Свалегед
Свалегед (уяўны партрэт), М. Барвіцкі, 1908 г. | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Нарадзіўся | XII стагодзьдзе |
Памёр | 23 лютага 1205 |
Свалегед, Свальгед[1][a] (? — 23 лютага 1205) ― літоўскі князь.
Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўныя артыкулы: Свалегед (імя) і Імёны ліцьвінаў
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Свалегед складаецца з фармантаў -сваль- (літоўскае імя Свальген; германскія імёны Swala, Swallehart), які паходзіць ад германскага swal 'полымя', і -гед- (літоўскія імёны Гедзімін, Гедыгоўд, Гедзівід, Гедзівіл; германскія імёны Gaidoald, Hiddikin, Hidoin), які мае значэньне 'нораў, пыха' і паходзіць ад старагерманскага gidd- 'пыхлівы, ганарысты', ісляндскага geð 'нораў, тэмпэрамэнт'[3]. Такім парадкам, імя Свалегед азначае «пышнае полымя»[1].
Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Swelgate[4], Suelgate[5], Suellegaten[6] (Кроніка Лівоніі Генрыха Латвійскага).
Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Разглядаецца як першы літоўскі князь, чыё імя ўпамінаецца ў вартых даверу крыніцаў. Апісаньне вайсковага паходу Свалегеда і яго сьмерці даецца ў «Кроніцы» Генрыха Латвійскага пачатку XIII стагодзьдзя. Свалегед апісваецца як «багаты і магутны» кіраўнік, аднак разам з тым, ён ня быў вярхоўным князем, а толькі ачольваў войска больш магутнага князя.
У 1205 годзе Свалегед павёў за сабой некалькі тысячаў вершнікаў зь Літвы на поўнач, шляхам праз Рыгу, каб напасьці на землі Эстоніі і разрабаваць іх. Вяртаючыся з Эстоніі ў сярэдзіне зімы, з ваеннай здабычай і эстонскімі рабамі, яго войска было засьпета зьнянацку і патрапіла ў засаду ў час пераходу праз гурбы сьнегу, якія даходзілі воінам па пояс. На іх напаў аддзел, які складаўся з лівонскіх і нямецкіх жыхароў Рыгі, што знаходзіліся пад камандаваньнем Віестартсу, кіраўніка зэмгалаў. Сам Віестартс ня браў беспасярэднага ўдзелу ў бітве, а толькі каардынаваў атакі, седзячы ў санях. Свалегед загінуў ад дзіды, кінутай немцам, якога звалі Тэадор Шылінг. 1 200 літоўскіх воінаў загінулі. Эстонскія рабы былі забітыя разам зь імі, у адплату за «мінулыя злачынствы» супраць лівонцаў. У Літве многія смуткавалі па Свалегеду.
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Паводле гіпатэтычнай летувісацэнтрычнай рэканструкцыі — «Жвелгайт»[2]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 25.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 176.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17—18.
- ^ Scriptores rerum livonicarum. Bd. I. — Leipzig, 1853. P. 86—87.
- ^ Heinrich's von Lettland Livländische Chronik. — Reval, 1867. S. 45.
- ^ Heinrich's von Lettland Livländische Chronik. — Reval, 1867. S. 49.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Daugirdaitė-Sruogienė V. Lietuvos istorija (6th ed.). — Chicago, Illinois: TERRA, 1966.