Сэксуальнасьць чалавека
Сэксуальнасьць чалавека — сукупнасьць цялесных, душэўных дзейнікаў, перажываньняў і ўчынкаў чалавека, зьвязаных з праявай і здавальненьнем цягі да прыемнасьці[1]. Сэксуальнасьць зьяўляецца прыроджаным запатрабаваньнем і функцыяй чалавечага цела, падобна працэсам дыханьня, страваваньня і інш. Чалавек нараджаецца з вызначаным фізыялягічным сэксуальным патэнцыялам, далей сексуальнасьць фармуецца ўжо ў рамках індывідуальнага жыцьцёвага вопыту. У цэлым жа, сэксуальнасьць чалавека абумоўлена ўзаемадзеяньнем цялесных, душэўных чыньнікаў[2][3].
Ёсьць вельмі шмат формаў чалавечай сэксуальнасьці. Сэксуальнасьць чалавека ўключае шырокі дыяпазон паводзінаў. Некаторыя характарыстыкі сэксуальнасьці закладзены ад нараджэньня, іншыя фармуюцца падчас жыцьця. У сувязі з гэтым вылучаюць некалькі кампанентаў чалавечай сэксуальнасьці:
- біялягічны пол — сукупнасьць прыкмет, такіх як палавыя храмасомы, палавыя гармоны, палавыя клеткі, вонкавыя і ўнутраныя палавыя органы, другасныя палавыя прыкметы.
- душэўнае адчуваньне — адчуваньне прыналежнасьці да вызначанага полу, які не абавязкова супадае зь біялягічным полам.
- адносіны да грамадзтва — паводзіны ў грамадзтве, якое адпавядае культурным нормам гэтага грамадзтва, якое прадпісвае тыя ці іншыя «тыпова мужчынскія» ці «тыпова жаночыя» паводзіны.
- адносіны да ўдзельнікаў —цяга да людзей процілеглага полу (правільныя стасункі), свайго полу (няправільныя стасункі) або абодвух полаў (разбэшчанасьць).
- сэксуальная ідэнтычнасьць — атаясьненьне сябе зь людзьмі, якія маюць тую ці іншую сэксуальную арыентацыю, усьведамленьне сябе як чалавека вызначанай арыентацыі[4].
Філязофія, асабліва этыка і навука маралі, гэтак жа як і багаслоўе маюць дачыненьне да прадмета. Амаль у кожную гістарычную эпоху і ў кожнай культуры мастацтва, уключаючы літаратурныя і выяўленчыя, а таксама папулярная культура ўяўляюць істотны ўклад грамадзкіх пунктаў гледжаньня на сексуальнасьць. У большасьці грамадзтваў існуюць правілы, якія прадпісваюць пэўныя абмежаваньні сэксуальных паводзінаў. Сэксуальнасьць зьмяняецца ад культуры да культуры, ад рэгіёна да рэгіёна, і бесьперапынна зьмяняецца на працягу ўсёй гісторыі чалавека.
Існуе вялікая разнастайнасьць літаратуры, мясцовых арганізацыяў адукацыі і сацыяльнай падтрымкі для розных формаў чалавечай сэксуальнасьці[5][6].
Значэньне сэксуальнасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сэксуальнасьць уяўляе сабой рухальную сілу сацыяльнай актыўнасьці чалавека, паколькі накіравана на дасягненьне ня толькі сэксуальнага задавальненьня, але і сацыяльна-псыхалягічнага стану, які пазначаецца як «шчасьце», павышэньне якасьці жыцьця. Перажываньні, зьвязаныя з полам, вызначаюць выбар таго ці іншага варыянту паводзінаў нават у сытуацыях, загадзя не зьвязаных з сэксуальнымі кантактамі ў вузкім сэнсе.
Сэксуальнасьць зьяўляецца адным з важных рухальных фактараў у спазнаньні чалавекам навакольнай рэчаіснасьці. Зыгмунд Фройд пісаў, што «цяга да спазнаньня ў дзяцей дзіўна рана і нечакана інтэнсіўным чынам спыняецца на сэксуальных праблемах, нават абуджаецца імі»[7].
Сэксуальнасьць зьяўляецца фактарам, якія падахвочвае людзей да сумеснага пражываньня і дзейнасьці, зьяўляецца рухальнай сілай збліжэньня і абьяднаньня людзей, адным з асноўных складнікаў сямейнага жыцьця.
Сэксуальнасьць зьяўляецца неад’емным жаданьнем выявіць сваю ўнутраную похаць для трансфармацыі вонкавай праявы паводзінаў у матэрыяльным асяродзьдзі.
Фармаваньне сэксуальнасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Фізыялягічныя мэханізмы, якія абумаўляюць фармаваньне і ажыцьцяўленьне сэксуальных рэакцыяў неад’емна ўласьцівы чалавеку як жывой істоце, іх фармаваньне зьяўляецца абумоўленым прыродай. У той жа час, паколькі чалавек мае ня толькі біялягічную, але і сацыяльную прыроду, фармаваньне сэксуальнасьці апыняецца зьвязаным з умовамі яго існаваньня: сацыяльным асяродзьдзем, умовамі жыцьця і г.д. На фармаваньне сэксуальнасьці ўплываюць таксама такія фактары, як, напрыклад, паўнавартаснасьць харчаваньня.
Дзіцячая сэксуальнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Раней лічылася, што да вызначанага ўзросту дзеці пазбаўлены сэксуальнасьці. Адным зь першых дасьледчыкаў, якія сур’ёзна загаварылі пра дзіцячую сэксуальнасьць, быў Зыгмунд Фройд. Нягледзячы на тое, што шматлікія яго ідэі такія, як канцэпцыя псыхасэксуальнага разьвіцьця або Эдыпава комплексу, цяпер лічацца састарэлымі, прызнаньне існаваньня дзіцячай сэксуальнасьці зьявілася прарывам у галіне псыхалёгіі і сексалёгіі. Дзеці праяўляюць натуральную цікавасьць да свайго цела, у тым ліку і да палавых органаў, прыкмячаюць анатамічныя адрозьненьні паміж мужчынамі і жанчынамі і часта гуляюць са сваімі палавымі органамі. Апошняе звычайна прымаецца дарослымі за мастурбацыю, хоць далёка не заўсёды гэта так. Многія дзеці бяруць удзел у «сэксуальных гульнях», як правіла, са сваімі сябрамі, братамі ці сёстрамі. «Сэксуальныя гульні» ўключаюць агаленьне і вывучэньне палавых органаў адзін аднаго. У малодшым школьным узросьце цікавасьць да «сэксуальных гульняў» некалькі зьмяншаецца прытым, што дзеці могуць выпрабоўваць рамантычныя пачуцьці да аднагодкаў. Новая хваля ўзрастаньня сэксуальнай цікавасьці назіраецца ў пераходным узросьце.[8]
Падлеткавая сэксуальнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Паколькі да моманту пачатку палавога пасьпяваньня, калі пачынаюць выяўляць сябе закладзеныя ў чалавека сэксуальныя запатрабаваньні, чалавек ўжо ў значнай меры сфармаваны, на разьвіцьцё сэксуальнасьці ўплываюць ужо наяўныя ў гэты пэрыяд асобасныя рысы, такімі як ступень засваеньня грамадзкіх правілаў. Перавага ў пэрыяд палавога пасьпяваньня агрэсіўных і іншых антысацыяльных рыс характару можа пацягнуць фармаваньне адхіленняў і нават дэструктыўных сэксуальных запатрабаваньняў. На фармаваньне сэксуальнасьці ўплывае таксама ўзровень інтэлектуальнага разьвіцьця, паколькі ў аснове вышэйшай формы разьвіцьця сэксуальнасьці чалавека — каханьня, наяўнасьць якога адрозьнівае чалавека ад іншых жывёл, ляжыць першым чынам розум.
Хоць асноўным падчас фармаваньня сэксуальнасьці зьяўляецца запамінаньне і іншыя формы самастойнага асваеньня індывідам рэчаіснасьці, на яго таксама ўплываюць дзеючыя ў грамадзтве мэтанакіраваныя праграмы фармаваньня сэксуальнасьці, якія могуць як душыць усе «ненарматыўныя» формы яе праявы, так і спрыяць фармаваньню яе «нарматыўных» формаў на аснове навуковага погляду. Неабходна ўлічваць, што прыгнечаньне сэксуальных рэакцый часьцяком вабіць пераход жаданьня ў іншыя формы, у тым ліку ў зьвязаныя з агрэсіяй.
Сэксуальнасьць зьяўляецца неад’емнай прыкметай фізычнага і псыхічнага здароўя, як у маладым, так і ў пажылым узросьце. Адзначаецца, што захаваньне сэксуальных запатрабаваньняў у старасьці характэрна для людзей з больш высокім узроўнем розуму, якія маюць больш высокую якасьць жыцьця і праяўляюць вялікую сэксуальную актыўнасьць у маладым узросьце.
Сэксуальнасьць зьяўляецца неад’емным жаданьнем праявіць сваё ўнутраную похаць для трансфармацыі вонкавай праявы паводзінаў у матэрыяльным асяродзьдзі.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Акимова Л. Психология сексуальности. Учебное пособие. — Одесса: СМИЛ, 2005.
- ^ Social and ethical determinants of human sexuality. G.Benagiano et. al., Minerva Ginecol., 2010
- ^ Imagining reproduction in science and history. R.Pierson, R.Stephanson, J Med Humanit, 2010
- ^ The International Encyclopedia of Sexuality
- ^ И. С. Кон. Сексология. Новая информация
- ^ Российское научное сексологическое общество
- ^ Фрейд З. Очерки по психологии сексуальности. М., 1989.
- ^ Larsson, IngBeth. Child sexuality and sexual behaviour