем, якое ілюстраваў Міхал Эльвіра Андрыёлі^[2]. У прадмове да яго Сыракомля пісаў:^[1]

’’Прадмет натхніў нас у адзін момант. Па сваёй сутнасьці ён патрабаваў араторыі, кантаты, адным словам, пэўнага музычнага апяваньня. У тую ж хвіліну мы пасьпяшаліся расказаць пра яго нашаму знакамітаму Станіславу Манюшку, а запал, зь якім слаўны маэстра прыняў і падзяліў нашую думку, так горача паўплываў на нас, што гэтую кантату мы напісалі на адным дыханьні".’’

Паводле прызнаньня Ў. Сыракомлі, ідэю для свайго твора й сюжэт ён узяў з дасьледаваньня А. Ф. Азанама, а менавіта са складзенага ім жыцьцяпіса сьв. Францішка з мэтаю патлумачыць «Боскую камэдыю» Дантэ^[3].

Зьмест[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Францішак Асіскі прадстаўляецца як пясьняр Бога і як пясьняр Айчыны. У абедзьвюх іпастасях ён перажывае духоўнае змаганьне: спачатку з салаўём, а затым з самім сабою. Існасьць гэтага спаборніцтва з птушкай, паводле твора Ў. Сыракомлі, заключалася ў тым, каб даведацца, хто са стварэньняў здольны найлепш праславіць Бога — чалавек, душа якога часам абцяжараная эгаізмам, але здольная любіць, плакаць і раскайвацца, альбо птушка, якая заўжды сьпявае шчыра, бескарысьліва й проста, але шчабеча толькі адну песеньку. У ходзе сюжэту салавей перамагае Францішка. Але Сыракомля паказвае, што Бог насамрэч неабдымны й ніякі гімн хвалы не здолее выказаць усю Яго славу й веліч, таму пераможцы тут быць ня можа.

Далей ідзе канфлікт вакол ідэі апяваньня й праслаўленьня Айчыны. Францішак сустракае грамаду менестрэляў, якія разам з войскам рыцараў праходзяць праз мясьціны, дзе ён размаўляў з прыродаю й аддаваўся забыцьцю ў малітоўным экстазе, што было вынікам усьведамленьня яго бясьсільля ў спробе праславіць Бога. Францішак задумаў скласьці песьню на хвалу Айчыны, але й тут меў паразу, перад жаданьнем уласнага сэрца. Пазьней ён каіцца, што зьвярнуўся да сьвецкай песьні й што запалаў зямной жарсьцю. У гэтым павароце сюжэта выяўляецца іншая ідэя — свабода сэрца, якая дазваляе любіць Айчыну, але не сьпяваць ёй песень^[3].

Крытыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фэлікс Фарнальчык выказаўся пра часопіс і твор Сыракомлі:^[1]

’’Гэтыя творы, як і некаторыя іншыя, напісаныя ў той жа пэрыяд, нечакана закраналі ноты пакорнай рэлігійнасьці, у пэўным сэнсе нават згодніцтва й складаньня зброі ў барацьбе з сарматызмам. Гэтую зьяву можа растлумачыць тагачасны стан жыцьця паэта, разьбітага й прыгнечанага плёткамі, а таксама блізкае супрацоўніцтва з прыслужлівым рэдактарам «Tekі» Адамам Ганоры Кіркорам, што павінна было пацягнуць за сабою адрачэньне Сыракомлі ад празьмерна радыкальных сацыяльных і палітычных акцэнтаў, якія не маглі быць ухваленыя патронам.’’

Аднак Ганна Серэхан не згодная з думкай польскага дасьледчыка, бо гэта неаргумэнтаваная ацэначная характарыстыка, а таксама даводзіць няслушнасьць падобнай думкі^[1].