Старч
| Старч | |
| трансьліт. Starč | |
| Першыя згадкі: | 1746 |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гомельская |
| Раён: | Хвойніцкі |
| Сельсавет: | Велікаборскі |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2346 |
| СААТА: | 3254812036 |
| Нумарны знак: | 3 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 52°01′10″ пн. ш. 29°48′07″ у. д. / 52.01944° пн. ш. 29.80194° у. д.Каардынаты: 52°01′10″ пн. ш. 29°48′07″ у. д. / 52.01944° пн. ш. 29.80194° у. д. |
Старч на мапе Беларусі ±   Старч | |
Старч[1] — былая вёска ў Беларусі, каля ракі Віці. Уваходзіла ў склад Велікаборскага сельсавету Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Ці не ўпершыню Старч згаданы ў сувязі з узьвядзеньнем тут царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы ў 1746 годзе[2]. Надалей вядома, што ў працягу 1778—1787 гг. у тутэйшай уніяцкай царквы не было свайго сталага настаяцеля, бо прыход яе малалюдны, а таму і бедны — усяго хіба 40 двароў[3] (×6 — каля 240 чалавек[a]). У справе аб дваранстве роду Аскеркаў Старч названы ў ліку паселішчаў, якія належалі харунжаму мазырскаму пану Багуславу. У 1782 годзе ён склаў тэстамэнт сваім сынам Леапольду Юзафу, Фларэнціну, Станіславу і Міхалу. Старч дастаўся Міхалу, а пасьля яго сыну Эразму[4]. У 1790 годзе Б. Аскерка пісаў з Барыскавічаў абознаму К. Прозару, абы дазволіў яго старчанскім сялянам супольна карыстацца грунтам у вялікаборскіх угодзьдзях[5].
У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Старч апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе адноўленага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году Менскай губэрні Расейскай імпэрыі[6]. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізыі 1795 году, вядома, што сяло Старч, як і вёскі Маклішча, Муціжар, належала да двара (маёнтку) Міхалёў паручніка кавалерыі войскаў польскіх Міхала Аскеркі. Царква Раства Багародзіцы пэўны час працягвала заставацца ўніяцкай[7]. Захаваўся вопіс 1796 году, у якім зазначаны лядашчы стан яе будынку[2]. У шляхецкай рэвізыі 1811 году пацьверджана і дададзена: пан Міхал Аскерка і яго сыны Альбін, Вікенці, Ян Антоні, Эразм былі ўладальнікамі двара Міхалёў, паселішчаў Старч, Муціжар, Маклішча, у якіх разам налічвалася 130 душ падданых мужчынскага полу[8].
У парэформавы час Старч належаў да Аўцюцевіцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. На 1897 год існавалі фальварак Старч (Муціжар) паноў Аскеркаў з 14 жыхарамі і аднаіменная слабада, у якой налічвалася 9 двароў з 72 жыхарамі.
В 1917 годзе жыхары хутароў на месцы былога маёнтку Старч карысталіся 28 з паловай дзесяцінамі зямлі.
З 8 сьнежня 1926 году хутары належалі да Муціжарскага сельсавету Юравіцкага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Мазырскай акругі, з 10 лістапада 1927 году — у Хобненскім сельсавеце тых самых района і акругі. У 1931 годзе ў вёсцы адкрыта школа і створаны калгас «Новы Старч». У 1932 годе ў калгасе налічвалася 38 сем'яў работнікаў і 146 га зямлі. У 1959 годзе вёска Старч у Вялікаборскім сельсавеце Хойніцкага раёну Гамельскай вобласьці.
Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Дынаміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- 1897 год — 14 жыхароў (паводле перапісу).
- 1909 год — у фальварку 3 жыхары, на хутарох 23 гаспадаркі, 199 жыхароў.
- 1917 год — 12 гаспадарак, 68 жыхароў.
- 1926 год — 21 двор, 105 жыхароў.
- 1932 год — 38 сем'яў.
- 1959 год — 88 жжыхароў (згодна зь перапісам).
- 1970 год — 67 жыхароў.
- 2004 год — жыхароў няма.
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Відавочна, не адно жыхароў сяла Старч, але і нейкіх безымянных сядзібаў у навакольлі.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf)
- ^ а б НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 42
- ^ Лісейчыкаў Д. В. Штодзённае жыццё ўніяцкага парафіяльнага святара беларуска-літоўскіх зямель 1720—1839 гг. — Мінск, 2011. С. 58
- ^ НГАБ. Ф. 319. Воп. 2. Спр. 2386. А. 71адв.-72
- ^ Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 1. S. 35
- ^ Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182
- ^ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71, 74
- ^ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 173
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6.