Уладзіслаў Чарняўскі

Уладзіслаў Чарняўскі
	Уладзіслаў Чарняўскі
Род дзейнасьці	перакладнік, сьвятар
Дата нараджэньня	14 студзеня 1916
Месца нараджэньня	засьценак Амружын, Гальшанская воласьць, Ашмянскі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	22 сьнежня 2001 (85 гадоў)
Месца сьмерці	Менск, Беларусь
Месца пахаваньня	Вішнеў;
Занятак	каталіцкі сьвятар, перакладнік

Уладзісла́ў Чарня́ўскі (1916; засьц. Амружын, цяпер Ашмянскі раён, Гарадзенская вобласьць, Беларусь — 2001, Менск) — беларускі каталіцкі сьвятар. Перакладчык Бібліі й Катэхэзіса на беларускую мову.

Біяграфія

Паходзіць зь сялянскай сям’і, скончыў 4 клясы Вішнеўскай школе, вучыўся ў Крэўскай гімназіі. У 1931—1933 навучаўся ў настаўніцкай гімназіі ў Барунах Ашмянскага павету.

У 1934 пад уплывам свайго дзядзькі кс. Францішка Чарняўскага паступіў у гімназію ў Друі пры кляштары марыянаў. «Я ўжо з Друі быў сьведамым. Як калом увагналі, калі ксяндзоў-беларусаў вывозілі, усё гэта я перажываў. Таму ня трэба мне ні гаварыць, ні вучыць пра беларускасьць»^[1]. У 1938 г. скончыў гімназію ў Друі і паступіў у навіцыят (паслушніцтва) Кангрэгацыі айцоў марыянаў. У сувязі з высяленьнем улетку польскай паліцыяй 6 айцоў марыянаў з кляштара ў Друі^[2] правёў год навіцыяту ў мястэчку Скужэц(en) (Сядлецкі павет(pl), Люблінскае ваяводзтва, Польская рэспубліка)^[3]. Затым паступіў у Сэмінарыю сьвятога Восіпа(en) ў Вільні, якую скончыў у 1945 годзе.

У кастрычніку 1944 г. атрымаў пасьвячэньне на каплянства ад летувіскага біскупа Мечыслава Райніса. Першую імшу адправіў у Крэве (Смаргонскі раён, Гарадзенская вобл., Беларуская ССР) на беларускай мове. Пасьля вярнуўся ў Вільню і пэўны час працаваў у касьцёле Сьв. Ігната. Пасьля арышту кс. Адама Станкевіча разглядаўся як кандыдат на ягонае месца, але прызначэньне не адбылося. Пазьней служыў у парафіях на ўсходзе Летувіскай ССР (Укмэрге, Гегужын, Ернішкі, Варэна, Эйшышкі). Затым перавёўся ў касьцёл Сьвятой Тройцы ў вёсцы Войстам (Смаргонскі раён). У кастрычніку 1953 г. стаў пробашчам касьцёла Панны Марыі ў в. Вішнеў (Валожынскі раён, Менская вобласьць), дзе пасьлядоўна да канца 1980-ых гг. карыстаўся ў пастырстве беларускай мовай^[3].

Катэхізмоўка ў перакладзе а. У. Чарняўскага, самвыдат, канец 1980-х - пачатак 1990-х

Праводзіў беларускамоўныя імшы нават да ІІ Ватыканскага Сабору (1962—1965) які дазволіў карыстацца нацыянальнымі мовамі: «Я адразу стаў гаварыць па-беларуску. Мяне калі запрашалі, я казаў: калі хочаце ксяндза — буду гаварыць па-беларуску… Некаторыя крывіліся спачатку, казалі, што камуніст, усякая была гаворка. А час прайшоў — і ўсе прывыклі»^[1].

У 1966 атрымаў ліст ад папы Паўла VI, у якім меў прапанову абняць пасаду адміністратара для ўсіх каталікоў Беларусі. Але на гэта не пагадзілася савецкае кіраўніцтва. А ў 1967 Чарняўскі наведаў Ватыкан, куды быў запрошаны Кангрэгацыяй Абрадаў. Там ён сустракаўся з Паўлам VI, які даручыў заняцца перакладам Бібліі на беларускую мову. Пераклаў на беларускую мову сем кніг літургічных тэкстаў. Пераклады былі высланы на апрабату ў Рым, і празь некаторы час айцец Уладзіслаў атрымаў запрашэньне зноў прыехаць у Ватыкан, але савецкія ўлады не далі дазволу на выезд^[4].

Прапанова кс. Чарняўскага па ўвядзеньні беларускай мовы ў касьцёле не была падтрыманая іншымі сьвятарамі на Беларусі.

Рымскі папа рабіў захады перад савецкай амбасадай у Рыме пра прызначэньне Чарняўскага біскупам у Беларусі, але складаныя адносіны паміж касьцельным польскім кіраўніцтвам, афіцыйнай Масквой і Ватыканам не дазволілі гэтаму ажыцьцявіцца.

На беларускамоўныя службы ў Вішнева, і проста па маральную падтрымку прыяджалі шматлікія беларускія грамадзка-палітычныя дзеячы. Вёў перапіску зь беларускімі сьвятарамі Францішкам Чарняўскім і Чэславам Сіповічам. Камітэтам Ушанаваньня Ганараваны ордэнам «Гонар Айчыны» (25 сакавіка 1997) і адпаведным дыплёмам. Занесены ў Кнігу гонару «Рупліўцы твае, Беларусь».

Два разы яго запрашаў Ян Павал ІІ ў Ватыкан. «Але я адмовіўся. Адказаў: хай папа ў Беларусь прыедзе. Хай пабачыць, якія мы занядбаныя, якія мы самотныя ў сваім змаганьні…» — тлумачыць пасьля а. Чарняўскі^[5].

Пахаваны ў м. Вішнева, Валожынскі раён.

Пераклады

Катахізмоўка
Новы Запавет. Пераклад А. Уладзіслава Чарняўскага. Мн., 1999. 464 с.

Крыніцы

^ ^а ^б Алесь Бяляцкі. Кожны народ павінен маліцца ў сваёй мове // Хрысьціянская думка : часопіс. — 1993. — № 3 (214).
^ Міхась Казлоўскі. Павадыр і слуга // Наша вера : часопіс. — 2001. — № 1 (15).
^ ^а ^б Ніна Баршчэўская. Кс.У.Чарняўскі – сымбаль духоўнага адраджэньня // Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё, 13 студзеня 2006 г. Праверана 12 жніўня 2015 г.
^ Алег Гардзіенка. Уладзіслаў Чарняўскі // Дэмакратычная апазыцыя Беларусі 1956—1991 гг. / рэд. Алег Дзярновіч. — Менск: Архіў найноўшае гісторыі, 1999. — С. 93-94. — 186 с. — 2000 ас. — ISBN 985-6374-08-1
^ Ганна Кандрацюк. Блакітная рэспубліка // Ніва : газэта. — 19 сакавіка 2000. — № 12 (2288). — С. 8. — ISSN 0546-1960.

Літаратура

Успаміны У. Чарняўскага / Памяць: Валожынскі раён. — Менск, 1996

Вонкавыя спасылкі

Алег Гардзіенка, Натальля Анофранка. Агляд моўнай палітыкі рыма-каталіцкага касьцёла ў Беларусі ў ХХ ст. // Terra Historica : часопіс. — 2002. — № 1.
Кс. Уладзіслаў Чарняўскі(недаступная спасылка), а.Яўген Бартніцкі

[charn-1] а ^б Алесь Бяляцкі. Кожны народ павінен маліцца ў сваёй мове // Хрысьціянская думка : часопіс. — 1993. — № 3 (214).

[2] Міхась Казлоўскі. Павадыр і слуга // Наша вера : часопіс. — 2001. — № 1 (15).

[НБ-3] а ^б Ніна Баршчэўская. Кс.У.Чарняўскі – сымбаль духоўнага адраджэньня // Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё, 13 студзеня 2006 г. Праверана 12 жніўня 2015 г.

[4] Алег Гардзіенка. Уладзіслаў Чарняўскі // Дэмакратычная апазыцыя Беларусі 1956—1991 гг. / рэд. Алег Дзярновіч. — Менск: Архіў найноўшае гісторыі, 1999. — С. 93-94. — 186 с. — 2000 ас. — ISBN 985-6374-08-1

[5] Ганна Кандрацюк. Блакітная рэспубліка // Ніва : газэта. — 19 сакавіка 2000. — № 12 (2288). — С. 8. — ISSN 0546-1960.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]