Свалегед

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Свалегед
Свалегед (уяўны партрэт), М. Барвіцкі, 1908 г.
Свалегед (уяўны партрэт), М. Барвіцкі, 1908 г.
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся XII стагодзьдзе
Памёр 23 лютага 1205

Свалегед, Свальгед[1][a] (? — 23 лютага 1205) ― літоўскі князь.

Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўныя артыкулы: Свалегед (імя) і Імёны ліцьвінаў

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Свалегед складаецца з фармантаў -сваль- (літоўскае імя Свальген; германскія імёны Swala, Swallehart), які паходзіць ад германскага swal 'полымя', і -гед- (літоўскія імёны Гедзімін, Гедыгоўд, Гедзівід, Гедзівіл; германскія імёны Gaidoald, Hiddikin, Hidoin), які мае значэньне 'нораў, пыха' і паходзіць ад старагерманскага gidd- 'пыхлівы, ганарысты', ісляндскага geð 'нораў, тэмпэрамэнт'[3]. Такім парадкам, імя Свалегед азначае «пышнае полымя»[1].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Swelgate[4], Suelgate[5], Suellegaten[6] (Кроніка Лівоніі Генрыха Латвійскага).

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Разглядаецца як першы літоўскі князь, чыё імя ўпамінаецца ў вартых даверу крыніцаў. Апісаньне вайсковага паходу Свалегеда і яго сьмерці даецца ў «Кроніцы» Генрыха Латвійскага пачатку XIII стагодзьдзя. Свалегед апісваецца як «багаты і магутны» кіраўнік, аднак разам з тым, ён ня быў вярхоўным князем, а толькі ачольваў войска больш магутнага князя.

У 1205 годзе Свалегед павёў за сабой некалькі тысячаў вершнікаў зь Літвы на поўнач, шляхам праз Рыгу, каб напасьці на землі Эстоніі і разрабаваць іх. Вяртаючыся з Эстоніі ў сярэдзіне зімы, з ваеннай здабычай і эстонскімі рабамі, яго войска было засьпета зьнянацку і патрапіла ў засаду ў час пераходу праз гурбы сьнегу, якія даходзілі воінам па пояс. На іх напаў аддзел, які складаўся з лівонскіх і нямецкіх жыхароў Рыгі, што знаходзіліся пад камандаваньнем Віестартсу, кіраўніка зэмгалаў. Сам Віестартс ня браў беспасярэднага ўдзелу ў бітве, а толькі каардынаваў атакі, седзячы ў санях. Свалегед загінуў ад дзіды, кінутай немцам, якога звалі Тэадор Шылінг. 1 200 літоўскіх воінаў загінулі. Эстонскія рабы былі забітыя разам зь імі, у адплату за «мінулыя злачынствы» супраць лівонцаў. У Літве многія смуткавалі па Свалегеду.

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 25.
  2. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 176.
  3. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17—18.
  4. ^ Scriptores rerum livonicarum. Bd. I. — Leipzig, 1853. P. 86—87.
  5. ^ Heinrich's von Lettland Livländische Chronik. — Reval, 1867. S. 45.
  6. ^ Heinrich's von Lettland Livländische Chronik. — Reval, 1867. S. 49.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]