Давід Гільбэрт
Давід Гільбэрт | |
| David Hilbert | |
 | |
| Дата нараджэньня | 23 студзеня 1862[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][10] |
|---|---|
| Месца нараджэньня | Кёнігсбэрг альбо Вэляў, Каралеўства Прусія |
| Дата сьмерці | 14 лютага 1943[12][2][3][13][5][6][7][8][9][11][10][10] (81 год) |
| Месца сьмерці | Гётынген, Нямеччына |
| Месца пахаваньня | Гётынгенскія гарадскія могілкі[d] |
| Грамадзянства | Прусія Прусія Прусія Прусія |
| Месца вучобы | Кёнігсбэрскі ўнівэрсытэт |
| Занятак | матэматык, прафэсар унівэрсытэту, філёзаф і фізык |
| Навуковая сфэра | матэматыка, філязофія |
| Месца працы | Гётынгенскі ўнівэрсытэт |
| Вядомы як | Асноўная тэарэма Гільбэрта, аксіёмы Гільбэрта, праблемы Гільбэрта, праграма Гільбэрта, Дзея Айнштайна-Гільбэрта, Гільбэртава прастора |
| Навуковая ступень | доктарская ступень[1] |
| Навуковы кіраўнік | Фэрдынан фон Ліндэман |
| Вучні | Вільгэльм Акерман, Рыхард Курант, Эрых Гэке, Ота Блюмэнталь і Hyman Levy[d] |
| Дзеці | Franz Hilbert[d][1] |
| Узнагароды | |
Даві́д Гі́льбэрт (па-нямецку: David Hilbert; 23 студзеня 1862 году, Кёнігсбэрг альбо Вэляў, Каралеўства Прусія — 14 лютага 1943 году, Гётынген, Трэці Райх) — выбітны нямецкі матэматык-унівэрсал, зрабіў важкі ўнёсак у разьвіцьцё шматлікіх матэматычных падзелаў. У 1910—1920-я гады, то бок пасьля сьмерці Анры Пуанкарэ, быў прызнаным сусьветным лідэрам матэматыкаў. Гільбэрт прыняў і абараняў тэорыю мностваў Георга Кантара. Вядомы прыклад ягонага лідэрства ў галіне матэматыкі, зьяўляюцца вынайдзены ім сьпіс матэматычных праблемаў, на вырашэньне якіх была накіравана большая частка матэматычных дасьледаваньняў XX стагодзьдзя[14][15]. Гэты сьпіс быў прэзэнтаваны на міжнароднай канфэрэнцыі матэматыкі ў Парыжы.
Гільбэрт зрабіў шмат адкрыцьцяў і прапанаваў фундамэнтальныя ідэі ў розных галінах матэматыкі. Сярод іншых яго дасягненьнямі зьяўляюцца тэорыя інварыянтаў і аксіяматыка Гільбэрта. Гільбэрт вядомы як адзін з заснавальнікаў тэорыі доказаў і матэматычнай лёгікі[16], і быў адным зь першых хто паказаў адрозьненьне паміж матэматыкай і мэтаматэматыкай. Ён сфармуляваў тэорыю гільбэртавых прастораў — адну з асноўных складнікаў функцыянальнага аналізу[17].
За часам жыцьця стаў чальцом шматлікіх акадэміяў навук, у тым ліку Бэрлінскай, Гётынгенскай, чальцом Лёнданскага каралеўскага таварыства, замежным ганаровым чальцом Акадэміі навук СССР. Ляўрэат прэміі Лабачэўскага, прэміі Пансэле і прэміі Баяі.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б в Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Бэрлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #11855090X // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ^ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
- ^ а б MacTutor History of Mathematics archive
- ^ Comité des travaux historiques et scientifiques — 1834.
- ^ а б SNAC — 2010.
- ^ а б KNAW Past Members
- ^ а б Анталягічны праект філязофіі Індыяны
- ^ а б Энцыкляпэдыя Бракгаўза
- ^ а б Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
- ^ а б в г Турынская акадэмія навук — 1757.
- ^ а б Proleksis enciklopedija — 2009.
- ^ Колмогоров А. Н. Гильберт Давид // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ^ David Hilbert — 1834.
- ^ Ted Honderich (2015). «Philosophers of Our Times». Oxford University Press. — С. 352. — ISBN 978-0-198-71250-3.
- ^ «Hilbert's Problems». Wolfram MathWorld.
- ^ Zach, Richard (2003-07-31). «Hilbert's Program». Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ^ David Hilbert // Encyclopædia Britannica.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Давід Гільбэрт — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Гільбэрт. Mathematics Genealogy Project(анг.).
- 23 праблемы Гільбэрта. Clark University(анг.).
- Гільбэртава праграма. Stanford Encyclopedia of Philosophy(анг.).
- Працы Гільбэрта на праекце Gutenberg(анг.).