Перайсьці да зьместу

Старч

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Старч
трансьліт. Starč
Дата заснаваньня: перад 1746 годам
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Хвойніцкі
Сельсавет: Велікаборскі
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2346
СААТА: 3254812036
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 52°1′10″ пн. ш. 29°48′7″ у. д. / 52.01944° пн. ш. 29.80194° у. д. / 52.01944; 29.80194Каардынаты: 52°1′10″ пн. ш. 29°48′7″ у. д. / 52.01944° пн. ш. 29.80194° у. д. / 52.01944; 29.80194
Старч на мапе Беларусі ±
Старч
Старч
Старч
Старч
Старч
Старч

Старч[1] — былая вёска ў Беларусі, каля ракі Віці. Уваходзіла ў склад Велікаборскага сельсавету Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці.

Гісторыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Старч (Старчево) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.

Ці не ўпершыню сяло Старч згаданае ў сувязі з узьвядзеньнем тут царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы ў 1746 годзе[2]. Надалей вядома, што ў працягу 1778—1787 гг. у тутэйшай уніяцкай царквы не было свайго сталага настаяцеля, бо прыход яе малалюдны, а таму і бедны — усяго хіба 40 двароў[3] (×6 — каля 240 чалавек). Зь іх у самым Старчы альбо ў Старчыцах налічвалася 25, у вёсках Макрышча (Маклішча) і Муціжар адпаведна 10 і 5 двароў[4]. У справе аб дваранстве роду Аскеркаў Старч названы ў ліку паселішчаў, якія належалі харунжаму мазырскаму пану Багуславу. У 1782 годзе ён склаў тэстамэнт сваім сынам Леапольду Юзафу, Фларэнціну, Станіславу і Міхалу. Старч дастаўся Міхалу, а пасьля яго сыну Эразму[5]. У 1790 годзе Б. Аскерка пісаў з Барыскавічаў абознаму К. Прозару, абы дазволіў яго старчанскім сялянам супольна карыстацца грунтам у вялікаборскіх угодзьдзях[6].

Расейская імпэрыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Старч апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году Менскай губэрні Расейскай імпэрыі[7]. У дакумэнце «Камеральное описание пришедшей от Минской и Волынской губернии к Черниговскому наместничеству части и устроенной в ней Речицкой округи» 1796 году, які складзены паводле расейскай рэвізіі 1795 года, паведамляецца, што «Михайле Оскирке порутчику польскому…» належалі «двор Михалёв, деревня Моклище, село Старч, деревня Мутижер». Царква Раства Багародзіцы пэўны час працягвала заставацца ўніяцкай[8]. Захаваўся вопіс 1796 году, у якім зазначаны лядашчы стан яе будынку[2].

У шляхецкай рэвізіі 1811 году пацьверджана і дададзена: пан Міхал Аскерка і яго сыны Альбін, Вікенці, Ян Антоні, Эразм былі ўладальнікамі двара Міхалёў, паселішчаў Старч, Муціжар, Маклішча, у якіх разам налічвалася 130 душ падданых мужчынскага полу[9].

Старч (Старчицы) на тапаграфічнай мапе Менскай губэрні 1846 г.

У парэформавы час Старч належаў да Аўцюцевіцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. На 1897 год існавалі фальварак Старч (Муціжар) паноў Аскеркаў з 14 жыхарамі і аднайменная слабада, у якой налічвалася 9 двароў з 72 жыхарамі[10].

Найноўшы час

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1917 годзе жыхары хутароў на месцы былога маёнтку Старч карысталіся 28 з паловай дзесяцінамі зямлі[10].

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Старч, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[11]

1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Старч увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаная да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 году хутары належалі да Муціжарскага сельсавету Юравіцкага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Мазырскай акругі, з 10 лістапада 1927 году — у Хобненскім сельсавеце тых самых района і акругі. На 1926 год у Старчы — 21 двор, 105 жыхароў. Пасьля скасаваньня акруговага падзелу 26 ліпеня 1930 году, — у Юравіцкім, з 8 ліпеня 1931 году — у Хвойніцкім раёне БССР. У тым жа 1931 годзе адкрыта школа і створаны калгас «Новы Старч». На 1932 год ў калгасе налічвалася 38 сем'яў работнікаў і 146 га зямлі[10]. З 20 лютага 1938 году вёска, як і ўвесь раён, апынулася ў Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры.

Старч на мапе РККА Беларусі і Літвы 1935 г.

Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Старчы было 22 двары з 102 жыхарамі. У чэрвені 1943 году акупанты спалілі паселішча і загубілі 9 вяскоўцаў[12].

З 8 студзеня 1954 году Старч — у Гомельскай вобласьці. Згодна зь перапісам 1959 году, вёска з 88 жыхарамі належала да Велікаборскага сельсавету Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці. У 1970 годзе — 67 жыхароў[10].

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf)
  2. ^ а б НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 42
  3. ^ Лісейчыкаў Д. В. Штодзённае жыццё ўніяцкага парафіяльнага святара беларуска-літоўскіх зямель 1720—1839 гг. — Мінск, 2011. С. 58
  4. ^ НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41240. А. 104
  5. ^ НГАБ. Ф. 319. Воп. 2. Спр. 2386. А. 71адв.-72
  6. ^ Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 1. S. 35
  7. ^ Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182
  8. ^ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71, 74
  9. ^ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 173
  10. ^ а б в г Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6.
  11. ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)
  12. ^ Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 36-37, 503

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Старч&oldid=2621215»