Мантыгерд

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Мантыгерд
Асабістыя зьвесткі
Дзеці Ганус, Алехна, Пётар

Мантыгерд (? — да 1410) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, намесьнік полацкі (1396). Пачынальнік роду Мантыгердавічаў.

Валодаў вёскамі каля Салечнікаў (лякалізаваная побач у крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» Iwanendorff, магчыма, была вёскай яго сына Гануса[1]).

Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Мантыгерд (імя)

Імя Мантыгерд (Монтгерд) зьмяшчае той жа фармант (-монт-), што і Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[2]. Зь іншага боку, імя Мантыгерд зьмяшчае той жа фармант (-герд-), што і імя Альгерд, якое мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну[3]).

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, фармант -монт- (-мунт-, -мунд-) паходзіць ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі', а фармант -герд- — ад гоцкага gairdan 'падпяразваць' (пераноснае 'ахоўваць')[4]. Такім парадкам, імя Мантыгерд мае значэньне «ахова гарлівасьці» — такое ж, як імя Гердзімонт[5].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: от намесника от полочького от Монтигирда (1394—1396 гады)[6]; Muntighert[7] (1396 або 1397 год[8]); unser hawptman Muntigirde (23 студзеня 1397 году)[9]; mit unserm namezdnyken Muntigirden (30 студзеня 1397 году)[10]; Montegherden of ghesad unde is nene namestnek mer (1399 год)[11]; Montogerd (1401 год)[12]; Mantedirg[1]; Montigerd, patri praefati Petri (14 студзеня 1447 году)[13].

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Зь літоўскага баярскага роду. Меў свой герб яшчэ ад Гарадзельскай уніі.

Быў намесьнікам полацкім у 1396 годзе. У крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» (складзены між 1384 і 1401 гадамі) упамінаецца Mantigirdendorf[14] (Mantegirdindorf[15]). У 1410 годзе быў ужо нябожчыкам, бо ў дакумэнце Вітаўта як сьведка выступае Olechno filius olim Montigerdi. Упамінаецца ў памянной кнізе брацтва касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Кракаве[16].

Меў сыноў Гануса, Алехну і Пятра.

Мова і культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўныя артыкулы: Ліцьвіны і Русіны

Змацаваў ліст да места Рыгі (каля 1396 году) пячацьцю з рускім надпісам[17][18]:

МОН… Д…

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 266.
  2. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14.
  3. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17—18.
  5. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24.
  6. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 101—102.
  7. ^ Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. С. 160.
  8. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 104.
  9. ^ Hansisches Urkundenbuch. Bd. 5. — Liepzig, 1899. S. 132.
  10. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 107.
  11. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 2. — М., 2015. С. 413.
  12. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 172.
  13. ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 407.
  14. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 87.
  15. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 96.
  16. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 267.
  17. ^ Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 410.
  18. ^ Semkowiczh W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych z szlachtą polską w Horodle 1413 r. // Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. T. IV, 1913. S. 55.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]