Валдас Адамкус

	Валдас Адамкус
	па-летувіску: Valdas Adamkus
прэзыдэнт Летувы
	12 ліпеня 2004 — 12 ліпеня 2009
Прэм’ер-міністар:	Зыгмантас Бальчыціс (2006); Гедымінас Кіркілас (2006-2008); Андрус Кубілюс (2008—2009)
Папярэднік:	Артурас Паўлаўскас (в.а.)
Наступнік:	Даля Грыбаўскайце
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	3 лістапада 1926 (98 гадоў); Коўна, Летува;
Партыя:	Рэспубліканская партыя ЗША; Сацыял-дэмакратычная партыя Летувы[d];
Сужэнец:	Альма Адамкене[d]
Бацька:	Ігнас Адамкявічус[d]
Адукацыя:	Мюнхэнскі ўнівэрсытэт Людвіга-Максіміляна; Ілінойскі тэхналягічны інстытут[d];
	Валдас Адамкус у Вікісховішчы

Ва́лдас Ада́мкус (па-летувіску: Valdas Adamkus; 3 лістапада 1926, Коўна) — летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы з 26 лютага 1998 да 25 лютага 2003 і з 12 ліпеня 2004 да 12 ліпеня 2009. Нарадзіўся 3 лістапада 2016 году ў Коўне. Падчас Другой сусьветнай вайны ўдзельнічаў у руху супраціву. Падчас Нацысцкай акупацыі выдаваў падпольную газэту. Пасьля вяртаньня Саветаў працягнуў барацьбу супраць іх. У ліпені 1944 году з бацькамі зьехаў у Нямеччыну, дзе наведваў лекцыі на факультэце прыродазнаўчых навук Мюнхэнскага ўнівэрсытэту Людвіга-Максыміліяна. У 1948 годзе заваяваў два залатыя і два срэбныя мэдалі на Алімпійскіх гульнях сярод падняволеных нацыяў. У 1949 годзе разам зь сям’ёй эміграваў у ЗША. Пасяліўся ў летувіскай абшчыне ў Чыкага і спачатку працаваў рабочым на аўтазаводзе. У 1951 годзе ажаніўся з Альмай Нутаўрайтэ (Alma Nutautaitė). У 1960 годзе скончыў Ілінойскі інстытут тэхналёгій па спэцыяльнасьці будаўніцтва. У 1950-я — 1960-я быў актыўным дзеячам эмігранцкай палітыкі. Ад 1958 да 1965 году быў намесьнікам старшыні летувіскай эмігранцкай арганізацыі Santara-Šviesa. У 1967 годзе абраны старшынём гэтай арганізацыі. Падчас свайго жыцьця ў ЗША быў актывістам акцый пратэсту супраць акупацыі Летувы, ініцыяваў збор подпісаў пад шэрагам пэтыцый. У 1970 годзе пачаў працаваць у Фэдэральнай Агенцыі ЗША па абароне навакольнага асяродзьдзя (анг. Environment Protection Agency), якая тады адчынілася. Спачатку ўзначальваў цэнтар дасьледаваньня навакольнага асяродзьдзя. У 1971 г. абраны намесьнікам старшыні па Сярэднім Захадзе ЗША, праз 10 гадоў стаў старшынём па гэтым рэгіёне. Сярод ягоных дасягненьняў падчас гэтай працы было паляпшэньне якасьці вады ў Вялікіх азёрах. Таксама дапамагаў у вырашэньні праблем навакольнага асяродзьдзя ва Ўсходняй Эўропе, рабіў кансультатыўныя і іншыя паслугі. На момант свайго звальненьня з Агенцыі па абароне навакольнага асяродзьдзя ў 1997 годзе працаваў там даўжэй за ўсіх кіраўнікоў.

У 1997 годзе аб’явіў пра свой намер вярнуцца ў Летуву, атрымаць летувіскае грамадзянства і балятавацца ў прэзыдэнты. Ня ўсе летувісы прынялі гэтую заяву прыязна. Іншыя ўспрынялі яго як сына летувіскай зямлі, які вяртаўся дадому. Ён атрымаў паразу ў першым туры выбараў прэзыдэнта Летувы, які адбыўся напрыканцы 1997 году. Але ў другім туры, які адбыўся 4 студзеня 1998 году, ён перамог зь перавагай менш за 1 адсотак. Заступіў на пасаду 26 лютага 1998 году. Ён выступаў за далучэньне Летувы да НАТО і Эўразьвязу, але адначасова працаваў над зьмягчэньнем напружанасьці з Расеяй і ўсталяваньня сяброўскіх стасункаў з астатнімі суседзямі Летувы. Ён сутыкнуўся з далейшымі складанасьцямі пост-савецкай эканомікі, але здолеў павялічыць эканамічны рост і паменшыць беспрацоўе. У 2003 годзе Адамкус ня быў пераабраны, атрымаўшы паразу ад Раландаса Паксаса. Стаў амбасадарам добрай волі ЮНЭСКА. На пазачарговых выбарах у 2004 годзе пасьля імпічмэнту Паксаса быў пераабраны прэзыдэнтам Летувы.

Узнагароды

Вялікі Крыж Ордэна Ісьляндзкага Сокала, 1998
Вялікі Крыж Ордэна Сьвятога Олафа, Нарвэгія, 1998
Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені, Украіна, 1998
Ордэн Крыжа зямлі Марыі, Эстонія, 1999
Кавалер Вялікага крыжа Грэцкага ордэна збавіцеля, 1999
Рыцар ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай», 1999
Ордэн Белага арла, Польшча, 1999
Кавалер pro Merito Melitensi, Мальта, 1999
Кавалер ордэна Заслугаў, Вугоршчына, 1999
Вялікі Крыж Ордэна Сяброўства, Казахстан, 2000
Кавалер ордэна Трох Зорак, Латвія, 2001
Кавалер Вялікага Крыжа Ордэна Ганаровага легіёну, Францыя, 2001
Кавалер ордэна Зоркі Румыніі, 2001
Ордэн Сьв. Мясропа Маштоца, Армэнія, 2002
Вялікі Крыж Ордэна Белай Ружы з Зоркай, Фінляндыя, 2002
Ордэн «За Асаблівыя заслугі», Узбэкістан, 2002
Кавалер ордэна Вітаўта Вялікага, Летува, 2003
Ордэн Белай Зоркі з ланцугом, Эстонія, 2004
Кавалер Ордэна Ізабэлы Каталічкі з ланцугом, Каралеўства Гішпанія, 2005
Вялікі Крыж Асаблівай ступені Ордэну «За заслугі», Нямеччына, 2005
Ордэн падвойнага Белага крыжа I ступені, Славаччына, 2005
Вялікі Крыж Ордэна Леапольда I, Каралеўства Бэльгія, 2006
Вялікі Крыж з Ланцугом Ордэна Заслугаў Рэспублікі Вугоршчына, 2006
Ордэн Бані, Вялікабрытанія, 2006
Ордэн «За заслугі» I ступені, Украіна, 2006
Ордэн «Маці Тэрэза», Альбанія, 2007
Вялікая стужка Найвышэйшага Ордэна Хрызантэмы, Японія, 2007
Вялікі Ланцуг Ордэна Інфанта Дона Энрыке, Партугалія, 2007
Ордэн Перамогі імя Сьв. Георгія, Грузія, 2007
Вялікі Крыж Ордэна Нідэрляндзкага ільва, 2008
Ланцуг Ордэна Заслугаў, Рэспубліка Чылі, 2008
Вялікая Зорка Ганаровага знаку «За заслугі перад Аўстрыйскай Рэспублікай», 2009
Ордэн «Стара планіна», Рэспубліка Баўгарыя, 2009
Вялікі Крыж Ордэна адраджэньня Польшчы, Рэспубліка Польшча, 2009
Ордэн Свабоды, Украіна, 2009

Званьні ганаровага доктара

Віленскі ўнівэрсытэт, 1989
Indiana St. Joseph's College, ЗША, 1991
Northwestern University, ЗША, 1994
Kauno technologijos universitetas, 1998
The Catholic University of America, ЗША, 1998
Aleksandro Stulginskio universitetas, 1999
Ілінойскі інстытут тэхналёгій, ЗША, 1999
Инновациялық Еуразия университеті, Казахстан, 2000
DePaul University, ЗША, 2001
Mykolo Romerio universitetas, 2001
Vytauto Didžiojo universitetas, 2002
Lietuvos sporto universitetas, 2004
Ерэванскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Армэнія, 2006
Бакінскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Азэрбайджан, 2006
University of Notre Dame, ЗША, 2007
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Польшча, 2007
Талінскі ўнівэрсытэт, Эстонія, 2008
Унівэрсытэт Чылі, 2008
Доктар honoris causa Люблінскага Каталіцкага Ўнівэрсытэту Яна Паўла II, Польшча, 2009

Крыніцы

^ ^а ^б Valdas Adamkus // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ ^а ^б Valdas Adamkus // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ ^а ^б Valdas Adamkus // Munzinger Personen (ням.)
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Who's who (брыт. анг.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X

Вонкавыя спасылкі

Валдас Адамкус — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Канал Валдаса Адамкуса на www.youtube.com
Valdas Adamkus. (2016). In Encyclopædia Britannica. Retrieved from http://www.britannica.com/biography/Valdas-Adamkus
President of the Republic of Lithuania (анг.)

Гэта — накід артыкула пра палітыка. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

[_d08f4745a3d626bf-1] а ^б Valdas Adamkus // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_01cfa54b3d5a2e06-2] а ^б Valdas Adamkus // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_c9bc164c33fbf21e-3] а ^б Valdas Adamkus // Munzinger Personen (ням.)

[_e321ec82d354d271-4] а ^б ^в ^г ^д ^е Who's who (брыт. анг.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X

[1]

[2]

[3]

[4]

п а р Прэзыдэнты Летувы
Першая рэспубліка	Антанас Сьмятона (1919—1920) Аляксандрас Стульгінскіс (1922—1926) Казіс Грынюс (1926) Ёнас Стаўгайтыс (в. а.) Антанас Сьмятона (1926—1940) Антанас Меркіс (1940, в. а.) Юстас Палецкіс (1940, в. а.) Ёнас Жамайтыс-Вітаўтас (1949—1954, в. а.)
Другая рэспубліка	Альгірдас Бразаўскас (1992—1998) Валдас Адамкус (1998—2003) Раляндас Паксас (2003—2004) Артурас Паўлаўскас (в. а.) Валдас Адамкус (2004—2009) Даля Грыбаўскайце (2009—2019) Гітанас Наўседа (2019—)