Язэп Солтан

Язэп Солтан
лац. Jazep Sołtan
	Язэп Солтан
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1450
Памёр	1522
Род	Солтаны
Бацькі	Солтан[d];
Дзейнасьць	сьвятар

Язэп Солтан^[a] (сьвецкае імя Ільля^[1]; ? — 1521 або 1522) — рэлігійны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага; эпіскап смаленскі, мітрапаліт кіеўскі, галіцкі і ўсяе Русі (з 1507 году).

Біяграфія

Паходзіў з шляхецкага роду Солтанаў (Салтанавічаў), сын Солтана, які атрымаў ад князя А. Чартарыйскага зямлю ў Ганявічах у Лагойскім маёнтку. Меў брата Грыньку^[1].

Прыняў манаства з імём Язэп (Ёсіф). У пачатку XVI стагодзьдзя эпіскап смаленскі. Блаславіў заснаваньне Супрасьлеўскага Дабравешчанскага манастыра і перадаў яму ў 1503 годзе Супрасьлеўскі абраз Маці Божай.

У вайну Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім (1500—1503) захаваў пры аблозе Смаленску вернасьць вялікаму князю Аляксандру. За гэта ў 1504 годзе атрымаў ад апошняга тры маёнткі ў Бельскім павеце: Тапілец, Бацюты і Пышчава, у 1507 годзе ад Жыгімонта Старога — сяло Капусьцінскае.

Атрымаў прызначэньне на мітрапаліта кіеўскага, галіцкага і ўсяе Русі, зацьверджанае ў 1509 годзе канстантынопальскім патрыярхам Пахомам. 25 сьнежня 1509 году склікаў у Вільні (тут знаходзілася ягоная рэзыдэнцыя) сабор духавенства Кіеўскай мітраполіі, на якім прынялі 15 правілаў, галоўным чынам датычна паляпшэньня маральнага стану Царквы.

У 1511 годзе пры дапамозе гетмана Канстантына Астроскага атрымаў ад Жыгімонта Старога грамату, якая гарантавала незалежнасьць грэцкага духавенства ад сьвецкай улады ў кіраваньні і судаводзтве^[2]. У 1514 годзе склікаў новы сабор, на якім усталявалі сьвята вялебнага Елісея Лаўрышаўскага (паводле легенды, заснавальнік Лаўрышаўскага манастыра XIII стагодзьдзі).

Адзін зь першых фундатараў царквы Сьвятых Барыса і Глеба ў Наваградку^[3]. За Язэпам Солтанам манастыры і прыходзкія цэрквы ў Вільні, Віцебску, Горадні, Кіеве, Кобрыні, Менску, Амсьціславе, Наваградку, Пінску, Смаленску, Супрасьлі, Тураве ды іншыя атрымалі ад буйных сьвецкіх фэўдалаў шэраг маёнткаў ды іншых ахвяраваньняў.

У 1521 годзе разам з Канстантынам Астроскім дамогся ад Жыгімонта Старога пастановы аб паляпшэньні становішча праваслаўнага насельніцтва Галіцыі (у складзе Каралеўства Польскага). У тэстамэнце перадаў пад апеку Канстантына Астроскага ўсю мітрапаліцкую маёмасьць да абраньня новага мітрапаліта^[4].

Галерэя

Партрэты Язэпа Солтана
З Супрасьлеўскага манастыра
Невядомы мастак, XVII ст.
З выданьня 1890 г.
З выданьня 1892 г.

Заўвагі

^ Таксама Ёсіф II Солтан

Крыніцы

^ ^а ^б Вяроўкін-Шэлюта У. Солтаны // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 620.
^ Сагановіч Г. Айчыну сваю баронячы: Канстанцін Астрожскі. — Менск: Навука і тэхніка, 1992.
^ Бараноўскі І. Залатыя цыбуліны на гатычай царкве? // Царква. 29 чэрвеня 2010.
^ Бажэнаў Ю. Ёсіф II Солтан // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 677.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

[1] Таксама Ёсіф II Солтан

[evkl2-2] а ^б Вяроўкін-Шэлюта У. Солтаны // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 620.

[3] Сагановіч Г. Айчыну сваю баронячы: Канстанцін Астрожскі. — Менск: Навука і тэхніка, 1992.

[4] Бараноўскі І. Залатыя цыбуліны на гатычай царкве? // Царква. 29 чэрвеня 2010.

[5] Бажэнаў Ю. Ёсіф II Солтан // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 677.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]