Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх (Каштанаўка)
| Славутасьць | |
Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх
| |
| |
| Краіна | Беларусь |
| вёска | Каштанаўка (Пружанскі раён) |
| Каардынаты | 52°30′13″ пн. ш. 24°26′18″ у. д. / 52.50361° пн. ш. 24.43833° у. д.Каардынаты: 52°30′13″ пн. ш. 24°26′18″ у. д. / 52.50361° пн. ш. 24.43833° у. д. |
| Заснавальнік | Міхаіл Булгарын |
| Будаваньне | першая палова—сярэдзіна XIX стагодзьдзя |
| Будынкі: сядзіба • вінакурня
| |
| Статус | ахоўваецца дзяржавай |
| Стан | сядзіба паўразбураная парк запушчаны |
Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх на мапе Беларусі   Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх | |
 Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх на Вікісховішчы
| |
Пала́цава-па́ркавы ко́мплекс Дзяко́нскіх — рэшткі сядзібна-палацавага комплексу ў вёсцы Каштанаўка Пружанскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Знаходзіцца за 7 км ад Пружанаў і за 73 км ад Берасьця. Агульная плошча забудовы складае 989 м². Ахоўваецца дзяржавай.
Мінуўшчына
Пабудову сядзібы на ўскрайку старадаўняй вёскі Чахец распачаў у першай палове XIX стагодзьдзя пружанскі павятовы судзьдзя Міхаіл Булгарын. Тут налічвалася сялянскіх душ 821 мужчынскага полу і 825 жаночага; акрамя аднапавярховага жылога дому, у Чахцы былі бібліятэка, флігель, дом аканома, пральня, кухня, лядоўня, сьвіраны для зерня і гародніны, паравая вінакурня, саладоўня, старожка, аранжарэя, гумно, жывёльны двор, аўчарня, стайня з карэтняй, валоўнік, сьвінарнік, хлявы, 2 ветраныя млыны і 2 конныя, карчма з гасьціным дваром.
Наступнымі ўласьнікі былі Керназіцкія, ад якіх Чахец у якасьці пасагу пры шлюбе Марыі Керназіцкай перайшоў да Альбіна Дзяконскага. Пры ім зьмяніўся зьнешні выгляд сядзібнага дому: да яго было прыбудаванае двухпавярховае бакавое крыло. Будынак быў аднапавярховы, прастакутны ў пляне, цагляны на высокім падмурку, даўжынёй 36 м. Па кутох упрыгожаны пілястрамі і канялюрамі, пад вокнамі па ўсім пэрымэтры былі прарэзаныя круглыя вакенцы для вэнтыляцыі. З боку параднага фасаду вылучаўся невялікі ганак, з паркавага — вялікая вэранда, абвітая вінаградам, і лесьвіца. Унутраная пляніроўка пакояў анфіладная, дзьверы разныя, падлога паркетная (на вэрандзе кафляная з арнамэнтамі і вэнзэлямі), стаяла старадаўняя мэбля, кафляныя печы-галяндкі.
Альбін Дзяконскі ўпарадкаваў стары лес ля палацу, перарабіўшы яго на пэйзажны парк. Тут была праведзеная мэліярацыя, выкапаныя каналы, усталяваныя шлюзы, пашыраныя сажалкі. Плошча парку складала 10 га. У паўднёва-заходняй частцы былі вялікія насаджэньні лістоўніцы польскай, уздоўж дарожак расьлі бэз і чаромха.
Ад Альбіна сядзіба дасталася ягонаму сыну Мар’яну і ягонай жонцы Яніне з Корсакаў. У 1890 року ўладальніцай была Марыя Дзяконская.
Апошнімі ўладарамі былі Януш Дзяконскі (сын Мар’яна) і Марыя Орда. Узімку ў іхнім палацы ладзіліся балі, на сьвяты запрашаліся цыганы. У маёнтку быў нават тэлефон — рэдкая рэч для тых часоў. З прыходам Саветаў Януш быў рэпрэсаваны, і пасьля 1940 ягоны лёс невядомы. Ягоную жонку бальшавікі прымусілі капаць бульбу, а ў ейным доме пасяліліся вайскоўцы[1]. Праз пэўны час Марыя з дачкой Янінай выехала ў Варшаву, а па вайне — у Аргентыну.
Апісаньне
Большая частка каштоўнасьцяў палацу — мастацкія палотны, старадаўняя мэбля, срэбныя вырабы, кнігі — былі страчаныя пад час войнаў. За савецкім часам у сядзібе разьмяшчалася крама, кантора мясцовай гаспадаркі. Ад 1996 року палац закінуты, цяпер у паўразбураным стане. З гаспадарчых пабудоваў застаўся будынак вінакурнага заводу.
Парк
У аснову кампазыцыі пэйзажнае часткі пакладзены прынцып дальняе пэрспэктывы. Ейны пярэдні плян складаў паркавы партэр, сярэдні — выцягнутая ўздоўж восі вялікая адкрытая паляна. Вось пэрспэктывы завяршалася воднай сыстэмай з дзьвюх сажалак, пратокай з масткамі, вялікім пагоркам.
У вялікім масіве дрэваў з паўднёва-заходняга боку засталіся асобныя экзэмпляры рэдкіх відаў дрэваў: амэрыканскі вяз, лістоўніца, веймутавая сасна, бук, граб, чорная вольха, клён, дуб і інш. Многія дрэвы маюць узрост каля 200 рокаў. Гэта адзіны помнік у Беларусі, дзе захаваліся лістоўніцы польскія (вышыня — больш за 30 м). Найстарэйшае дрэва парку — дуб чарэшчаты са ствалом дыямэтрам 146 см. Ясені вышынёй да 35 м і дыямэтрам ствалу 102 см; букі дыямэтрам ствалоў 66—98 см; вяз амэрыканскі вышынёй больш за 20 м і дыямэтрам ствалу 90 см. Непадалёк ад палацу захаваўся валун, аформлены ў выглядзе фатэля.
За савецкім часам парк таксама моцна пацярпеў. У выніку безгаспадарчых адносінаў парк зарос і зьдзічэў, паступова выкарчоўваецца і засаджваецца агародамі, каналы ды сажалкі абмялелі.
Сучасны стан
|
Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр 113Г000614 |
Нядаўна аддзел культуры Пружанскага раённага выканаўчага камітэту перадаў аб’ект у бязвыплатнае выкарыстаньне мясцоваму бізнэсоўцы Івану Мартынюку, які займаецца аднаўленьнем сядзібы[2].
Крыніцы і заўвагі
- ^ Яўхім Рупайла. Род Дзяконскіх і іх маёнткі на Брэстчыне ў ХIХ — ХХ стст. // Газета для вас. — 13 жніўня 2009. — № 711.
- ^ Валянціна Казловіч. (18 верасьня 2007) Пружанский эксклюзив (рас.). Беларусь сегодня. Праверана 28 сьнежня 2011 г.
Літаратура
- Антипов В.Г. Парки Белоруссии. — Мн.: Ураджай, 1975. — 151 с. — 12 000 ас.
- Багадзяж М. Паспець захаваць прыгажосць // Зара камунізму. — 8 снежня 1990.
- Бажэнаў, Ю. В. Сядзібна-паркавы ансамбль у вёсцы Каштанаўка // Беларускі гістарычны часопіс. — 2009. — № 9. — С. 25―29.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — ISBN 985-11-0279-2
- Борушко В.Ф. Белоруссия: люди, события, факты. — 3-е изд., перер. и доп.. — Мн.: 1988. — 215 с. — ISBN 9785338000045
- Какушкіна Н. «Боль старога парка» // Зара камунізму. — 13 лістапада 1986.
- Несцярчук Л.М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х—ХХ стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Мн.: БелТА, 2002. — 336 с.
- Федорук А.Т. Старинные усадьбы Берестейщины. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 2004. — 576 с. — ISBN 985-11-0305-5