Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Берасьце)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак
Касьцёл Беззаганага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак
Краіна	Беларусь
Места	Берасьце
Каардынаты	52°04′44.74″ пн. ш. 23°39′30.33″ у. д. / 52.0790944° пн. ш. 23.658425° у. д. / 52.0790944; 23.658425Каардынаты: 52°04′44.74″ пн. ш. 23°39′30.33″ у. д. / 52.0790944° пн. ш. 23.658425° у. д. / 52.0790944; 23.658425
Дата заснаваньня	XVII ст.
Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак на мапе Беларусі Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак

Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Берасьці. Знаходзіцца ў Валынскім прадмесьці, на гістарычным Бэрнардынскім пляцы, пры ўтоку ракі Мухаўцу ў Буг. Твор архітэктуры віленскага барока.

Комплекс Берасьцейскага жаночага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса. Утвараў адзіны ансамбль з кляштарам бэрнардынаў. Пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі ўлады Расейскай імпэрыі сьпярша зачынілі кляштар, а потым зруйнавалі касьцёл. За савецкім часам зьнішчэньне помніка працягнулася. Да нашага часу захаваліся рэшткі кляштару і сутарэньні касьцёла, якія патрабуюць неадкладнай кансэрвацыі і рэстаўрацыі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1623 годзе Алена Копаць з Дольскіх заснавала ў Берасьці кляштар бэрнардынак. Першыя будынкі былі драўлянымі і стаялі за гарадзкім валам. За часамі Паўночнай вайны (1655—1660) касьцёл і кляштар згарэлі. У 1659 годзе новыя драўляныя будынкі жаночага бэрнардынскага кляштару збудавалі побач з мужчынскім^[1].

У 1720-я гады на месцы драўлянага пачалося будаваньне мураванага касьцёла паводле праекту архітэктараў Б. Мазуркевіча і А. Даўгялы. У 1750 годзе яго кансэкравалі ў гонар Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. У 1755—1766 гадох берасьцейскі злотнік I. Місенгілевіч аздобіў галоўны алтар. У 1781 годзе побач з касьцёлам збудавалі мураваны кляштарны корпус.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Берасьце апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. У час будаваньня Берасьцейскай крэпасьці расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар. Пазьней будынкі перабудавалі пад шпіталь.

У пачатку XX ст. былы касьцёл зруйнавалі да сутарэньняў.

Найноўшы час

У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі кляштарны корпус.

У 1993 годзе помнік дасьледавалі археолягі Валянтын Собаль і А. Ліпніцкая. У апошнія гады яго дасьледаваньнем займаецца Ірэна Лаўроўская. Існуе праект рэстаўрацыі помніка.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка (без трансэпта) з 2-вежавым фасадам-нартэксам і крыху больш нізкай прастакутнай апсыдай прэзьбітэрыюму. Памеры з поўначы на поўдзень 32,7 м, з усходу на захад — 15,7 м. Сутарэньні касьцёла на вышыні 2,3 м. Таўшчыня муроў — 2,8—3 м. Дах алтарнай апсыды з абодвух бакоў вылучаўся мураванымі франтонамі. Апсыда і закрысьція маюць прастакутную форму. Тарэц даху на галоўным фасадзе закрываўся фігурным франтонам. Сьцены падзяляліся аркавымі аконнымі праёмамі, аздобленымі ліштвамі^[2].

Унутраная прастора перакрывалася паўцыркульнымі скляпеньнямі на падпружных арках. Інтэр’ер аздаблялі 6 пазалочаных разных алтароў. Падлога асноўнай прасторы выкладалася з цэглы, перад вялікім алтаром — з дрэва.

Кляштар

Кляштарны корпус — П-падобны ў пляне 2-павярховы будынак, які далучаўся да касьцёла з поўдня і ўтвараў замкнёны ўнутраны двор. Плян галерэйны. На першым паверсе месьціліся спавядальня, прыёмны пакой, кельля ігуменьні, трапезная, на другім паверсе — 13 манаскіх кельляў.

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
Фрагмэнт мапы Г. Ляйбовіча, каля 1760 г.
Абмеры, 1836 г.
Абмеры, 1836 г.
Плян, 1836 г.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
1915 г.
1915 г.
1920 г.
1921 г.

1930-я гг.
1933 г.
1936 г.
1939—1941 гг.

Крыніцы

^ Грынявецкі В. Берасцейскі кляштар бернардзінак // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 320.
^ Якімовіч Ю. Брэсцкі касцёл і кляштар бернардзінак // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 91.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак у Берасьці, Radzima.org

[1] Грынявецкі В. Берасцейскі кляштар бернардзінак // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 320.

[2] Якімовіч Ю. Брэсцкі касцёл і кляштар бернардзінак // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 91.

[1]

[2]