Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх (Каштанаўка)

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх.

Славутасьць
Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх

Краіна	Беларусь
вёска	Каштанаўка (Берасьцейская вобласьць)
Каардынаты	52°30′13″ пн. ш. 24°26′18″ у. д. / 52.50361° пн. ш. 24.43833° у. д. / 52.50361; 24.43833Каардынаты: 52°30′13″ пн. ш. 24°26′18″ у. д. / 52.50361° пн. ш. 24.43833° у. д. / 52.50361; 24.43833
Заснавальнік	Міхаіл Булгарын
Будаваньне	першая палова—сярэдзіна XIX стагодзьдзя
Будынкі: сядзіба • вінакурня
Статус	ахоўваецца дзяржавай
Стан	сядзіба паўразбураная парк запушчаны
Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх на мапе Беларусі ± Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх
Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх на Вікісховішчы

Пала́цава-па́ркавы ко́мплекс Дзяко́нскіх — рэшткі сядзібна-палацавага комплексу ў вёсцы Каштанаўка Пружанскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Знаходзіцца за 7 км ад Пружанаў і за 73 км ад Берасьця. Агульная плошча забудовы складае 989 м². Ахоўваецца дзяржавай.

Мінуўшчына

Пабудову сядзібы на ўскрайку старадаўняй вёскі Чахец распачаў у першай палове XIX стагодзьдзя пружанскі павятовы судзьдзя Міхаіл Булгарын. Тут налічвалася сялянскіх душ 821 мужчынскага полу і 825 жаночага; акрамя аднапавярховага жылога дому, у Чахцы былі бібліятэка, флігель, дом аканома, пральня, кухня, лядоўня, сьвіраны для зерня і гародніны, паравая вінакурня, саладоўня, старожка, аранжарэя, гумно, жывёльны двор, аўчарня, стайня з карэтняй, валоўнік, сьвінарнік, хлявы, 2 ветраныя млыны і 2 конныя, карчма з гасьціным дваром.

Наступнымі ўласьнікі былі Керназіцкія, ад якіх Чахец у якасьці пасагу пры шлюбе Марыі Керназіцкай перайшоў да Альбіна Дзяконскага. Пры ім зьмяніўся зьнешні выгляд сядзібнага дому: да яго было прыбудаванае двухпавярховае бакавое крыло. Будынак быў аднапавярховы, прастакутны ў пляне, цагляны на высокім падмурку, даўжынёй 36 м. Па кутох упрыгожаны пілястрамі і канялюрамі, пад вокнамі па ўсім пэрымэтры былі прарэзаныя круглыя вакенцы для вэнтыляцыі. З боку параднага фасаду вылучаўся невялікі ганак, з паркавага — вялікая вэранда, абвітая вінаградам, і лесьвіца. Унутраная пляніроўка пакояў анфіладная, дзьверы разныя, падлога паркетная (на вэрандзе кафляная з арнамэнтамі і вэнзэлямі), стаяла старадаўняя мэбля, кафляныя печы-галяндкі.

Альбін Дзяконскі ўпарадкаваў стары лес ля палацу, перарабіўшы яго на пэйзажны парк. Тут была праведзеная мэліярацыя, выкапаныя каналы, усталяваныя шлюзы, пашыраныя сажалкі. Плошча парку складала 10 га. У паўднёва-заходняй частцы былі вялікія насаджэньні лістоўніцы польскай, уздоўж дарожак расьлі бэз і чаромха.

Ад Альбіна сядзіба дасталася ягонаму сыну Мар’яну і ягонай жонцы Яніне з Корсакаў. У 1890 року ўладальніцай была Марыя Дзяконская.

Па сьмерці Мар’яна Дзяконскага ў 1921 року апошнімі ўласьнікамі Чахцу стаў ягоны адзіны сын Януш, які ў 1920 ажаніўся з Марыяй з Ордаў^[1]. Узімку ў іхнім палацы ладзіліся балі, на сьвяты запрашаліся цыганы. У маёнтку быў нават тэлефон — рэдкая рэч для тых часоў. З прыходам Саветаў Януш быў рэпрэсаваны, і пасьля 1940 ягоны лёс невядомы. Ягоную жонку бальшавікі прымусілі капаць бульбу, а ў ейным доме пасяліліся вайскоўцы^[2]. Праз пэўны час Марыя з дачкой Янінай выехала ў Варшаву, а па вайне — у Аргентыну.

Апісаньне

Большая частка каштоўнасьцяў палацу — мастацкія палотны, старадаўняя мэбля, срэбныя вырабы, кнігі — былі страчаныя пад час войнаў. За савецкім часам у сядзібе разьмяшчалася крама, кантора мясцовай гаспадаркі. Ад 1996 року палац закінуты, цяпер у паўразбураным стане. З гаспадарчых пабудоваў застаўся будынак вінакурнага заводу.

Парк

У аснову кампазыцыі пэйзажнае часткі пакладзены прынцып дальняе пэрспэктывы. Ейны пярэдні плян складаў паркавы партэр, сярэдні — выцягнутая ўздоўж восі вялікая адкрытая паляна. Вось пэрспэктывы завяршалася воднай сыстэмай зь дзьвюх сажалак, пратокай з масткамі, вялікім пагоркам.

У вялікім масіве дрэваў з паўднёва-заходняга боку засталіся асобныя экзэмпляры рэдкіх відаў дрэваў: амэрыканскі вяз, лістоўніца, веймутавая сасна, бук, граб, чорная вольха, клён, дуб і інш. Многія дрэвы маюць узрост каля 200 рокаў. Гэта адзіны помнік у Беларусі, дзе захаваліся лістоўніцы польскія (вышыня — больш за 30 м). Найстарэйшае дрэва парку — дуб чарэшчаты са ствалом дыямэтрам 146 см. Ясені вышынёй да 35 м і дыямэтрам ствалу 102 см; букі дыямэтрам ствалоў 66—98 см; вяз амэрыканскі вышынёй больш за 20 м і дыямэтрам ствалу 90 см. Непадалёк ад палацу захаваўся валун, аформлены ў выглядзе фатэля.

За савецкім часам парк таксама моцна пацярпеў. У выніку безгаспадарчых адносінаў парк зарос і зьдзічэў, паступова выкарчоўваецца і засаджваецца агародамі, каналы ды сажалкі абмялелі.

Панарама сядзібы

Сучасны стан

Некалькі рокаў таму аддзел культуры Пружанскага раённага выканаўчага камітэту перадаў аб’ект у бязвыплатнае выкарыстаньне мясцоваму бізнэсоўцы Івану Мартынюку дзеля аднаўленьня сядзібы^[3].

Аднак у 2012 годзе Міністэрства культуры распачало спробу рэалізацыі закінутых сядзібаў праз агенцтвы нерухомасьці^[4], і сядзіба Дзяконскіх «Чахец» была ўлучаная ў гэты сьпіс^[5].

Крыніцы і заўвагі

^ Katarzyna i Jerzy Samusikowie (19 студзеня 2012) Dwór Dziekońskich w Czachcu (пол.). Miesiecznik literacki Akant. Праверана 1 красавіка 2012 г.
^ Яўхім Рупайла. Род Дзяконскіх і іх маёнткі на Брэстчыне ў ХIХ — ХХ стст. // Газета для вас. — 13 жніўня 2009. — № 711.
^ Валянціна Казловіч. (18 верасьня 2007) Пружанский эксклюзив (рас.). Беларусь сегодня. Праверана 28 сьнежня 2011 г.
^ Артур Боровой. (16 сакавіка 2012) В Беларуси начинается распродажа памятников истории россиянам: при помощи риелторов можно купить и Дворец Радзивиллов, и поместье Романовых (рас.) Недвижимость. onliner.by. Праверана 20 сакавіка 2012 г.
^ Усадьба д. Каштановка — Брестская обл., Пружанский район р-н. (рас.). Агенцтва нерухомасьці «Сільван». Праверана 20 сакавіка 2012 г.

Літаратура

Антипов В.Г. Парки Белоруссии. — Мн.: Ураджай, 1975. — 151 с. — 12 000 ас.
Багадзяж М. Паспець захаваць прыгажосць // Зара камунізму. — 8 снежня 1990.
Бажэнаў, Ю. В. Сядзібна-паркавы ансамбль у вёсцы Каштанаўка // Беларускі гістарычны часопіс. — 2009. — № 9. — С. 25―29.
Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — ISBN 985-11-0279-2
Борушко В.Ф. Белоруссия: люди, события, факты. — 3-е изд., перер. и доп.. — Мн.: 1988. — 215 с. — ISBN 9785338000045
Какушкіна Н. «Боль старога парка» // Зара камунізму. — 13 лістапада 1986.
Несцярчук Л.М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х—ХХ стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Мн.: БелТА, 2002. — 336 с.
Федорук А.Т. Старинные усадьбы Берестейщины. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 2004. — 576 с. — ISBN 985-11-0305-5

Вонкавыя спасылкі

Палацава-паркавы комплекс Дзяконскіх (Каштанаўка) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[samusik-1] Katarzyna i Jerzy Samusikowie (19 студзеня 2012) Dwór Dziekońskich w Czachcu (пол.). Miesiecznik literacki Akant. Праверана 1 красавіка 2012 г.

[gdv-2] Яўхім Рупайла. Род Дзяконскіх і іх маёнткі на Брэстчыне ў ХIХ — ХХ стст. // Газета для вас. — 13 жніўня 2009. — № 711.

[3] Валянціна Казловіч. (18 верасьня 2007) Пружанский эксклюзив (рас.). Беларусь сегодня. Праверана 28 сьнежня 2011 г.

[4] Артур Боровой. (16 сакавіка 2012) В Беларуси начинается распродажа памятников истории россиянам: при помощи риелторов можно купить и Дворец Радзивиллов, и поместье Романовых (рас.) Недвижимость. onliner.by. Праверана 20 сакавіка 2012 г.

[5] Усадьба д. Каштановка — Брестская обл., Пружанский район р-н. (рас.). Агенцтва нерухомасьці «Сільван». Праверана 20 сакавіка 2012 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]