Банкуха
| Банкуха | |
 Прыгатаваньне (2007 год) | |
| Іншыя назвы | баба з ражна, банкух, сукач[1] |
|---|---|
| Тып | пірог |
| Нацыянальная страва | беларуская, летувіская, нямецкая і польская |
| Паходжаньне | Нямеччына |
| Рэгіён | Эўропа |
| Аўтар | Ёган Эльшольц |
| Дата зьяўленьня | 1682 год |
| Час прыгатаваньня | 6 гадзінаў[2] |
| Асноўны складнік | яйкі |
| Распаўсюджаныя складнікі | мука, масла, цукар і вяршкі |
| Падобныя стравы | кюрцьёшкалач |
Банкуха (ням. Baumkuchen — пірог на дрэве, польск. sękacz — стручковае дрэва, лет. šakotis — галінастае дрэва) — вясельны пірог зь яечнага цеста, выпечаны на адкрытым агні.
Вядомы ў Беларусі, Летуве, Нямеччыне і Польшчы. У Гарадзенскай вобласьці Беларусі банкуху гатуюць на кожныя 10 гасьцей на вясельлі. Яе выпякаюць пасьля заручынаў, калі становіцца вядомай колькасьць гасьцей. Страву робяць загадзя, бо пірог захоўваецца цягам 6 месяцаў[3]. 11 сьнежня 2019 году Рэспубліканская навукова-мэтадычная рада пры Міністэрстве культуры Беларусі ўхваліла ўлучэньне ў Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Беларусі традыцыі прыгатаваньня пірага «Поразаўская банкуха» ў пасёлку Поразаў і суседняй вёсцы Карэвічы Сьвіслацкага раёну. Прыгатаваньне банкухі аднесьлі да нематэрыяльнай праявы творчасьці[4]. Навуковая супрацоўніца Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Алена Мікульчык адзначыла: «Кулінарны турызм мае вялікую пэрспэктыву для Беларусі, бо смакавыя ўражаньні самыя яркія і запамінальныя. Банкуха ідэальна пасуе для таго, каб выкарыстоўваць як сувэнір, які мае доўгі тэрмін захоўваньня»[5].
Складнікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Для прыгатаваньня бабы з ражна (банкухі) выкарыстоўваюць: 50 яек, па кіляграме пшанічнай мукі, сьвежага масла і цукру, шклянку вяршкоў, а таксама скурку лімона і горкія мігдалы або кардамон[6].
Прыгатаваньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
.jpg)
На пачатку прыгатаваньня бабы з ражна (банкухі) расьціраюць масла ў сьмятану. Пры гэтым дадаюць па некалькі жаўткоў і дасыпаюць патроху муку з цукрам. Гэтак выкарыстоўваюць усе жаўткі, муку і цукар да атрыманьня белай масы ад доўгага расьціраньня. Затым уліваюць вяршкі і дадаюць духмяныя прыправы. Атрыманую сумесь расьціраюць яшчэ паўгадзіны. Затым укладаюць пену зь 50 бялкоў і вымешваюць. Атрыманае цеста ставяць у ёмістасьць з халоднай вадой, каб пена не апала, пакуль уся маса выпечыцца[6].
Затым бяруць валік зь лёгкага дрэва ў форме піраміды, што мае ўсярэдзіне дзірку для праходу ражона. Гэты валік густа абкручваюць шпагатам, зьверху і зьнізу абгортваюць паперай, якую нашмароўваюць маслам. Валік надзяваюць на ражон над комінам, як быццам для пячыстага або смажаніны. У глыбіні коміна раскладаюць вялікі агонь і падграбаюць вугольле пад ражон. Затым ставяць бляху і паліваюць нагрэты валік цестам. Ражон памалу паварочваюць, каб цеста на валіку падрумяньвалася, і пастаянна даліваюць цеста на падрумяненыя месцы. Пры гэтым для выпяканьня задзейнічаюць трох асобаў: адна павяртае ражон, а дзьве іншыя паліваюць валік цестам. Калі ўсё цеста сьпячэцца, бабу пасыпаюць з усіх бакоў дробным цукрам. Калі баба астыне, яе здымаюць з ражна і разьвінаюць шпагат, канец якога пакідаюць каля краю. Пры гэтым папера лёгка аддзяляецца ад выпечкі[6].
Мінуўшчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Рэцэпт зьявіўся за часамі Рэчы Паспалітай. Паводле легенды, малады кухар Ёнас выпек пірог для каралевы Барбары і атрымаў ва ўзнагароду ўпрыгажэньне, якое падараваў сваёй каханай. Торт атрымаўся ў кухара выпадкова, калі ён разьліў далікатнае цеста на пожаг, што круціўся на вагні.
Упершыню рэцэпт прыгатаваньня банкухі быў апублікаваны ў 1692 року ў Нямеччыне ў кухарскай кнізе кандытара зь места Кілю. Існуе і чыста нямецкі варыянт такога торта, вядомы як баўмкухен, які мае гладкую паверхню. У XVIII—XIX стагодзьдзях рэцэпт трапіў у Польшчу, дзе атрымаў назву «сэнкач», і ў Летуву пад назвай «шакоціс» — «галінастае дрэва». У Беларусі вядомы з пачатку XX стагодзьдзя на Гарадзеншчыне[5].
У 2008 року летувіскія кандытары выпеклі банкуху вышынёй 2,3 мэтры. Для яе вырабу спатрэбілася 1200 яек, 160 кг цеста[7].
Пірог занесены ў Летувіскі нацыянальны фонд кулінарнай спадчыны. У 2019 року ўключаны ў Дзяржаўны сьпіс нематэрыяльнай спадчыны Беларусі[5].
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Вінцук Вячорка. Слова дня. Банкуха, беларускі сьвяточны пірог // Беларуская служба Радыё «Свабода», 27 сьнежня 2022 г. Праверана 28 сьнежня 2022 г.
- ^ Ларыса Мятлеўская. Банкуха. Беларуская кухня // Тэлеканал «Беларусь 3», 24 сьнежня 2019 г. Праверана 28 сьнежня 2022 г.
- ^ Алеся Шаршнёва. Банкуха ці баумкухен? Гатуем беларускі вясельны пірог // Радыё «Спадарожнік», 30 кастрычніка 2018 г. Праверана 28 сьнежня 2022 г.
- ^ Вікторыя Целяшук. «Каб усё радзіла і пладзіла» // Зьвязда : газэта. — 17 сьнежня 2019. — № 239 (29106). — С. 2. — ISSN 1990-763x.
- ^ а б в Натальля Тур. Гісторыка-культурнай каштоўнасьцю Беларусі прызналі пірог «банкуха» з Поразава. Што гэта такое // Партал «Наша ніва», 16 сьнежня 2019 г. Архіўная копія ад 24 сьнежня 2022 г. Праверана 28 сьнежня 2022 г.
- ^ а б в Вінцэнта Завадзкая. Баба з ражна (Baumkuchen) для асьвячэньня // Літоўская кухарка. Першая беларуская кулінарная кніга / перакл. Натальля Бабіна, адказн. і дызайн І.В. Разько. — Менск: Харвэст, 2013. — С. 320. — 432 с. — 1500 ас. — ISBN 978-985-18-1935-1
- ^ Шакотис выше чем Сабонис(рас.) Культура. Першы балтыйскі канал (16 сьнежня 2008). Праверана 27 лютага 2020 г.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Яніна Казюк. Банкуха (Сьвіслацкі р-н, в. Карэвічы) // Партал «Гасьцінія», 2022 г. Праверана 28 сьнежня 2022 г.
- Традыцыя прыгатаваньня «Поразаўскай банкухі» // Банк зьвестак аб гісторыка-культурнай спадчыне Рэспублікі Беларусь, 2022 г. Праверана 28 сьнежня 2022 г.
| Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |