Кіеўская мітраполія
Кіеўская мітраполія — праваслаўная мітраполія Канстантынопальскага патрыярхату, заснаваная ў 988 годзе.
Сёньня спадкаемцамі гістарычнай Кіеўскай мітраполіі лічаць сябе Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, Беларуская грэка-каталіцкая царква, Польская аўтакефальная праваслаўная царква, Украінская праваслаўная царква Кіеўскага патрыярхату, Украінская аўтакефальная праваслаўная царква, Украінская грэка-каталіцкая царква, Расейская праваслаўная царква і пэўныя іншыя цэрквы.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У 992 годзе патрыярхат канстантынопальскі заснаваў Кіеўскую мітраполію, якая ахоплівала тэрыторыю Русі. Па захопе Залатой Ардой Кіева ў 1240 годзе, калі загінуў мітрапаліт кіеўскі Ёсіф, у 1299 годзе мітрапаліт Максім перанёс сваю рэзыдэнцыю ва Ўладзімер на Клязьме — бліжэй да ардынскай сталіцы Сараю. У 1352 годзе катэдру перанесьлі ў Маскву, пры гэтым тамтэйшыя мітрапаліты працягвалі тытулявацца «кіеўскімі». Тым часам самавольны перанос біскупскай катэдры не адпавядае царкоўным канонам, бо забараняецца правілам 82 Картагенскага сабору, таму такое тытуляваньне было некананічным[1]. Фактычная ліквідацыя Кіеўскай мітраполіі (бо мітрапаліт больш не знаходзіўся ў Кіеве) прычынілася да ўтварэньня асобных Маскоўскай і Наваградзкай (Літоўскай) мітраполіяў Канстантынопальскага патрыярхату. У 1448 годзе ўтварылася незалежная Маскоўская праваслаўная царква (упершыню значыцца пад назвай рас. «Церковь Московская» у дакумэнце Маскоўскага сабору 1459 году[2]), што стала вынікам самавольнага выхаду Маскоўскай мітраполіі з-пад юрысдыкцыі Канстантынопальскага патрыярхату. У 1588 годзе фактычны маскоўскі гаспадар Барыс Гадуноў запрасіў патрыярха канстантынопальскага Ерамію II у Маскву на перамовы пра магчымы пераезд з захопленага туркамі-асманамі Канстантынопалю. Аднак у самой Маскве Гадуноў на паўгода зьняволіў[3] патрыярха і марыў яго голадам[4]. Гэта прымусіла Ерамію II у 1589 годзе ня толькі фактычна вызнаць аўтакефалію Маскоўскай царквы, але і абвясьціць яе патрыярхатам. У 1596 годзе ў выніку Берасьцейскай уніі праваслаўныя япіскапы перападпарадкавалі Літоўскую мітраполію Сьвятому Пасаду ў выглядзе Рускай уніяцкай царквы. Гэта прывяло да расколу праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай.
У 1620 годзе ерусалімскі патрыярх Тэафан ІІІ на даручэньне канстантынопальскага патрыярха Цімафея II аднавіў Кіеўскую мітраполію Канстантынопальскага патрыярхату. Па вайне з Рэччу Паспалітай (1654—1667), у выніку якой Маскоўская дзяржава захапіла Кіеў, у 1685 годзе маскоўскі гаспадар Аляксей Міхайлавіч даслаў ліст патрыярху канстантынопальскаму Якаву з просьбай перадаць Кіеўскую мітраполію Маскве, на што атрымаў адмову. Тады ён самавольна з парушэньнем царкоўных канонаў (у тым ліку 8-га правіла III Усясьветнага Сабору і 2-га правіла II Усясьветнага Сабору[5]) гвалтоўна перавёў праваслаўныя прыходы, што знаходзіліся на заваяванай тэрыторыі Рэчы Паспалітай, пад уладу Маскоўскага патрыярхату. Па сьмерці патрыярха Якава ў 1686 годзе Аляксей Міхайлавіч зьвярнуўся да ўладаў Асманскай імпэрыі, на тэрыторыі якой на той час была рэзыдэнцыя патрыярха канстантынопальскага, і прапанаваў ім мір. Адзінай умовай была згода з боку новага патрыярха Дыянісія на перавод Кіеўскай мітраполіі ў юрысдыкцыю Масквы[6]. Неўзабаве той мусіў падпадаркавацца асманскім уладам і выдаў адпаведную грамату, за што атрымаў матэрыяльную ўзнагароду[7]. Аднак ужо ў 1687 годзе Канстантынопальскі сабор асудзіў патрыярха Дыянісія за адмову ад Кіеўскай мітраполіі на карысьць Масквы і пазбавіў яго патрыяршага пасаду за сыманію (хабарніцтва). Хоць выдадзеная на загад сьвецкіх уладаў грамата Дыянісія ня можа лічыцца кананічным дакумэнтам[8], з гэтага часу Кіеўская мітраполія апынулася дэ-факта ў складзе Маскоўскага патрыярхату.
Сьпіс мітрапалітаў кіеўскіх[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Міхаіл (988—992)
- Лявонці (992—1008)
- Тэафілакт (1008—1018)
- Ян I (1019—1035)
- Феапемпт (1035—1049)
- Кірыл I (1049—1051)
- Іларыён (1051—1055)
- Яфрэм І (1055—1061)
- Георгі (1062—1073)
- Ян II (1076—1089)
- Ян III (1089—1091)
- Яфрэм ІІ (1091—1097)
- Мікалай (1097—1101)
- Нікіфар I (1104—1121)
- Мікіта (1122—1126)
- Міхаіл II (1130—1145)
- Клімент Смаляціч (1147—1156)
- Кастанцін I (1156—1159)
- Фёдар (1161—1163)
- Ян IV (1164—1166)
- Кастанцін II (1167—1169)
- Міхаіл ІІІ (1171—1179)
- Нікіфар II (1182—1198)
- Мацьвей (1200—1220)
- Кірыл II (1225—1236)
- Восіп (1237—1240)
- Пятро Акеравіч (1242—1246)
- Кірыл III (1247—1281)
- Максім (1285—1305)
- Пятро Ратэнскі (1308—1326)
- Феагност (1328—1353)
- Аляксей (Бяконт) (1354—1378)
- Міхаіл (Міцяй) (1378—1380)
- Пімен (1382—1384)
- Дыянісі (1384—1385)
- Кіпрыян (1385—1406)
- Фоці (1409—1431)
- Герасім (1433—1435)
- Ісідор (1437—1441)
- Ёна Аднавушаў (1442—1458)
- Рыгор II Баўгарын (1458—1473)
- Місаіл Пструч (1474—1480)
- Сьпірыдон (1480—1481)
- Сімяон (1481—1488)
- Ёна Глезна (1492—1494)
- Макар І (1495—1497)
- Восіп Баўгарын (1498—1501)
- Ёна ІІ (1503—1507)
- Язэп Солтан (1508—1521)
- Восіп ІІІ Русін (1522—1533)
- Макар ІІ Масквіцянін (1534—1555)
- Сыльвэстар (Бялькевіч) (1556—1567)
- Ёна ІІІ (Пратасевіч) (1568—1577)
- Ільля (Куча) (1577—1579)
- Анісідор (Дзевачка) (1579—1589)
- Міхал Рагоза (1589—1599), з 1596 году ўніяцкі
- Іпаці Пацей (1599—1613), уніяцкі
- Язэп Руцкі (з 1613-га), уніяцкі
- Ёў (Барэцкі) (1620—1631)
- Ісая Капінскі (1631—1633)
- Пятро Магіла (1633—1646)
- Сыльвэстар Косаў (1647—1657)
- Дыянісі (Балабан) (1658—1663)
- Восіп (Нелюбовіч-Тукальскі) (1663—1676)
- Антоні Віньніцкі (1676—1679)
- Лазар (Барановіч) (1679—1685)
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Літоўская мітраполія
- Кіеўская мітраполія Маскоўскага патрыярхату
- Кіеўская мітраполія Ўкраінскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхату
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Мартос А. Беларусь в исторической государственной и церковной жизни. — Буэнос-Айрес, 1966. — Минск: Белорусский Экзархат Русской Православной Церкви, 1990. С. 88.
- ^ Мартос А. Беларусь в исторической государственной и церковной жизни. — Буэнос-Айрес, 1966. — Минск: Белорусский Экзархат Русской Православной Церкви, 1990. С. 116.
- ^ Саган О. Вселенське православ'я. Суть. Історія. Сучасні реалії. — Київ. Світ знань. 2004. С. 486.
- ^ Сідарэвіч А. Па ўсіх канонах: чаму аўтакефалію дае канстанцінопальскі патрыярх // Наша гісторыя. № 4, 2018. С. 37.
- ^ Мицик Ю. Московський Патріархат // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наук. думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. С. 87.
- ^ Патріархат-рейдер [1] // Український тиждень, № 6 (171), 11.02.2011
- ^ Мицик Ю., Солодкий П. Історія і сучасність українського православ'я, Українська Правда, 25.07.2013.
- ^ Мартос А. Беларусь в исторической государственной и церковной жизни. — Буэнос-Айрес, 1966. — Минск: Белорусский Экзархат Русской Православной Церкви, 1990. С. 209.
