Беларуская Вікіпэдыя

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Беларуская Вікіпэдыя
Слоган Вольная энцыкляпэдыя
Тып энцыкляпэдыя
Даступныя мовы беларуская
Уладальнік Фундацыя «Вікімэдыя»
Аўтар Уладзімер Каткоўскі
Пачатак працы 12 жніўня 2004 (19 гадоў таму)
Камэрцыйны? не
Рэгістрацыя ёсьць, задарма, неабавязкова
Прыбытак няма
Актуальны стан дзейны
Рэйтынг Alexa ? (2019 год)
Ліцэнзія 🅭🅯🄎 3.0[d] і ЛВД ГНУ
be-tarask.wikipedia.org

Белару́ская Вікіпэ́дыя — разьдзел Вікіпэдыі на беларускай мове, заснаваны ў жніўні 2004 году.

Першы запіс па-беларуску на галоўнай старонцы зьявіўся 27 студзеня 2004 году[1]. Першыя артыкулы — 12 жніўня 2004 году. На дадзены момант мае 85 932 артыкулы. На 2019 год была 41-м паводле якасьці артыкулаў разьдзелам Вікіпэдыі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Лягатып беларускага разьдзелу Вікіпэдыі да 30 чэрвеня 2010 году
Асноўны артыкул: Вікіпэдыя:Гісторыя

Беларуская Вікіпэдыя была заснаваная 12 жніўня 2004 году (першая праўка на галоўнай старонцы была зробленая 7 красавіка таго ж году па беларускім часе).[2] Адным зь яе стваральнікаў быў Уладзімер Каткоўскі. Да пачатку 2007 году было напісана 6 000 артыкулаў. На сакавік 2007 году ў беларускай Вікіпэдыі было каля 6700 артыкулаў.

27 сакавіка 2007 году адбыўся перанос існаваўшага разьдзелу беларускай Вікіпэдыі на іншы адрас, што выклікала скандал у беларускай суполцы. На 27 лістапада 2008 году разьдзел займаў 60-ае месца па якасьці артыкулаў. 17 чэрвеня 2009 году ў беларускай Вікіпэдыі клясычным правапісам створаны 20-тысячны артыкул.

27 сьнежня 2021 году быў узламаны ўліковы запіс беларускага вікіпэдыста Паўла Пернікава[3]. 7 красавіка 2022 году яго выраклі да 2-х гадоў зьняволеньня, у тым ліку за праўкі ў артыкул «Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)»[4]. 11 лістапада 2022 году стварылі 80-тысячны артыкул. Паводле вынікаў 2022 году лік праглядаў артыкулаў Беларускай Вікіпэдыі вырас на 17 % да 50 млн, а лік яе ўнікальных наведнікаў павялічыўся на 62 % да 357 тыс. Пры гэтым лік рэдагаваньняў зьменшыўся на 9 % да 71 тыс., як і лік адрэдагаваных старонак на 9 % да 4 тыс. Прыток новых улічаных удзельнікаў павялічыўся ў 3,5 разы да 69 чалавек, але лік дзейных удзельнікаў скараціўся на 7 % да 31. Агульны лік мэдыязапытаў вырас на 7 % да 14 млн, але чыстая розьніца байтаў засталася на леташнім узроўні 42 мэгабайтаў[5].

Беларуская Вікіпэдыя клясычным правапісам
Пачатак году Месца сярод
Вікіпэдыяў
Лік артыкулаў Створаных артыкулаў
за папярэдні год
Крыніца
2024 79-е з 326 85 126 +4496 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2024-01-01
2023 78-е з 318 80 630 +3807 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2023-01-01
2022 80-е з 325 76 823 +4400 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2022-01-01
2021 78-е з 314 72 423 +3844 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2021-01-01
2020 78-е з 307 68 579 +2947 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2020-01-01
2019 78-е з 303 65 632 +3802 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2019-01-01
2018 76-е з 298 61 830 +1908 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2018-01-01
2017 75-е з 295 59 922 +2057 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2017-01-01
2016 71-е з 291 57 865 +2672 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2016-01-01
2015 69-е з 288 55 193 +3367 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2015-01-01
2014 67-з 287 51 826 +4140 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2014-01-01
2013 61-е з 285 47 686 +6964 Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2013-01-01
2012 61-е 40 904 +10 481 ru:Википедия:Основной межъязыковой рэнкинг 2012-01-01
2011 63-е 30 423 >+74231 ru:Википедия:Основной межъязыковой рэнкинг 2011-01-01
2010 65-е 23 0002 <+80002 Вікіпэдыя:Гісторыя#2010
2009 75-е 15 0003 >+60003 Вікіпэдыя:Гісторыя#2009
2008 79-е з 253 8110 +2195 en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2008
2007 70-е з 250 5915 +3787 en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2007
2006 65-е са 197 2128 +1364 en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2006
2005 58-е са 162 7644 +7644 en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2005


121 студзеня 2011 году пачынаючы з 12 студзеня 2010-га
212 студзеня 2010 году пачынаючы з 5 студзеня 2009-га
35 студзеня 2009 году пачынаючы з 5 красавіка 2008-га
4Ад 12 жніўня 2004 году

Склад[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Апаратнае забесьпячэньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Беларускі разьдзел разам з астатнімі разьдзеламі Вікіпэдыі працуе на сэрвэрным клястары зь некалькіх сот сэрвэраў. Падрабязьней гл. meta:Hardware  (анг.).

Праграмнае забесьпячэньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Выкарыстоўваецца рухавік MediaWiki. Падрабязныя зьвесткі пра вэрсію MediaWiki, якая выкарыстоўваецца, і ўсталяваныя пашырэньні даступныя на старонцы вэрсіі.

Тэматыка артыкулаў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Глядзіце таксама: ВП:Папулярныя артыкулы

Па стане на студзень 2009 году найболей шматлікімі зьяўляліся артыкулы, прысьвечаныя:

  • Выбітным асобам — больш за 1000
  • Населеным пунктам — больш за 1000

Удзельнікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Удзельнікам зьяўляецца любы карыстач Інтэрнэту, які зрабіў хоць бы адну праўку ў беларускай Вікіпэдыі.

Удзельнікі беларускай Вікіпэдыі могуць быць зарэгістраванымі карыстачамі або ананімамі. У першым выпадку яны могуць валодаць правамі адміністратара, бюракрата і/або чэк-юзэра.

Асноўны артыкул: Вікіпэдыя:Правы ўдзельнікаў

Ананімы не рэгіструюцца ў праекце, але робяць ананімныя праўкі. Часьцей за ўсё гэта альбо выпадкова трапіўшыя ў Вікіпэдыю, новыя будучыя ўдзельнікі, замежныя ўдзельнікі (якія прастаўляюць інтэрвікі). Ананімныя ўдзельнікі ня могуць загружаць файлы і рэдагаваць паўзаблякаваныя артыкулы. У гісторыі правак запісваецца іх IP-адрас.

Зарэгістраваныя ўдзельнікі маюць свой нік і аўтарызуюцца, уводзячы свае імя і пароль. Пасьля рэгістрацыі ўдзельнікі маюць права загружаць файлы, пераназываць артыкулы, а празь некалькі дзён рэдагаваць паўзаблякаваныя артыкулы. Сталыя актыўныя ўдзельнікі маюць права ўдзельнічаць у выбарах адміністратараў і бюракратаў.

Адміністратары маюць дадатковыя правы — блякаваньне ўдзельнікаў, выдаленьне артыкулаў, праўка цалкам заблякаваных артыкулаў (поўнае блякаваньне і здыманьне ўсіх відаў блякаваньняў).

Бюракраты могуць пераназываць уліковыя запісы ўдзельнікаў, прысвойваць статус адміністратара і бота. Усе бюракраты зьяўляюцца адначасова і адміністратарамі.

Чэк-юзэры маюць доступ да прыладаў, якія дазваляюць у выпадку неабходнасьці атрымаць доступ да дадатковых дадзеных аб карыстачах. Для выдачы дадзеных правоў ўдзельнікі абавязаныя паведаміць свае рэальныя дадзеныя. Гэтак жа яны абавязваюцца выконваць правілы, і ў выпадку іх парушэньня дадзеныя правы могуць быць адкліканыя.

Геаграфічнае разьмеркаваньне ўдзельнікаў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Па стане на жнівень 2009 году ўдзельнікі беларускай Вікіпэдыі (па прадстаўленай імі інфармацыі) прадстаўляюць каля 10 краінаў. Большасьць удзельнікаў, вядома, зь Беларусі. Каля 40 удзельнікаў самаідэнтыфікуюцца як удзельнікі зь Менску.

Прагляданасьць па краінах[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Разьмеркаваньне праглядаў[6]
Беларусь
  
20.1%
ЗША
  
39.4%
Кітай
  
20.3%
Францыя
  
6.6%
Нямеччына
  
4.6%
Канада
  
4.5%
Іншыя
  
4.5%

Праблемы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Тарашкевіца й наркамаўка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Разьвіцьцё беларускай Вікіпэдыі абцяжарвае расейскамоўнасьць пераважнай большасьці насельніцтва Беларусі, а таксама раўналежнае выкарыстаньне розных варыянтаў беларускай мовы. Адна частка карыстальнікаў ужывае клясычны варыянт правапісу беларускае мовы (тарашкевіцу), а другая — афіцыйны (наркамаўку). Агулам дзьве беларускія Вікіпэдыі маюць толькі 1,7% ад ўсіх праглядаў моўных вэрсіяў энцыкляпэдыі ў Беларусі, значна адстаючы ад расейскамоўнай (79,2%) і ангельскамоўнай (15,2%).[7]

Суіснаваньне двух правапісаў у межах аднаго праекту не задавальняла прыхільнікаў «наркамаўкі», а таму яны вырашылі аддзяліцца і стварыць асобны праект Вікіпэдыі. Праз пэўны час — у сакавіку 2007 году — беларуская Вікіпэдыя была падзеленая на дзьве — з клясычным і з афіцыйным правапісам, а 26 сакавіка 2007 году згодна з рашэньнем моўнага падкамітэту фундацыі Wikimedia разьдзел Вікіпэдыі клясычным правапісам быў перайменаваны з паддамэна трэцяга ўзроўню «be», які стала займаць Вікіпэдыя афіцыйным правапісам, у «be-x-old», што выклікала скандал у беларускай Вікіпэдыі.

Разьвіцьцё інтэрнэту[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Беларусі кошт інтэрнэт-паслуг значна вышэй, чым у шматлікіх краінах сьвету.

Паводле праведзенага ў кастрычніку 2008 году дасьледаваньня агенцтва FactumBel (партнэр Gemius у Беларусі) сярод 1504 жыхароў Беларусі ва ўзросьце з 15 да 74 гадоў (асабістае апытаньне па месцы пражываньня) 32,8% апытаных выходзілі ў інтэрнэт не радзей, чым раз на месяц. Гэты вынік на 15% вышэйшы за зафіксаваны ў чэрвені. Кожны дзень інтэрнэтам карысталіся 14% удзельнікаў апытаньня, яшчэ 14% бывалі ў інтэрнэце штотыдзень.[8]

Аўтарскае права[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Праявай вандалізму можна лічыць і масавую публікацыю інфармацыі, і загрузку выяваў, абароненых аўтарскім правам, хоць у гэтым выпадку вандалізм часам не прызнаецца. Нягледзячы на пэўнасьць (у большасьці выпадкаў) такіх артыкулаў, публікацыя падобных тэкстаў можа прывесьці да юрыдычных праблемаў Вікіпэдыі. Па гэтым чыньніку падобныя артыкулы выдаляюцца, што таксама запавольвае разьвіцьцё Вікіпэдыі.

Узнагароды[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • 2011 — прэмія «Люблю Беларусь»[9]
  • Ганаровая адзнака Improvement Awards Ганаровая адзнака Improvement Awards першай ступені за значнае паляпшэньне рэйтынгу ў сьпісе Вікіпэдыяў паводле наяўнасьці і велічыні артыкулаў са сьпісу істотных (1 студзеня 2011)[10]
  • Ганаровая адзнака Improvement Awards Ганаровая адзнака Improvement Awards першай ступені за значнае паляпшэньне рэйтынгу ў сьпісе Вікіпэдыяў паводле наяўнасьці і велічыні артыкулаў са сьпісу істотных (1 сьнежня 2010)[10]

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Вэрсія ад 19:49, 27 студзеня 2004 // Вікіпэдыя
  2. ^ У Вікіпэдыі — 20 тысячаў артыкулаў па-беларуску клясычным правапісам, Generation.by
  3. ^ Міхаіл Палазьнякоў, «Мэдыязона». Захоп акаўнта, істотныя праўкі, крымінальная справа. Што вядома пра затрыманага рэдактара «Вікіпэдыі» Паўла Пернікава // Партал «Наша ніва», 29 сакавіка 2022 г. Праверана 7 красавіка 2022 г.
  4. ^ Рэдактара Вікіпэдыі асудзілі да двух гадоў калёніі за «дыскрэдытацыю Беларусі» // Праваабарончы цэнтар «Вясна», 7 красавіка 2022 г. Праверана 7 красавіка 2022 г.
  5. ^ Штомесячны агляд Беларускай Вікіпэдыі тарашкевіцай за апошнія 12 месяцаў (студзень—сьнежань 2022 году) (анг.) // Статыстыка «Вікімэдыі», 1 студзеня 2023 г. Праверана 30 студзеня 2023 г.
  6. ^ Wikimedia Visitor Log Analysis Report — Page Views Per Wikipedia Language — Breakdown  (анг.)
  7. ^ Wikimedia Visitor Log Analysis Report — Wikipedia Page Views Per Country — Trends
  8. ^ Некаторыя вынікі другой хвалі ўсталявальнага дасьледаваньня Gemius (рас.)
  9. ^ «Молодой фронт» вручил премии «Люблю Беларусь» БелаПАН
  10. ^ а б List of Wikipedias by sample of articles/Growth  (анг.)

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]