Дамініканская вуліца (Вільня)

	Дамініканская; лац. Daminikanskaja
	вуліца
	Вільня
Агульная інфармацыя
Гістарычны раён	Старое Места
Былыя назвы	Сьвятога Духа, Благавешчанская, Гаралё
Даўжыня	290 м
Паштовыя індэксы	LT-01131, LT-01517
На мапе
	Google
	Вуліца Дамініканская ў Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Вуліца Дамініканская.

Дамініка́нская ву́ліца^[1] (лет. Dominikonų gatvė) — вуліца ў цэнтральнай частцы Вільні, у Старым Месьце. Працягвае вуліцу Сьвятаянскую. Зьвязвае скрыжаваньне вуліцаў Сьвятаянскай, Унівэрсытэцкай і Гаона з рогам вуліцаў Нямецкай і Віленскай. Працягваецца вуліцай Троцкай.

Архітэктурныя дамінанты вуліцы — комплекс кляштару дамініканаў з касьцёлам Сьвятога Духа ў стылі віленскага барока, касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, палацы Бжастоўскіх, Гурэцкіх, Завішаў і Пацеяў, помнікі архітэктуры XV—XVIII стагодзьдзяў.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Назва вуліцы ўтварылася ад кляштару дамініканаў, які захаваўся да нашага часу. Ужо ў XVI ст. забудова вуліцы была мураванай.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў у 1864 годзе Мураўёў-вешальнік з мэтай маскалізацыі земляў колішняга Вялікага Княства Літоўскага загадаў перайменаваць вуліцу ў Благавешчанскую (рас. Благовещенская улица). Па адыходзе расейскіх войскаў зь Вільні ў 1915 годзе вуліцы вярнулі традыцыйную гістарычную назву.

Найноўшы час

У 1947 годзе савецкія ўлады перайменавалі вуліцу ў імя летувіскага камуністычнага дзеяча Ёзаса Гараліса (лет. Garelio gatvė). У 1989 годзе вуліцы зноў вярнулі гістарычную назву.

Агульныя зьвесткі

Даўжыня вуліцы каля 290 м. Мае брукаваную праезную частку. Нумарацыя дамоў пачынаецца ад рогу вуліцаў Нямецкай і Віленскай. З правага паўднёвага боку вуліцы дамы зь няцотнымі нумарамі, зь левага паўночнага боку — цотная нумарацыя.

Усярэдзіне мае скрыжаваньне з вуліцамі Шкляной (з правага боку) і Сьвятога Ігната (зь левага).

Будынкі

Няцотны бок

№ 11 — палац Пацеяў. У канцы XVII ст. Андрэй Война збудаваў палац на месцы трох ранейшых камяніцаў. У першай палове XVIII ст. будынак перайшоў да ваяводы троцкага Аляксандра Пацея. У выніку праведзенай у канцы XVIII ст. рэканструкцыі палац набыў рысы клясыцызму. У час паўстаньня Т. Касьцюшкі тут хаваўся супраціўнік Канстытуцыі 3 траўня апошні гетман вялікі Сымон Марцін Касакоўскі. Паўстанцы знайшлі яго на гарышчы і на наступны дзень павесілі на Ратушным пляцы. У гэтым доме ў пачатку 1906 году адкрылася летувіская кнігарня Марыі Пясяцкайце-Шляпялене, якая дзейнічала да 1945 году. Тут можна было набыць і падпісацца на «Нашу Долю», «Нашу Ніву», а таксама на іншыя беларускія кнігі і выданьні^[2].

№ 13 — палац Завішаў. Да 1747 году палац знаходзіўся ў валоданьні роду Завішаў, калі яго набыў скарбнік троцкі Тучынскі. У 1748 годзе будынак пацярпеў ад пажару. У 1753 годзе яго ныбаў біскуп Міхал Зянковіч, у 1790 годзе — Мілеры. У 1806—1850 гадох тут працавала пошта. У другой палове XIX ст. у выніку рэканструкцыі да палаца дабудавалі трэці паверх. За савецкім часам у будынку месьціўся камбінат тэлефонных сетак, інтэрнат, кватэры. Сёньня тут пяцізоркавы гатэль, у якім у час візыту ў Вільню ў 2009 годзе спыняўся Аляксандар Лукашэнка.
№ 15 (таксама вуліца Гаона, 1) — палац Гурэцкіх. На гэтым месцы яшчэ ў канцы XV або ў пачатку XVI стагодзьдзяў стаяла 2-павярховая гатычная камяніца. У 1649 годзе яе набыла Віленская акадэмія. У сярэдзіне XVIII ст. будынкам валодаў Валенці Гурэцкі, які істотна рэканструяваў палац у стылі клясыцызму.

Цотны бок

№ 6 — аптэка кляштару дамініканаў. З 1922 году ў будынку месьцілася кнігарня Сьвятога Войцеха. За савецкім часам тут знаходзілася букіністычная кнігарня.
№ 8 (таксама вуліца Сьвятога Ігната, 11) — касьцёл Сьвятога Духа і кляштар дамініканаў. У 1408 годзе вялікі князь Вітаўт збудаваў тут першы драўляны касьцёл. У 1441 годзе за вялікім князем Казімерам замест драўлянага ўзьвялі мураваную сьвятыню. Па здушэньні вызвольнага паўстаньне 1830—1831 гадоў у 1844 годзе ўлады Расейскія імпэрыі ліквідавалі кляштар. За часамі нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў у кляштарных мурах на загад генэрал-губэрнатара Мураўёва-вешальніка зьняволілі паўстанцаў на чале з Кастусём Каліноўскім, які напісаў тут Лісты з-пад шыбеніцы. У 1993 годзе віленскія беларусы павесілі на сьцяне кляштару мэмарыяльную дошку памяці нацыянальнага героя^[3]. 5 верасьня 1993 году тут адбылася сустрэча Папы Рымскага Яна Паўла II зь вернікамі, у якой удзельнічалі арцыбіскупы-беларусы Тадэвуш Кандрусевіч і Казімір Сьвёнтэк.
№ 10 (таксама вуліца Сьвятога Ігната, 16) — колішні шпіталь. Будаваньне дома вялося ў XVIII ст. з выкарыстаньнем скляпеньняў камяніцы XVI ст., у якой разьмяшчаўся жаночы шпіталь. У 1788 годзе будынак шпіталя перарабілі пад жылы дом. У 1975—1978 гадох праводзілася рэстаўрацыя гатычных сутарэньняў, у якіх разьмясьціўся рэстаран.
№ 12 — касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (цяпер носіць тытул Божай Міласэрнасьці). У канцы XV або пачатку XVI стагодзьдзяў тут збудавалі першы гатычны касьцёл. У 1748—1749 гадох касьцёл перабудавалі ў стылі барока. У 1821 годзе ўлады Расейскай імпэрыі перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярахату. У 1846—1848 гадох сьвятыню перабудавалі ў маскоўскім стылі. У 1919 або 1920 годзе будынак вярнулі каталікам. У 1948 годзе савецкія ўлады зачынілі касьцёл. У 1971 годзе праводзілася рэстаўрацыя помніка. У 2004 годзе будынак зноў вярнулі каталікам.

№ 14 — колішні шпіталь (мужчынскі прытулак). У 1536 годзе тут адкрыўся шпіталь (паводле іншых зьвестак, мужчынскіх прытулак). У XVIII ст. гатычную камяніцу перабудавалі ў стылі барока. У 1821 годзе будынак пераабсталявалі пад вайсковы шпіталь. У 1956 годзе па рамонце тут разьмясьцілі кватэры. Пазьней дом некалькі разоў рэстаўраваўся. У наш час на першым паверсе месьціцца антыкварная крама.
№ 16 — прытулак кляштару дамініканаў. Цяпер тут месьціцца італьянская цукерня.
№ 18 (таксама Ўнівэрсытэцкая вуліца, 2) — палац Бжастоўскіх. У канцы XVI ст. будынак набыў і аднавіў дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага Цыпрыян Бжастоўскі. 3 1760 году палацам валодаў пісар і рэфэрэндар Павал Ксавэры Бжастоўскі. Сучаснае барокавае аблічча будынак набыў у выніку перабудовы 1769 году. Відаць, аўтарам праекту быў віленскі архітэктар Марцін Кнафкус. У 1802 годзе палац перайшоў да кампазытара Міхала Клеафаса Агінскага, па ягонай сьмерці — да сына Ірынея Клеафаса^[4].

Крыніцы

^ Наша Ніва. № 1, 1994. С. 7.
^ Лашкевіч К. Страчаная сталіца. Дапаможнік-гід па беларускай Вільні, TUT.BY, 6 жніўня 2009 г.
^ Кастусь Лашкевіч, 10 адрасоў паўстанцаў Каліноўскага, якія варта наведаць у Вільні, Радыё Свабода, 21 лістапада 2019 г.
^ Лашкевіч К. «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу, TUT.BY, 29 сакавіка 2011 г.

Літаратура

Луцкевіч Л. Вандроўкі па Вільні. — Вільня: Рунь, 1998.— 160 с.: іл. ISBN 9986-9228-2-8.

[1] Наша Ніва. № 1, 1994. С. 7.

[2] Лашкевіч К. Страчаная сталіца. Дапаможнік-гід па беларускай Вільні, TUT.BY, 6 жніўня 2009 г.

[3] Кастусь Лашкевіч, 10 адрасоў паўстанцаў Каліноўскага, якія варта наведаць у Вільні, Радыё Свабода, 21 лістапада 2019 г.

[4] Лашкевіч К. «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу, TUT.BY, 29 сакавіка 2011 г.

[1]

[2]

[3]

[4]