Ежы Папялушка

	Ежы Папялушка
	па-польску: Jerzy Aleksander Popiełuszko
Адукацыя	Вышэйшая мэтрапаліцкая духоўная сэмінарыя ў Варшаве[d];
Дзейнасьць	каталіцкі сьвятар
Сапраўднае імя	па-польску: Alfons Popiełuszko
Нарадзіўся	14 верасьня 1947; Акопы[d], Сухаволя, Сакольскі павет, Падляскае ваяводзтва, Польшча;
Памёр	19 кастрычніка 1984[…] (37 гадоў); Улацлавак, Польская Народная Рэспубліка;
Пахаваны	магіла Ежы Папялушкі ў Варшаве[d]; касьцёл сьвятога Станіслава Косткі[d];
Бацька	Władysław Popiełuszko[d]
Маці	Мар’яна Папялушка[d]
Узнагароды
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Е́жы Алякса́ндар Папялу́шка (па-польску: Jerzy Aleksander Popiełuszko), імя пры нараджэньні Альфо́нс Папялушка (польск. AlfonsPopiełuszko; 14 верасьня 1947, Акопы ў гміне Сухаволя Падляскага ваяводзтва — 19 кастрычніка 1984, каля Ўлацлаўку) — польскі каталіцкі сьвятар, зьвязаны з «Салідарнасьцю», капэлян працоўных, праваабаронца. Быў забіты функцыянэрамі Службы бясьпекі ПНР. Мучанік і блаславёны, пасьмяротна адзначаны ордэнам Белага арла.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў 1947 годзе, паводле некаторых сьведчаньняў, у сям’і этнічных беларусаў^[6]^[7]. У сям’і Ўладыслава і Мар’яны з Гнядзейкаў было яшчэ чацьвёра дзяцей.

Альфонс Папялушка быў міністрантам, вылучаўся глыбокай верай. У 1961—1965 навучаўся ў сухавольскім ліцэі, па сканчэньні якога паступіў у духоўную сэмінарыю(pl) ў Варшаве. У 1966—1968 служыў у войску. Па вяртаньні ў сэмінарыю цяжка захварэў, што дало яму клопатаў да канца жыцьця.

13 траўня 1971 року зьмяніў імя на Ежы Аляксандра. У 1972 годзе быў высьвячаны на сьвятара кардыналам Стэфанам Вышынскім. Служыў вікарыем парафіі Сьвятой Тройцы ў Зомбках (1972—1975), Маці Божай Каралевы Польшчы ў Аніне (Варшава, 1975—1978), адзінаццаць месяцаў служыў ксяндзом у варшаўскім касьцёле «Дзіцятка Ісус», аднак з прычыны слабога здароўя шмат часу праляжаў у Інстытуце гематалёгіі. Па стане здароўя накіраваны на душпастырскую працу ў касьцёл сьвятой Ганны. У 1980 року пераведзены ў касьцёл сьвятога Станіслава Косткі; займаўся душпастырскай апекай у асяродзьдзі працаўнікоў Варшавы (спавядаў, правіў літургіі падчас страйку ў Гуце-Варшава). У 1974—1976 роках навучаўся ў Каталіцкім Люблінскім унівэрсытэце.

Ад жніўня 1980 року зьвязаўся з працоўнымі зьвязамі, адкрыта выступаў у абарону правоў чалавека і захаваньня ідэалаў «Салідарнасьці», публічна крытыкаваў камуністычную ўладу. Пасьля ўвядзеньня ваеннага стану ладзіў літургіі за Бацькаўшчыну ў варшаўскай парафіі сьв. Станіслава Косткі. Дзейнасьць ксяндза тагачасныя ўлады палічылі крытыкай і супрацівам камуністычнаму ладу, абвінаваціўшы ў далучэньні да палітычнай дзейнасьці. З 1982 року Служба бясьпекі ПНР пачала за ім сачэньне. У сьнежні 1983 року супраць ксяндза распачалі справу па падазрэньні ў «прамаўленьні палітычных лёзунгаў супраць уладаў падчас правядзеньня рэлігійных абрадаў, чым злоўжываў пасадай і ствараў з касьцёла месца антыдзяржаўнай прапаганды». Пасьля выкліку ў сядзібу Грамадзянскай міліцыі на допыт адбыўся і ператрус у доме ксяндза. Перад пачаткам ператрусу ля дома ўжо чакалі тэлежурналісты, а супрацоўнікі СБ, увайшоўшы першымі, знайшлі ў памяшканьні сьлезацечныя гранаты, набоі да аўтаматаў, выбуховыя рэчывы, друкарскія фарбы, якія самі ж і падкінулі^[8]. Дзякуючы звароту духоўных уладаў да міністра ўнутраных справаў затрыманага вызвалілі, але пасьля гэтага асоба Папялушкі стала аб’ектам нападаў прапагандыстаў і дзяржаўных журналістаў. Яго яшчэ шмат разоў выклікалі на допыты і 12 ліпеня 1984 року прад’явілі абвінавачваньне, аднак працэс спынены пасьля амністыі 21 ліпеня.

12 верасьня таго ж року публікацыяй у савецкай газэце «Известия» пачалася новая сэрыя нападаў на ксяндза Папялушку. Камітэт па справах рэлігій запатрабаваў ад касьцёлу «перастаць заплюшчваць вочы на выступы асобных сьвятароў», а на адрас Папялушкі пайшлі ананімныя лісты з пагрозамі. 13 кастрычніка аўтамабіль ксяндза закідалі каменьнямі пад Гданьскам, аднак кіроўца здолеў зьехаць, нягледзячы на разьбітае шкло. 16 кастрычніка прымас Юзэф Глемп прапанаваў Папялушку зьехаць у Рым ад далейшых пагрозаў, аднак той адмовіўся.

Забойства

19 кастрычніка 1984 року Ежы Папялушка прыбыў у парафію сьвятых Польскіх братоў-мучанікаў у Быдгашчы, а на адваротным шляху каля вёскі Гурск пад Торуньню іх з кіроўцам выцягнулі з аўтамабілю пераапранутыя ў форму грамадзянскай міліцыі супрацоўнікі сакрэтнай службы МУС. Кіроўца, Вальдэмар Храстоўскі, здолеў уцячы, а зьбітага ксяндза ў багажніку службісцкай машыны адвезьлі да берагу Віслы ва Ўлацлаўку і скінулі ў ваду. Ягонае зьвязанае цела з прывязаным мехам камянёў знайшлі 30 кастрычніка. Пры ўскрыцьці выявілі сьляды катаваньняў.

Дагэтуль невядома, хто прыняў рашэньне пра забойства. Вядомыя толькі імёны трох забойцаў — супрацоўнікаў Міністэрства ўнутраных справаў^[9].

Пахаваньне

Пахаваньне Ежы Папялушкі ў Варшаве 3 лістапада 1984 року сабрала вялікі натоўп і ператварылася ў вялікую маніфэстацыю. Удзел у пахаваньні ўзялі, між іншых, Лех Валэнса, Яцэк Курань, Адам Міхнік, Анджэй Шчапкоўскі. Пахаваны пры касьцёле сьв. Станіслава Косткі ў варшаўскім раёне Жалібож. Надмагільле ў форме крыжу асьвячонае 29 чэрвеня 1986 року.

Судовы працэс

Судовы працэс над забойцамі адбываўся з 27 сьнежня 1984 року да 7 лютага 1985 року ў Ваяводзкім судзе Торуні. У выкраданьні, катаваньнях і забойстве абвінавацілі трох афіцэраў Міністэрства ўнутраных справаў Польшчы: капітана Гжэгажа Пятроўскага, паручнікаў Лешка Пэнкалю і Вальдэмара Хмялеўскага; а іхняга кіраўніка, палкоўніка Адама Пятрушку — у кіраваньні злачынствам. Суд асудзіў Пятроўскага і Пятрушку на 25 гадоў пазбаўленьня волі, Пэнкалю — на 15, Хмялеўскага — на 14 гадоў.

У 1986 року пасьля ўмяшальніцтва Чэслава Кішчака^[10] тэрміны былі зьменшаныя: для Адама Пятрушкі з 25 на 15 гадоў, для Лешка Пэнкалі з 15 да 10, для Хмялеўскага з 14 да 8. У студзені 1987 адбылася чарговая амністыя — тэрмін Пятрушкі зьменшаны да 10 гадоў (выйшаў на волю ў 1995), Пэнкалі — да 6 гадоў, Хмялеўскага — да 4 гадоў і 6 месяцаў, Пятроўскаму — да 15 гадоў (выйшаў на волю ў 2001).

Аднак на працэсе ня былі высьветленыя ўсе акалічнасьці і арганізатары злачынства.

Памяць

11 лістапада 1990 року пасьмяротна ўзнагароджаны Кавалерскім крыжам Ордэна адраджэньня Польшчы^[11]. 13 кастрычніка 2009 году быў пасьмяротна ўзнагароджаны Ордэнам Белага Арла^[12].

Працэс бэатыфікацыі ксяндза Папялушкі афіцыйна пачаўся 8 лютага 1997 году ў касьцёле сьв. Станіслава Косткі, а дыяцэзіяльны этап працэсу скончыўся дакладна чатыры гады пазьней. Затым з 3 траўня 2001 году пачалася праца Кангрэгацыі па справах кананізацыі, якая ў 2002 годзе выдала пастанову пра сапраўднасьць працэсу. 19 сьнежня 2009 году быў аб’яўлены дэкрэт Папы Рымскага Бэнэдыкта XVI пра яго мучаніцтва^[13]. Бэатыфікацыя адбылася 6 чэрвеня 2010 году на пляцы маршалка Пілсудзкага ў Варшаве. 20 верасьня 2014 року пачаўся працэс кананізацыі.

Фільмы пра Папялушку зьнялі: у 1988 годзе Агнешка Голянд — «Забіць сьвятара» («To Kill a Priest») і ў 2009 годзе Рафал Вячынскі — «Popiełuszko. Wolność jest w nas» («Папялушка. Свабода ўнутры нас»).

У 2009 годзе, на 25-ую гадавіну сьмерці сьвятара, Польская пошта выпусьціла марку 1,55 злотага з яго выявай^[14].

Помнік ксяндзу Папялушку ў Беластоку

Крыніцы

^ ^а ^б Jerzy Popiełuszko // GCatholic.org — 1997.
^ ^а ^б Schäfer J. Jerzy Popieluszko // Ökumenisches Heiligenlexikon — 1998.
^ Jerzy Aleksander Popiełuszko // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
^ https://biogramy.ipn.gov.pl/bio/wszystkie-biogramy/ksiadz-jerzy-popieluszk/zyciorys/108695,19471965.html
^ Jerzy Popiełuszko // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ Чакур, Ганна (31 кастрычніка 2013) Ежы Папялушка — і наш, беларускі заступнік Астравецкая праўда. Наша Ніва. Праверана 5 чэрвеня 2023 г.
^ Базыль Белаказовіч Шлях па прамой часу: да гісторыі беларускай літаратуры Польшчы 1958—2008 гг. / Я. Чыквін. — Беласток: Прымат, 2007. — С. 102. — 322 с. — (Бібліятэка БЛА Белавежа).
^ Onet.pl, Piotr Litka (2009-10-22) Prowokacja na Chłodnej onet.pl Праверана 2009-10-25 г.
^ Milena Kindziuk. Ksiądz Jerzy Popiełuszko. — Warszawa: Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o., 2017. — С. 80. — ISBN 978-83-8091-450-6
^ Kiszczak zabiegał o zmniejszenie kary dla zabójców ks. Popiełuszki tvp.info Праверана 2014-12-30 г.
^ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku // Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. — nr 4 z 20 grudnia 1990. — С. 60.
^ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 października 2009 r. o nadaniu orderu, M.P. Nr 28, poz. 314 // (пол.)
^ Czaczkowska, Ewa K. (21 сьнежня 2009) Jan Paweł II i ks. Jerzy na ołtarze w 2010 r. (пол.) rp.pl. Rzeczpospolita. Праверана 6 чэрвеня 2023 г.
^ Znaczki wprowadzone do obiegu w okresie: 30.09 — 31.12 2009r.: // poczta-polska.pl (пол.)

Літаратура

Milena Kindziuk, Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Axel Springer, ISBN 978-83-7558-255-0.

Вонкавыя спасылкі

[_f893db847e0a5595-1] а ^б Jerzy Popiełuszko // GCatholic.org — 1997.

[_d715000ffa7f8a7d-2] а ^б Schäfer J. Jerzy Popieluszko // Ökumenisches Heiligenlexikon — 1998.

[_a1ac0c0844d564e4-3] Jerzy Aleksander Popiełuszko // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)

[_c57a981315dfac99-4] ttps://biogramy.ipn.gov.pl/bio/wszystkie-biogramy/ksiadz-jerzy-popieluszk/zyciorys/108695,19471965.html

[_051e13f2a9dc76b5-5] Jerzy Popiełuszko // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[6] Чакур, Ганна (31 кастрычніка 2013) Ежы Папялушка — і наш, беларускі заступнік Астравецкая праўда. Наша Ніва. Праверана 5 чэрвеня 2023 г.

[юрыпапялушка-7] Базыль Белаказовіч Шлях па прамой часу: да гісторыі беларускай літаратуры Польшчы 1958—2008 гг. / Я. Чыквін. — Беласток: Прымат, 2007. — С. 102. — 322 с. — (Бібліятэка БЛА Белавежа).

[Litka-8] Onet.pl, Piotr Litka (2009-10-22) Prowokacja na Chłodnej onet.pl Праверана 2009-10-25 г.

[MK-9] Milena Kindziuk. Ksiądz Jerzy Popiełuszko. — Warszawa: Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o., 2017. — С. 80. — ISBN 978-83-8091-450-6

[10] Kiszczak zabiegał o zmniejszenie kary dla zabójców ks. Popiełuszki tvp.info Праверана 2014-12-30 г.

[11] Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku // Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. — nr 4 z 20 grudnia 1990. — С. 60.

[12] Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 października 2009 r. o nadaniu orderu, M.P. Nr 28, poz. 314 // (пол.)

[13] Czaczkowska, Ewa K. (21 сьнежня 2009) Jan Paweł II i ks. Jerzy na ołtarze w 2010 r. (пол.) rp.pl. Rzeczpospolita. Праверана 6 чэрвеня 2023 г.

[14] Znaczki wprowadzone do obiegu w okresie: 30.09 — 31.12 2009r.: // poczta-polska.pl (пол.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]