Паўднёвая Амэрыка: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 12:27, 3 траўня 2020

Паўднёвая Амэ́рыка — адзін з шасьці кантынэнтаў Зямлі. Паўднёвая Амэрыка мае плошчу 17 843 000 км² і зьяўляецца чацьвертым па велічыні кантынэнтам Зямлі. На тэрыторыі Паўднёвай Амэрыкі пражывае каля 360 мільёнаў чалавек. У 1494 годзе Паўднёвая Амэрыка была падзеленая Папам Рымскім паміж Партугаліяй і Гішпаніяй паводле Тардэсьвільскага пагадненьня. Усходняя частка кантынэнту, на якой знаходзіцца сёньня Бразылія, перайшла да Партугаліі, заходняя адышла пад валоданьне Гішпаніі. Менавіта таму ў Бразыліі размаўляюць сёньня на партугальскай мове, а амаль што ва ўсіх астатніх краінах — на гішпанскай.

Большая частка насельніцтва жыве побач заходніх ці ўсходніх берагоў кантынэнту, у той час як цэнтар і крайні поўдзень зьяўляюцца маланаселенай тэрыторыяй. На заходняй частцы Паўднёвай Амэрыкі пераважаюць горы Анды, у той час, як усходняя частка зьмяшчае як горныя рэгіёны, гэтак і вялікія нізіны, якія месьцяцца па цячэньні рэкаў Амазонка, Парана і Арынока. Большая частка кантынэнту ляжыць у тропіках. У склад Паўднёвай Амэрыкі таксама ўваходзяць розныя астравы, большасьць зь якіх належыць краінам кантынэнту. Вялікія і Малыя Антыльскія астравы Карыбскага мора адносяцца да Паўночнай Амэрыкі.

Геаграфія

Паўднёвая Амэрыка займае паўднёвую частку часткі сьвету — Амэрыка. Кантынэнт разьмежаваны ад Паўночнай Амэрыкі водападзелам Дар’енскім прагалам, які доўжыцца на мяжы паміж Калюмбіяй і Панамай, хоць некаторыя разглядаюць як граніцу паміж кантынэнтамі Панамскі канал. Але геапалітычна і геаграфічна^[1] ўся Панама — у тым ліку і сэгмэнта на ўсход ад Панамскага каналу ў пярэсмыку — звычайна ўключаецца ў Паўночнай Амэрыку^[2]^[3]^[4] і да краінаў Цэнтральнай Амэрыкі^[5]. Амаль увесь мацярык Паўднёвай Амэрыкі месьціцца на паўднёваамэрыканскай пліце.

У Паўднёвай Амэрыцы знаходзяцца самых высокі ў сьвеце бесьперапынны вадаспад Анхэль у Вэнэсуэле, самая вялікая рака паводле аб’ёму Амазонка, самы доўгі горны хрыбет Анды, самае засушлівае непалярнае месца на Зямлі пустэльня Атакама^[6], самы вялікі трапічны лес у рэгіёне ракі Амазонкі, самая высокаразьмешчаная сталіца Ля-Пас і самае высокае ў сьвеце паводле вышыні над узроўнем мора камэрцыйна суднаходнае возера Тытыкака.

Асноўныя мінэральныя рэсурсы Паўднёвай Амэрыкі ўключаюць у сябе золата, срэбра, медзь, жалезная руда, цына і нафта. Гэтыя рэсурсы, якія здабываюцца краінамі рэгіёну прыносяць высокі прыбытак для гэтак краінаў. Аднак сканцэнтраванасьць на вытворчасьці аднаго буйнога экспартнага тавару часта перашкаджае разьвіцьцю мясцовых эканомік. Ваганьні коштаў на сыравінныя тавары на міжнародных рынках час ад часу прыводзіць да стагнацыі эканоміцы паўднёваамэрыканскіх дзяржаваў, што ў сваю чаргу выклікае скрайнюю палітычную нестабільнасьць. Гэта вядзе да намаганьняў вызначаных краінаў па дывэрсыфікацыі вытворчасьці, каб адысьці ад залежнасьці ад экспарту адной групы тавараў.

Агульныя зьвесткі

Плошча (уключна з астравамі) — 17 830 000 км²
- Плошча астравоў — 150 000 км²
Даўжыня берагавой лініі — 26 000 км
Найбольшая вышыня над узроўнем мора (гара Аканкагуа) — 6959 м
Найменшая вышыня (паўвостраў Вальдэс) — −40 м
Самы паўночны пункт кантынэнту — мыс Гальінас 12°25' паўн. ш. 71°35' з. д.
Самы паўднёвы пункт — мыс Фроўэрд 53°54' паўд. ш. 71°18' з. д.
Самы ўсходні пункт — мыс Кабу-Бранку 7°09' паўд. ш. 34°48' з. д.
Самы заходні пункт — мыс Парыньяс 4°45' паўд. ш. 81°20' з. д.

Найбуйнейшыя рэкі

Астравы

Азёры

Вяршыні

Вульканы

Крыніцы

^ Cohen, Saul Bernard. 2003. «North and Middle America» (Ch. 5). Geopolitics of the World System, ISBN 0847699072.
^ «Americas». Standard Country and Area Codes Classifications (M49), United Nations Statistics Division.
^ «North America». Atlas of Canada.
^ «North America». Atlas National Geographic.
^ «Panama». The World Factbook.
^ «Parts of Chile's Atacama Desert haven't seen a drop of rain since recordkeeping began. Somehow, more than a million people squeeze life from this parched land». National Geographic Magazine.

Вонкавыя спасылкі

Паўднёвая Амэрыка — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Latin American Network Information Database.

	Гэты артыкул мусіць быць істотна перароблены ў адпаведнасьці са стандартамі Вікіпэдыі. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, адрэдагаваўшы яго. Падрабязнасьці могуць быць на старонцы абмеркаваньня.

[1] Cohen, Saul Bernard. 2003. «North and Middle America» (Ch. 5). Geopolitics of the World System, ISBN 0847699072.

[2] «Americas». Standard Country and Area Codes Classifications (M49), United Nations Statistics Division.

[3] «North America». Atlas of Canada.

[4] «North America». Atlas National Geographic.

[5] «Panama». The World Factbook.

[6] «Parts of Chile's Atacama Desert haven't seen a drop of rain since recordkeeping began. Somehow, more than a million people squeeze life from this parched land». National Geographic Magazine.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 [[Файл:LocationSouthAmerica.png|міні|270пкс|Паўднёвая Амэрыка]]
-'''Паўднёвая Амэ́рыка''' — адзін з шасьці [[кантынэнт]]аў [[Зямля|Зямлі]]. Паўднёвая Амэрыка мае плошчу 17 843 000 км² і зьяўляецца чацьвертым па велічыні кантынэнтам Зямлі. На тэрыторыі Паўднёвай Амэрыкі пражывае каля 360 мільёнаў чалавек. У 1494 годзе Паўднёвая Амэрыка была падзеленая [[Папа|Папам Рымскім]] паміж [[Партугалія]]й і [[Гішпанія]]й паводле Тардэсьвільскага пагадненьня. Усходняя частка кантынэнту, на якой знаходзіцца сёньня [[Бразылія]], перайшла да Партугаліі, заходняя адышла пад валоданьне Гішпаніі. Менавіта таму ў Бразыліі размаўляюць сёньня на [[партугальская мова|партугальскай мове]], а амаль што ва ўсіх астатніх краінах — на [[гішпанская мова|гішпанскай]].
+'''Паўднёвая Амэ́рыка''' — адзін з шасьці [[кантынэнт]]аў [[Зямля|Зямлі]]. Паўднёвая Амэрыка мае плошчу 17 843 000 км² і зьяўляецца чацьвертым па велічыні кантынэнтам Зямлі. На тэрыторыі Паўднёвай Амэрыкі пражывае каля 360 мільёнаў чалавек. У [[1494]] годзе Паўднёвая Амэрыка была падзеленая [[Папа|Папам Рымскім]] паміж [[Партугалія]]й і [[Гішпанія]]й паводле Тардэсьвільскага пагадненьня. Усходняя частка кантынэнту, на якой знаходзіцца сёньня [[Бразылія]], перайшла да Партугаліі, заходняя адышла пад валоданьне Гішпаніі. Менавіта таму ў Бразыліі размаўляюць сёньня на [[партугальская мова|партугальскай мове]], а амаль што ва ўсіх астатніх краінах — на [[гішпанская мова|гішпанскай]].
 Большая частка насельніцтва жыве побач заходніх ці ўсходніх берагоў кантынэнту, у той час як цэнтар і крайні поўдзень зьяўляюцца маланаселенай тэрыторыяй. На заходняй частцы Паўднёвай Амэрыкі пераважаюць горы [[Анды]], у той час, як усходняя частка зьмяшчае як горныя рэгіёны, гэтак і вялікія нізіны, якія месьцяцца па цячэньні рэкаў [[Амазонка]], [[Парана (рака)|Парана]] і [[Арынока]]. Большая частка кантынэнту ляжыць у [[тропікі|тропіках]]. У склад Паўднёвай Амэрыкі таксама ўваходзяць розныя астравы, большасьць зь якіх належыць краінам кантынэнту. [[Вялікія Антыльскія астравы|Вялікія]] і [[Малыя Антыльскія астравы]] [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] адносяцца да [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыкі]].