Малы Замак (Наваградак)

	Малы Замак
Найвышэйшы пункт
Вышыня	316—317 м н. у. м.
Геаграфія
Месцазнаходжаньне	Наваградак
Краіна	Беларусь
Горная сыстэма	Наваградзкае ўзвышша
Узыходжаньне
Клясычны маршрут	пешшу
	Малы Замак на мапе Беларусі Малы Замак

Малы Замак — узвышша і гістарычная мясцовасьць Наваградку, месца летапіснага вакольнага гораду. Знаходзіцца ў цэнтры места, на захад ад Замкавай гары.

Мае аднолькавую вышыню з Замкавай гарой, якая складае 316—317 м над узроўнем мора, але плошча Малога Замка амаль у тры разы большая. На заходнім краі пляцоўцы стаіць Каменны млын.

Гісторыя

Ад пачатку пляцоўка будучага Малога замка была вышэйшая за астатнія ўзгоркі. Найвышэйшы яе пункт (315 м) знаходзіўся ў цэнтральнай частцы^[1].

Фрыда Гурэвіч высьветліла, што на Малым Замку ўзьнікла адно зь першых паселішчаў у Наваградку^[2]. Сярод найбольш раньніх матэрыялаў, знойдзеных тут, ляпная кераміка, а таксама некаторыя формы пацерак, у тым ліку мазаічныя пранізкі, характэрныя для Х—ХІ стагодзьдзяў^[3].

Малы Замак засялілі як на краях так і ў цэнтры, у той час як Замкавая гара спачатку засялялася толькі на краях пляцоўкі. З канца X да канца XІ ст. на Малым Замку пераважалі наземныя зрубныя пабудовы, хаця сустракаліся і заглыбленыя^[4].

У другой палове XІ ст. на паселішчы Замкавай гары насыпалі вал, які ператварыў яе ў дзяцінец, а Малы Замак і суседняе ўзвышша сталі пасадамі. Відаць, у гэты час, пляцоўка, агароджаная валам, служыла як крэпасьць і сховішча для жыхароў пасадаў^[5].

Пляцоўка Малога Замка заставалася неўмацаванай да пачатку XІІ ст.^[6] У XІІІ ст. каля падножжа Замкавай гары насыпалі вал, а ў XІV ст. яго падоўжылі, агарожваючы таксама Малы Замак. Гэты вал складаўся зь пяску і гліны шчыльнай структуры. Замкавую гару ад Малага Замка аддзяляў вырыты роў, які запаўняла вада^[7].

У канцы XІІІ — першай палове XІV ст. на заходнім краі пляцоўкі збудавалі вежу з палявых валуноў і цэглы. У канцы XV — пачатку XVІ ст. яе перабудавалі ў васьмігранную. Гэтая вежа прастаяла да сярэдзіны XVІІ ст., калі яе зноў разабралі, а будаўнічыя матэрыялы выкарысталі дзеля ўзьвядзеньня ветранога млына.

Крыніці

^ Бубенько Т., Метельский А. Основание Новоугородка: гипотезы и реальность // Беларуская думка. № 8, 2014. С. 82—82
^ Бубенько Т., Метельский А. Основание Новоугородка: гипотезы и реальность // Беларуская думка. № 8, 2014. С. 82.
^ Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 49.
^ Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 50.
^ Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 51.
^ Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 64.
^ Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 68.

Літаратура

Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (Старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак: Агентство «РДК-принт», 2003. — 324 с.

[1] Бубенько Т., Метельский А. Основание Новоугородка: гипотезы и реальность // Беларуская думка. № 8, 2014. С. 82—82

[2] Бубенько Т., Метельский А. Основание Новоугородка: гипотезы и реальность // Беларуская думка. № 8, 2014. С. 82.

[3] Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 49.

[4] Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 50.

[5] Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 51.

[6] Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 64.

[7] Гурэвіч Ф. Летапісны Новгородок (старажытнарускі Наваградак). — Санкт-Пецярбург — Наваградак, 2003. С. 68.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

п а р Славутасьці Наваградку
Мясцовасьці	Замкавая гара Малы Замак Барысаглебскае ўзвышша Гара Міндоўга
Вуліцы і пляцы	Валеўская Гарадзенская (Францішканская) Жыдоўская Замкавая Кавальская Малы Замак Менская (Траецкая) Рынак
Помнікі сакральнай архітэктуры	Барысаглебская царква Замкавая царква^† Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і калегіюм езуітаў^† Кляштар дамініканак^† Касьцёл і кляштар баніфратаў^† Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў Мячэт Сынагога^† Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Сьвята-Мікалаеўскі сабор) Фарны касьцёл
Помнікі абарончай і грамадзянскай архітэктуры	Беларуская гімназія Ваяводзкая ўправа Вежа Гатэль Эўропа Дом Баярына^† Дом ваяводы Замак Каменны млын Крамы Палац Радзівілаў^† Ратуша^† Сядзіба Міцкевічаў Чыгуначны вакзал
Музэі	Дом-музэй Адама Міцкевіча Наваградзкі гісторыка-краязнаўчы музэй
Помнікі і мэмарыялы	Курган Бесьсьмяротнасьці Адама Міцкевіча Помнік Адаму Міцкевічу Брацкая магіла
Сады, паркі і могілкі	Гарадзкі парк Старыя могілкі Вайсковыя могілкі Татарскія могілкі Жыдоўскія могілкі Батароўка
^† страчаныя аб’екты