Гара Міндоўга (Наваградак)

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Гара Міндоўга.
Помнік гісторыі і археалёгіі
Гара Міндоўга
Гара Міндоўга
Гара Міндоўга
Краіна Беларусь
Места Наваградак
Каардынаты 53°36′01″ пн. ш. 25°50′07″ у. д. / 53.60028° пн. ш. 25.83528° у. д. / 53.60028; 25.83528Каардынаты: 53°36′01″ пн. ш. 25°50′07″ у. д. / 53.60028° пн. ш. 25.83528° у. д. / 53.60028; 25.83528
Статус Ахоўная зона
Гара Міндоўга на мапе Беларусі
Гара Міндоўга
Гара Міндоўга
Гара Міндоўга
Commons-logo.svg Гара Міндоўга на Вікісховішчы

Гара Міндоўга — помнік гісторыі XIII стагодзьдзя ў Наваградку. Знаходзіцца ва ўсходняй частцы места, на тэрыторыі паміж гістарычнымі Кавальскай і Траецкай вуліцамі[a]. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Паводле мясцовага паданьня, тут у XIII ст. спачыў заснавальнік Вялікага Княства Літоўскага кароль Міндоўг[1].

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сьмерць Міндоўга. Р. Штэйн і Г. Зэйфэр, каля 1900 г.

Мясцовае паданьне гаворыць, што пад гарой пахавалі караля Міндоўга: па сьмерці гаспадара яго падданыя насыпалі вялікі курган з чыстага нёманскага пяску[2]. Пра паданьне ўпамінаецца ў першай манаграфіі пра Наваградак, выдадзенай на лацінскай мове ў Львове ў 1795 годзе[3]. Такая назва таксама магла ўзьнікнуць ад таго, што на гэтай гары і вакол яе, магчыма, праходзіла ў 1253 годзе каранацыя Міндоўга, бо паводле летапісу, каранацыя праходзіла не ў замку, а каля яго.

Каранацыя Міндоўга, 1824 г.

Яшчэ адно паданьне расказвае, што пазьней на вяршыні гары была мармуровая надмагільная пліта на якой узвышалася выява дзяўчыны з тварам анёла. Тут спачыла прыгажуня Крыся, якая стала правобразам для многіх скульптур і насьценных росьпісаў у касьцёлах Вільні. Аўтарам віленскіх скульптураў, як і надмагільнага помніка на гары Міндоўга быў закаханы ў Крысю італьянскі скульптар Джаваньні Перэцьці.

Прыкладна з канца XVII ст. на гары Міндоўга разьмяшчаліся хрысьціянскія могілкі Наваградку.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асаблівую папуляр­насьць памянёныя паданьні набылі дзя­куючы народжанаму ў Наваградку паэту Адаму Міцкевічу, які неаднаразова згадваў у сваіх творах гару Міндоўга (польск. góra Mendoga). Гару Міндоўга таксама апеў паэт Ян Чачот (1796—1847) у «Сьпевах пра даўніх ліцьвінаў да 1434 году», у балядзе «Магіла Міндоўга. 1263 год»[4]:

«

У Наваградку дагэтуль
Ёсьць гара Міндоўга.
Там ляжыць ён, яго помніць
Люд наш будзе доўга.
Быў ён свой кароль, ліцьвінскі,
Меў калісьці сілу.

»

Найстарэйшы надмагільны помнік на гары, які захаваўся, датуецца 1820 годам. Значная колькасьць помнікаў з каменю і мэталу, а таксама драўляных крыжоў знайшлі сваё адлюстраваньне на малюнках і здымках другой паловы XIX — пачатку ХХ стагодзьдзяў.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У міжваенны пэрыяд з пачатку 1920-х гадоў могілкі на гары перасталі выкарыстоўвацца дзеля пахаваньняў.

У ліпені 1993 годе на мескім сьвяце з нагоды 740-годзьдзя каранацыі Міндоўга ля падножжа гары паставілі камень з памятнай дошкай работы скульптара У. Летуна. У 2014 годзе ля гары паставілі мэталічную скульптуру Міндоўга вышынёй каля 2,5 м.

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гістарычная графіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Старая графіка
  • М. Ружанскі, 1883 г.

    М. Ружанскі, 1883 г.

  • Ф. Бжазоўскі, 1888 г.

    Ф. Бжазоўскі, 1888 г.

  • 1898 г.

    1898 г.

  • П. Стахевіч, 1899 г.

    П. Стахевіч, 1899 г.

Гістарычныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Старыя здымкі
  • Т. Барэці, 1900 г.

    Т. Барэці, 1900 г.

  • М. Астанковіч, 1905 г.

    М. Астанковіч, 1905 г.

  • Я. Булгак, 1909 г.

    Я. Булгак, 1909 г.

  • Я. Булгак, 1910 г.

    Я. Булгак, 1910 г.

  • 1913 г.

    1913 г.

  • да 1915 г.

    да 1915 г.

  • Я. Булгак, 1920—1930 гг.

    Я. Булгак, 1920—1930 гг.

  • М. Шымяновіч, 1931 г.

    М. Шымяновіч, 1931 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

  • Я. Булгак, да 1939 г.

    Я. Булгак, да 1939 г.

  • М. Шымяновіч, да 1939 г.

    М. Шымяновіч, да 1939 г.

  • да 1939 г.

    да 1939 г.

Сучасныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сучасны стан
  • Агульны выгляд

    Агульны выгляд

  • На гары

    На гары

  • Надмагільле

    Надмагільле

  • Памятны камень

    Памятны камень

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Цяперашнія афіцыйныя назвы — вуліца 1 мая і вуліца Менская адпаведна

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Дзяржаўны сьпіс гіст.-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь. — Менск: 2009. С. 391.
  2. ^ Гара Міндоўга (ХІІІ ст., г. Навагрудак), Гарадзенская абласная навуковая бібліятэка імя Яўхіма Карскага
  3. ^ Трафімовіч А. Дзе шукаць магілы Ўсяслава Чарадзея, Вітаўта, Скарыны і іншых легендарных беларусаў, Радыё Свабода, 24 красавіка 2017 г.
  4. ^ Чачот Я. Спевы пра даўніх ліцьвінаў, Pawet.net

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Histvalue sign export.svg Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412В000387
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Гара_Міндоўга_(Наваградак)&oldid=2352367»